Uit: De Volkskrant, 08-04-2000, door Carien Overdijk Babbel en blijf vriendelijk 'Het spel van macht zonder gezag doet een nieuw karaktertype ontstaan. De gedrevene wordt vervangen door de ironische mens.' Op een moment dat Nederlandse werkgevers zich suf piekeren hoe ze hun mensen binnenboord kunnen houden, verschijnt de vertaling van een Amerikaans doemboek over wegwerppersoneel. De oorspronkelijke titel The corrosion of character/The personal consequences of work in the new capitalism is in de vertaling geneutraliseerd tot De flexibele mens/psychogram van de moderne samenleving. Maar die vlag doet niets af aan de pessimistische lading. Socioloog en universitair docent Richard Sennett schudde Amerika twee jaar geleden wakker met dit boek. De nieuwe economie met zijn flexibele dienstverbanden, zijn aanhoudende veranderwoede en zijn snelle krimp-groeibewegingen is funest voor het overgrote deel van de werknemers, stelt hij. Niet alleen gaan deze mensen er in inkomen op achteruit, ook mentaal raken zij op drift. De constante dreiging van ontslag of overplaatsing holt hun zelfrespect en hun arbeidsethos uit. Hard werken is geen investering meer voor de oude dag, hooguit een overlevingsstrategie. Voor productiemedewerkers komt daar nog bij dat de computer hun beroepstrots heeft verwoest. Hun met noeste vlijt verworven ambacht is gereduceerd tot het knoppenpaneel van een machinepark, waarmee iedere laaggeschoolde na een korte training overweg kan. Als een machine vastloopt, moeten de knoppendrukkers hulpeloos afwachten of een externe deskundige hem weer aan de praat krijgt. Als gevolg hiervan tonen Amerikanen minder gemeenschapsgevoel. Zij sluiten zich niet meer aan bij een vakbond en ze doen minder vrijwilligerswerk. Als ze voor hun werk verhuizen, knopen ze in hun nieuwe woonplaats alleen nog oppervlakkige contacten aan. Ze 'verliezen hun geschiedenis' en hebben weinig door te geven aan hun kinderen. Aldus Sennett, die zijn betoog verankert in cijferstaatjes en in pakkend beschreven lotgevallen van immigrantenarbeiders, ... Om via het stoïcisme van Augustinus ('weg met de laksheid') uit te komen bij de renaissance, die het edele arbeidsideaal van zelfontplooiing opleverde. Al die waarden gaan verloren, ook in Europa, sombert Sennett. ... Toch bevat Sennett's analyse ook een waarschuwing voor het hoogconjuncturele Nederland. De netwerkeconomie heeft een dubieuze binnenkant die ook hier herkenbaar is. Met de verdwijning van hiërarchieën pretenderen bedrijven dat de macht is gespreid over de werknemers. Onzin, zegt Sennett. De macht is nog steeds geconcentreerd bij enkele topmanagers. Dankzij computers hebben ze sneller toegang tot informatie en meer controlemogelijkheden. Ze distantiëren zich van de arbeidsinhoud, maar drijven de productiviteit op door steeds hogere targets te bepalen voor businessunits en projectteams. En daarmee verdienen ze vele malen meer dan hun zwoegende personeel. Wie hogerop wil in zo'n netwerkorganisatie moet zich status verwerven met relaties en met een coöperatieve opstelling als teamlid. En omdat de teams steeds van samenstelling wisselen, worden de onderlinge contacten oppervlakkig. Persoonlijke kwesties en conflicten mijdt men. Zo ontstaat een 'kantoorspel' waarin iedereen braaf de training sociale vaardigheden toepast zonder iemand te leren kennen. 'Voor sterke banden tussen mensen is het nodig dat zij zich langdurig met hun verschillen bezighouden', aldus Sennett. Moderne werknemers krijgen daarvoor de kans niet meer. De balans: een zakelijke elite die de zweep erover legt en grof incasseert, een middengroep die vriendelijk doet en daarmee de onderlinge concurrentie camoufleert. En een onderklasse die zich willoos van de ene naar de andere voorgekookte standaardtaak laat schuiven. Leve het informatietijdperk. Naar Psychologie lijst  , Psychologie overzicht
, of site home
. |