Bronnen bij Beslissingen, psychol.: emotie afwegingen, toepassingen

Een uiterst humoristisch voorbeeld van het zelfbedrog door de hersenen is het volgende artikel:


Uit: De Volkskrant, 09-03-2010, column door Pieter Hilhorst
  Het misbruik van de onvrede

Tussentitel: Aanhang Wilders distantieert zich van veel van zijn standpunten

Een goede politicus moet laten zien dat hij weet wat kiezers beweegt. ...
    Dat was de eyeopener van het boek The Political Brain van Drew Westen. Westen heeft hersenonderzoek gedaan onder aanhangers van Republikeinen en Democraten. Hij legde hen tegenstrijdige uitspraken voor van hun partijleiders. Mensen zijn geneigd beter te luisteren naar informatie die bij hun wereldbeeld past dan die hun wereldbeeld doorkruist. Dat was bekend. Het opmerkelijke van het onderzoek van Westen is dat bij het wegredeneren van een tegenstelling, delen van de hersenen worden geactiveerd die verband houden met genot. Het is lekker de feiten zo te draaien dat het eigen gelijk wordt bevestigd.

De inleiding, waarin Pieter Hilhorst, columnist en socioloog, een korte beschrijving geeft van het proces. Nu gaat hij die kennis toepassen:
  Met Westen in de hand kun je makkelijk laten zien waarom een moralistisch getoonzette aanval op Wilders geen enkel effect heeft op zijn aanhangers. Integendeel. Zij identificeren zich met het lef van de PVV-leider. Hij durft dingen te zeggen waarvoor je door al die weldenkenden altijd met de nek werd aangekeken. Hoe meer mensen hem voor racist uitmaken, hoe meer hij voor zijn aanhangers de gevierde verdediger van het vrije woord wordt. Op de aanhang van Wilders maken de aanvallen van Pechtold dan ook geen enkele indruk.

Dat gaat al niet helemaal goed. Wat Drew Westen beschreef was wat gebeurt bij het wegredeneren van een tegenstelling, en niet het geconfronteerd worden met tegenspraak van de eigen opvattingen.
  Neem de inzet van de PVV bij de vorming van een college in Almere en Den Haag. De belangrijkste eis van Wilders is een verbod op hoofddoekjes in het gemeentehuis en alle, door de gemeente gesubsidieerde instellingen. Dat is natuurlijk een belachelijk voorstel en is vooral bedoeld om te voorkomen dat de PVV gaat meeregeren.

Het eerste geval van het wegredeneren van informatie die niet bijna het eigen wereldbeeld past. Want een hoofddoekjesverbod in openbare instellingen is niets bijzonders: er dergelijke verbod in Frankrijk, in België op scholen, en zelfs in Turkije op bijvoorbeeld universiteiten. Het idee dat Wilders iets onzinnigs voorstelt, is dus een fout beeld van de werkelijkheid - een fout wereldbeeld. Dat Hilhorst voor zichzelf wegredeneert door te veronderstellen dat Wilders er een andere motief voor zou hebben.
   Wilders mobiliseert namelijk de onvrede voor een programma waar veel van zijn aanhangers helemaal niet op zitten te wachten.
    Onlangs leidde ik een discussie met Wildersaanhangers. Het was opvallend dat zij zich distantieerden van tal van zijn standpunten. Ze waren niet voor een hoofddoekjesverbod. Ze wilden niet dat miljoenen moslims Europa verlieten. Ze waren er niet voor dat mensen met een dubbel paspoort geen deel kunnen zijn van de krijgsmacht.

Wildeers-aanhangers zijn het niet eens met al zijn standpunten. Een grappige constatering. Want het is een waarheid als een koe dat het voor elke politieke partij het zo is dat vrijwel geen enkele aanhanger het eens is met alle standpunten van die partij - mensen hangen een partij aan omdat die partij het meest overeenkomt met hun standpunten, niet omdat die partij overeenkomt met al hun standpunten. Het gebruik van dit argument is dus het tweede voorbeeld van zichzelf geruststellen door Hilhorst.
  In de zaal zat een Marokkaanse jongen die als militair had gevochten in Afghanistan. Hij vroeg de Wildersaanhangers: ‘Wie durft te zeggen dat ik onbetrouwbaar ben omdat ik ook een Marokkaans paspoort heb?’ Het bleef stil.

Het derde voorbeeld: door middel van het gebruik van de klassieke  retorische truc om een enkele geval te bombarderen tot representatief voor de hele groep :
  Wilders is eigenlijk een klassieke ‘paternalist’ die het beter denkt te weten dan zijn volgelingen. Jullie denken dat je je druk maakt om de onveiligheid op straat, maar eigenlijk zijn jullie bang voor de islamisering van Nederland.

Hier veronderstelt Hilhorst invloed van Wilders op zijn aanhangers. Dat is natuurlijk onjuist. Die invloed gaat niet verder dan het doen van uitspraken. De aanhangers zijn volkomen vrij in het al dan niet met hem mee te gaan in die uitspraken en al dan niet op hem te stemmen. Hier probeert Hilhorst zichzelf te vertellen dat de aanhangers om een andere reden op Wilders stemmen dan dat ze het met zijn uitspraken eens zijn. Natuurlijk omdat Hilhorst het zelf niet eens is met die uitspraken.
 
  Mensen voelen zich niet gehoord, en zijn antwoord is ‘laten we dan moslims een toontje lager laten zingen’.

Hilhorst beweert dat mezen zich niet gehoord voelen en daarom stemmen op iemand die hen niet aanhoort. Een absurditeit. Ook weer om zich wijs te maken dat mensen op Wilders stemmen zonder het met hem eens te zijn.
  Mensen zijn bang voor Marokkaanse jongens en hij zegt ‘laten we dan Marokkaanse meisjes hun hoofddoek afpakken’.

Herhaling.
  Mensen voelen zich een vreemde in hun buurt en missen de gezamenlijkheid en hij zegt: ‘laten we de vreemdelingen dan wegpesten’.

Herhaling.
  Dat is niet de onvrede vertolken, dat is de onvrede misbruiken voor een programma van haat: I use your pain for my hate. Wilders verraadt dus zijn achterban. Maar welke politicus durft dat te zeggen?

Herhaling.
    Hilhorst haalt dus eerst een onderzoek aan dat laat zien dat mensen zich beter gaan voelen als ze in hun niet met de eerlijkheid overeenstemmende opvattingen bevestigd worden. En daarna gaat hij uitvoering en bij veelvuldige herhaling zijn niet met de werkelijkheid in overeenstemming zijnde opvattingen voor zichzelf zitten bevestigen met drogargumenten. Het kan dan ook niet anders dan dat Pieter Hilhorst zich uitermate tevreden moet voelen na het schrijven van deze column. Met dit verschil met het Drew Westen-onderzoek dat dit een geval van zelfbevrediging is.


Naar Psychologische krachten, drie lagen , Beslissingen , of site home .

10 mrt.2010