De delen van de geestEen ander belangrijke keuze is die tussen de verschillende mogelijke hiërarchieën, oftewel: wie is de baas in het mensenhoofd. Het standaard idee hierover dat het bewustzijn de baas is, en dat dit de verschillende lagere functies aanstuurt. De reden daarvoor is simpel: het bewust zijn wordt gedaan door het bewustzijn, en baas zijn geeft een gevoel van macht en belangrijkheid. De psycholoog William James heeft er al ca. honderd jaar geleden op gewezen dat het ook andersom kan: het is niet zo dat we vluchten omdat we bang zijn, we zijn bang omdat we vluchten (de denkmethode van de inversie ).
Oftewel: de vluchtreactie is er eerder dan de bijbehorende emotie. Er is
inmiddels een heel vakgebied aan fysiologische informatie die James gelijk heeft
gegeven. De vluchtreacties horende bij bepaalde waarnemingen gaan veel sneller
dan de hersenprocessen horende bij emoties. Iedereen kent het verhaal van de
mensen die pas na het ongeluk allerlei angstverschijnselen vertonen. Ook zijn er
vele voorbeelden van de omgekeerde relatie: mensen die in een noodsituatie ten
prooi zijn aan hun angstemotie, zijn veel minder in staat zich te redden
.Ook is inmiddels bekend dat wat zich in het bewustzijn voordoet als een organisch geheel, in vele min of meer autonome deelprocessen is opgesplitst. Bekendst, als altijd in de psychologie, zijn de gevallen waarin het dramatisch mis gaat met een van de deelprocessen, meestal door een klein herseninfarct, zoals gedocumenteerd door de psychiater Sachs (de denkmethode van de extremen ).
Dit gaat zo ver als dat sommige mensen zich niet bewust zijn van wat er in de
linkerhelft van hun gezichtsveld bevindt, terwijl ook is aangetoond dat ze het
fysiologisch wel zien.Kortom: ook de psychologie leent zich uitstekend voor de hier gebruikelijke benadering om ingewikkeld lijkende zaken op te splitsen in deelprocessen, die apart te analyseren, en de samenhang daarna te bekijken. Een ander gevolg van het bestaan van min of meer zelfstandige deelprocessen,
is de mogelijkheid dat de band tussen deze processen verstoord raakt. Het
verschijnsel dat dan optreedt is hier compartimentalisatie genoemd, waarmee we
hier
|
