Bronnen bij Psychologische praktijktips: roken

Een beschrijving van een succesvolle rooktherapie. De clou: behandel de verslaving waar hij zit: in je wil (de Volkskrant, 03-01-2006, door Caspar Janssen):
  Stoppen zonder pijn

Wie eergisteren stopte met roken, heeft het vandaag het zwaarst, zeggen deskundigen. En toch: stoppen met roken is een fluitje van een cent, zegt Jan Geurtz, auteur van twee boeken over verslaving.

Tussentitel: 'Je vindt het zwak om te gebruiken, maar je gebruikt om even te ontsnappen aan dat gevoel van zwakte.'

Nee, Jan Geurtz is geen Allen Carr, al is het maar vanwege zijn woonsituatie. De bedenker van een van de meest succesvolle methodes om te stoppen met roken in Nederland, woont op een bescheiden boot op een van de weinige, gezellig rommelige plekjes die Amsterdam nog telt. ...
    In nog een ander opzicht heeft Jan Geurtz niets van Allen Carr: Geurtz is boeddhist. Althans: hij bestudeert en 'beoefent' het boeddhisme. ...
    Hij kan het zich permitteren, zijn lange verdiepingsperioden. Vanwege die lage overhead, maar ook omdat hij de rechten van zijn methode twee jaar geleden verkocht en nog elk jaar revenuen ontvangt van zijn boek De Opluchting. In een dag van het roken af! en, in mindere mate, van de opvolger De verslaving voorbij.
    Met dat eerste boek is het wonderlijk gelopen. Het verscheen in 1997 geruisloos, zonder noemenswaardige publiciteit en even geruisloos heeft De Opluchting inmiddels een elfde druk beleefd en de seller-status bereikt van meer dan 20 duizend exemplaren.  ...
    Hoe het succes verklaard van De Opluchting, het boek en de methode, de enige (deels) boeddhistische stoppen met roken-methode ter wereld? Natuurlijk, de titel en vooral de ondertitel In een dag van het roken af, spreken tot de verbeelding. Een groot voordeel is ook dat Geurtz, in tegenstelling tot Carr, goed kan schrijven. Maar de kracht van het boek zit er vooral in dat Geurtz doorgaat waar Allen Carr ophoudt. Carrs vondst was dat nicotine niets oplevert, behalve onthoudingsverschijnselen. Een sigaret roken is in die gedachte niet meer dan een pauze in de ontwenning, het is als het even uittrekken van te krappe schoenen.
    Geurtz grossiert in zijn boek ook in dergelijke vergelijkingen (hij spreekt van roken als het wegkrabben van de jeuk na een muggenbeet; de jeuk komt uiteraard terug), maar hij verdiept zich vervolgens in de kern van de 'verslavingsillusie', in zijn ogen: 'het negatieve geloof'. Roken is in die redenering een dwangmatige handeling, bedoeld om negatieve gevoelens over jezelf tijdelijk op te heffen. De verslaafde zit in een vicieuze cirkel. 'Je vindt het zwak om te gebruiken, maar je gebruikt om even te ontsnappen aan dat gevoel van zwakte', schrijft Geurtz. Roken is niet lekker, beweert Geurtz, maar de verslaafde ervaart het als lekker omdat het de 'ontwenningsstress' wegneemt.
    Een van de boeddhistische elementen van de oplossing van De Opluchting is 'domweg leren kijken naar dat zogenaamde gevoel van waardeloosheid over jezelf', zegt Geurtz. 'Dan zie je dat het een illusie is die zijn werkelijkheidswaarde ontleent aan jouw verzet ertegen.'
    Stoppen met roken wordt op die manier geen moeilijke strijd die met veel wilskracht gestreden moet worden, maar juist het tegenovergestelde: je laat het verzet tegen een op niets gebaseerd negatief zelfbeeld los, waardoor het stoppen met roken als een opluchting wordt ervaren. Van ontwenningsverschijnselen is niet of nauwelijks sprake; fysiek stelt het afkicken sowieso weinig voor en psychologisch valt er niets te compenseren, zoals bij andere, op wilskracht gebaseerde methoden. Het klinkt prachtig, maar enig vermogen tot introspectie is geboden, beaamt Geurtz. Maar dan heb je ook wat. Geurtz: 'Verslaafd zijn is een goede leerschool. Ik zeg vaak tegen mensen die hier komen: op het moment dat je het echt hebt doorzien, heb je meer dan alleen je verslaving overwonnen. Dan heb je ook een stuk van je geest doorzien.'
    Jan Geurtz mag zich ervaringsdeskundige noemen. Niet alleen rookte hij 25 jaar, hij was ook verslaafd aan amfetaminen (speed). ...
    Het liep mis. Op de school waar hij werkte, werd hij gemangeld tussen marxistische collega's die niet wilden toetsen en werkende jongeren die helemaal geen behoefte voelden om van Geurtz Nederlands en maatschappijleer te leren. Hij belandde overspannen in de ziektewet. Zijn huwelijk liep spaak. 'Het was al een tamelijk neurotisch huwelijk, maar door die speed werd het natuurlijk steeds erger.' Niet lang daarna had hij 'ineens, midden in de nacht, een moment van helderheid'. 'Ik vroeg me af: waarom ga je niet wat beter voor jezelf zorgen? Dat kwam ontzettend hard binnen. Ik ben toen van het ene op het andere moment gestopt met de speed. En ik heb er geen moment problemen mee gehad. Achteraf zag ik dat er op dat moment even geen zelfveroordeling was. Van die ervaring heb ik later, bij het schrijven van mijn tweede boek, dankbaar gebruik gemaakt. Ik wist dat het kon, dat je een verslaving kunt stoppen zonder een centje pijn.'
    In Amsterdam begon hij, in 1989, een nieuw leven. Hij studeerde af in de pedagogiek, verdiende zijn geld vijf jaar lang met een eigen praktijkje als automatiseerder en kocht toen zijn schip. In 1995 stopte hij met roken, zonder enige moeite, zegt hij. 'Het was zo makkelijk, een pak van mijn hart.' Hij stopte nadat hij een intensieve persoonlijkheidstraining had gevolgd. 'Ik kwam daar vrij van zelfverwijt uit en toen was het stoppen met roken een fluitje van een cent. Ik was zelfs zo enthousiast dat ik al twee maanden later mijn eerste training gaf om andere mensen van het roken af te helpen. Een van de dingen die ik vanaf het begin tegen de mensen heb gezegd is op te houden zichzelf te veroordelen omdat ze roken. Het is juist dat oordeel over jezelf dat de verslaving in stand houdt. Je wijst je zelf af en om dat weg te duwen steek je elke keer weer een sigaret op.' ...
    Wie de kern van de verslavingsillusie doorziet, zoals geschetst door Geurtz, kan iedere verslaving overwinnen. Niet alleen dat, het is nog makkelijk ook. 'Het standaardbeeld van verslaving is: je moet hard werken om eraf te komen en de rest van je leven oppassen dat je niet terugvalt. Dat is, volgens mij, de reden waarom de AA-groepen vol zitten. Dat is heel pijnlijk, want die mensen drinken weliswaar niet meer, maar houden hun verslaving in stand. Terwijl ze zich ook helemaal van hun verslaving kunnen ontdoen.'

Caspar Janssen heeft er ook een leuk boek over geschreven (Zak tabak, 2006).


Naar Psychologische praktijktips , site home ·.