Bronnen bij Psychologische krachten: psychologiseren

Onderstaande bron geeft diverse voorbeelden van psychologiseren, maar niet de al genoemde van Amerikaanse "U kan alles"-stromingen (de Volkskrant, 29-11-2008, door Ad Bergsma.):
  Het syndroom van Marcella Mesker

We psychologiseren te veel en nemen omstandigheden onvoldoende in acht, vindt Ad Bergsma. We lijken dus eigenlijk allemaal op Marcella Mesker.

Het is niet helemaal volgens de etiquette om een afwijking te noemen naar de patiënt bij wie je als eerste de diagnose hebt gesteld. Voor oud tennisprof Marcella Mesker maak ik echter graag een uitzondering. Zij wist mij als tenniscommentator altijd buitengewoon te ergeren door zich te veel te verdiepen in de psychologie van de spelers. Zo sprak ze over het grote psychologische voordeel voor de speler die een 6 - 1 voorsprong had genomen in de tiebreak. Niet het feit dat de tennisser nog maar één punt nodig had om te winnen was volgens haar belangrijk, maar dat hij veel zelfvertrouwen zou ontlenen aan zijn voorsprong.
    De wijsheid achteraf leert dat ik in dit geval wel de splinter in het oog van Marcella zag, maar niet de balk in mijn eigen oog. Het syndroom van Mesker, oftewel het overschatten van psychologische factoren ten koste van de feitelijke omstandigheden, blijkt veel voor te komen bij psychologen.
    Een aardige illustratie komt van het onderzoek naar zelfvertrouwen. Wie zelfverzekerd is functioneert beter, bleek uit onderzoek. Vervolgens stimuleerden psychologen leerkrachten en ouders om kinderen niet te zeggen waar het op stond, maar om hoe dan ook het zelfvertrouwen van kinderen te behouden. De leerlingen die geen fraaie score zullen halen op de CITO toets, worden hiertegen beschermd door hen in een zaaltje achteraf te plaatsen tijdens de toetsdagen.
    De psycholoog Hedy Stegge heeft echter al geconstateerd dat de fluwelen aanpak kan uitmonden in een ongezonde verwaandheid, die kinderen niet alleen hinderlijk maakt voor hun omgeving, maar hen ook vatbaarder maakt voor frustratie en ongeluk. Bevangen door het syndroom van Mesker vergeten psychologen dat eigendunk vooral nuttig is, wanneer dit gevoel is gebaseerd op een reële inschatting van de eigen capaciteiten.
    Ook therapeuten hebben last van het syndroom. Hun werk heeft de inherente beperking dat zij moeten psychologiseren, want ze sleutelen aan de beleving van het individu. Maar het is wel vervelend therapeuten veel onbezoldigde navolgers hebben die hun vrienden en familieleden streng voorhouden dat zij soms de omstandigheden niet kunnen wijzigen, maar wel hoe ze daar zelf mee omgaan. Ieder krijgt zo de verantwoordelijkheid voor het eigen lot in handen geduwd, maar soms lijkt het humaner alleen mee te leven.
    Misschien volstaat het soms te erkennen dat je in het leven ook buiten eigen schuld lelijk tussen de raderen terecht kan komen. Als je man je slaat, ben je misschien inderdaad op de verkeerde gevallen. Maar het gepsychologiseer dat de mishandeling voor een flink deel de verantwoordelijkheid en de schuld is van het slachtoffer, is meer dan onrechtvaardig. Het is vals en gemeen. Of, om weer terug te vallen op de wereld van Mesker; als je een partijtje verliest, dan komt dat niet altijd door je eigen psychische gesteldheid. Soms is de tegenstander beter en een andere keer heb je gewoon pech.
    Een laatste voorbeeld van het syndroom van Mesker uit het dagelijks leven is wat psychologen een fundamentele attributiefout noemen. Als we proberen te verklaren waarom iemand zich op een bepaalde manier gedraagt, denken we veel te vaak dat het een kwestie van karakter is, terwijl we de invloed van de omstandigheden systematisch onderschatten. ...

En dat zijn nog maar de meer onschuldige vormen. In het maatschappelijke debat is het een ware plaag.


Naar Psychologische krachten , of site home .

4 dec.2008