Bronnen bij Psychologische krachten: geen vrije wil

De discussie over het al dan niet bestaan van een vrije wil al oud, en wordt mede gekenmerkt door de geest van de tijd. Einde jaren 2000 kwam in Nederland de "Nee" variant weer sterk in de opkomst, zoals blijkt uit de belangstelling voor de boeken van psychologen Viktor Lamme en Dick Swaab . Hier een overzicht van de situatie in 2012 (de Volkskrant, 07-04-2012, door Peter Giesen):
  De mens is een (on)bezield wezen

Tussentitel: We bestaan toch niet alleen uit moleculen?
De maatschappij heeft het geloof in de vrije wil nodig

De ziel, leerde ik als katholiek jongetje, is het belangrijkste dat er bestaat. In de ziel zit je essentie, je karakter, al je goede en slechte eigenschappen. Het lichaam is vergankelijk, maar de ziel leeft eeuwig voort.
    De ziel is een misvatting, zegt hersenonderzoeker Dick Swaab, bedacht door mensen die bang zijn voor de dood. De ziel heeft ook een andere betekenis gekregen. Er zijn niet zo veel mensen meer die geloven in een eeuwige ziel, een door het christendom van Plato overgenomen idee. 'Als mensen tegenwoordig over de ziel praten, bedoelen ze meestal de geest. Die is het product van de activiteit van 100 miljard hersencellen', zegt Swaab.    ...

Tot nu gaat het nog goed. Want er is geen ziel nodig om bewustzijn te verklaren.
  Op tafel liggen de Duitse, Chinese en Italiaanse vertaling van zijn bestseller Wij zijn ons brein. Swaab oogt beminnelijk en bescheiden, maar praat met een ijzeren stelligheid. Hij is een man van de wetenschap, van het experiment, de scans, de MRI's en de elektroden. ...
    Het is een kale visie, vindt Bert Keizer, filosoof en verpleeghuisarts. 'Wij zitten hier toch niet als twee breinen met elkaar te praten', zegt hij. Voor de maand van de filosofie - die de ziel als thema heeft - schreef Keizer het essay Waar blijft de ziel? Ook Keizer weet niet precies wat de ziel is. Maar hij is ervan overtuigd dat ons geestelijk leven niet in hersenscans is te vatten. 'Aardappelen zijn stoffelijk, de aardappelprijs is geestelijk. Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar je kunt niet zeggen dat aardappelen uit euro's bestaan. De Zevende van Beethoven, dat zijn toch niet alleen trillingen in de lucht? Democratie, kunst, literatuur, het zijn allemaal geestelijke begrippen. We bestaan toch niet alleen uit moleculen, korreltjes en draadjes?'    ...

Dus wel. Want tot nu toe gaat het steeds verder verklaren van alles wat tot nu toe een raadsel was, onverdroten door (zie ook "mysterie" ).
  Voor hersenonderzoekers als Swaab komt De Zevende van Beethoven simpelweg voort ons uit brein. De hersenen van componist, musici en luisteraars maken de muziek. Ze kunnen die geestelijke rijkdom produceren, omdat ze zo groot zijn. 'Een mier heeft ook bewustzijn, maar toch een stuk minder', zegt Swaab.
    De discussie over de ziel zou nooit zo hoog oplopen als de hersenwetenschap zich zou beperken tot een beschrijving van het brein. Maar onderzoekers als Swaab en Victor Lamme - auteur van het eveneens succesvolle De vrije wil bestaat niet - gaan verder. Uit het brein verklaren ze 'de' mens en zelfs 'de' samenleving. De vrije wil is een illusie. Ons brein is de baas. En omdat de vrije wil niet bestaat, zijn mensen niet verantwoordelijk voor hun daden.

En hier gaan ook zij dus in de fout. Waar er voor het resultaat van het functioneren van de hersenen geen ziel nodig is, is er voor het functioneren van de vrije wil ook niet meer nodig dan het menselijk soort hersenen. Met voldoende elementen en voldoende mogelijkheden tot het creëren van hogere functionaliteiten, zoals De Zevende van Beethoven, én de vrij wil.
    Waar beide groeperingen kennelijk niet van op de hoogte zijn, is het natuurkundige en ook algemeen wetenschappelijke proces van de fase-overgang: het ontstaan van nieuwe functionaliteiten als je iets dat simpel begint maar uitgebreid en ingewikkeld genoeg maakt .


Naar Psychologische krachten , of site home .

8 apr.2012