Bronnen bij Religie en psyche: onzekerheden

Dat religie over onzekerheden gaat, is iets dat iedereen die enige afstand kan nemen snel duidelijk wordt (de Volkskrant, 08-04-2010, door Benno Barnard):
  Ook zonder God zijn we christelijk

Woensdag 31 maart zou de Nederlandse schrijver Benno Barnard een lezing houden aan de Universiteit Antwerpen. Al na zijn eerste zinnen bestormden radicale moslims het podium. Hier een sterk bekorte versie van de lezing die Barnard had willen houden.

...   Ik ben een anglicaan. Anders dan de meeste van mijn christelijk opgevoede generatiegenoten, heb ik nooit voldoende redenen gevonden mij te distantiëren van mijn kerk. ...
    Wat veel godloochenaars niet begrijpen is dat religie geen stelsel van cognitieve waarheden is, maar een liturgische, rituele praxis, die dient om niet gek te worden in dit heelal. Ik geloof helemaal niet in het viriele geroep dat we blij moeten zijn met de zinloosheid van alles. Ik vind de dood een schandaal. Niet de evolutieleer is ons probleem, maar de evolutiepraktijk. En in het christendom wordt tenminste een respectabele poging gedaan om op die praktijk te reageren.

En als het christelijke gevoel minder wordt, gaat men gewoon iets anders zoeken (de Volkskrant, 10-04-2010, door Malou van Hintum):
  Spiritueel shoppen

De Matthäus was weer prachtig, er liggen nog voor twee weken paaseitjes, en in mei wachten ons Hemelvaart en Pinksteren. Voor veel mens en dagen waarop het goed shoppen is - ze hebben geen idee waarom ze dan vrij krijgen. Toch is Nederland minder geseculariseerd dan vaak wordt gedacht, zegt cultuursocioloog Stef Aupers (Erasmus Universiteit Rotterdam), gespecialiseerd in nieuwe spiritualiteit.

Dat de kerken leeglopen, betekent niet dat de mensen geen God meer nodig hebben...
'Mensen zoeken God niet meer buiten zichzelf, maar in zichzelf. Ze noemen het mijn innerlijke kind, ziel, goddelijke vonk, hogere zelf, boeddhanatuur. De boodschap daarachter is dat het goddelijke in diepere lagen van jezelf zit. ...

Een soort spirituele supermarkt.
'Het lijkt alsof iedereen aan het shoppen is, maar als je goed luistert, ontdek je dat deze mensen een gemeenschappelijke kern hebben: ze zoeken naar de zin van ziekte, lijden en dood. De wetenschap kan die betekenis niet geven; die vertelt alleen wat de wereld is. Voor veel mens en is dat onvoldoende, maar terug naar de kerk willen ze niet meer. Deze geïndividualiseerde vorm van spiritualiteit past daarom heel goed bij de veranderende samenleving.'

En hoe groter de onzekerheden in het leven, des te strenger de godsdienst die men kiest. Bij westerse bekeerlingen tot de islam steekt daar meestal een sterk ondermijnde geest achter, met ter compensatie een grote behoefte aan zekerheden - die islam verschaft, zie bijvoorbeeld de reportage hier (Netwerk, 20-07-2010) .

Als je niet kiest voor de zekerheden van religie, moet je dus zelf als persoon met de onzekerheden des levens rond zien te komen - wat niet noodzakelijkerwijs slecht hoeft te zijn (de Volkskrant, 23-12-2009, door Gert J. Peelen):
  Op weg naar een stad zonder zekerheden

Wie besluit niet te gaan schuilen onder het lekkende afdak van schijnzekerheden, is een moedig mens, betoogt Henk van der Ent. Hij bepleit een leven zonder houvast.

Niets is zeker en zelfs dat niet. Met deze waarschuwing is Multatuli een roepende in de woestijn gebleken. 130 Jaar na verschijning van zijn eerste bundel Ideeën barst de wereld bijkans uit haar voegen van de zekerheden, en slaan hun hoeders, de zeker- en betweters, elkaar om de oren omwille van het eigen gelijk. Niet zelden hebben dergelijke zekerheden een religieus fundament. Maar ook het omgekeerde komt voor: zekerheid ontleend aan het heilig huisje van een onfeilbaar menselijk verstand bijvoorbeeld, die even fanatieke aanhangers kent.
    Grote vraag is of er te midden van het gekrakeel dat is losgebarsten tussen al die slaags geraakte zekerweters, nog ruimte overblijft voor mensen die categorisch weigeren onderdak te zoeken bij wat zij denken te hebben ontmaskerd als schijnzekerheden. Ook zij kennen de zuigende werking van een houvast, of dat nu van religieuze, politieke of wetenschappelijke aard is. Hoe aanlokkelijk is het niet om met je levensvragen naar een antwoord te gaan zoeken bij instanties die luidkeels verkondigen de waarheid in pacht te hebben. Er is moed voor nodig om uit dat overvloedige aanbod principieel geen keuze te willen maken.
    Die moed is vaker bepleit. Bijvoorbeeld door Albert Camus, de Franse denker, ...
    Hoewel Camus er niet in voorkomt, tendeert De moed om niet te schuilen, het nieuwe essay van Henk van der Ent in dezelfde richting. ...
   Net als zijn vorige werk is ook De moed om niet te schuilen gegoten in de vorm van een reisverhaal. ...
    Hem interesseert niet de vraag welk mysterie zich achter de werkelijkheid verbergt. Voor hem is die werkelijkheid zelf het mysterie, niet te verwarren met een raadsel. Raadsels zijn er om op te lossen. Mysteries moet men mysterie laten. Uit eerbied. Want eerbied, aldus Van der Ent, is de ervaring van een verhouding tot het ongrijpbare, het onuitsprekelijke, het onzegbare, het mysterie kortom. Daar komt geen God meer aan te pas. Ook het zoeken naar zo’n ‘hoofdletterachtige instantie’ is een uiting van levensangst.

Wat mooi illustreert dat de vlucht naar religie zo zijn begrijpelijke kanten heeft, maar eigenlijk als beperkt of armoedig kan worden gezien.

Een zeldzaam geval van een religieus die het openlijk uitspreekt (de Volkskrant, 26-01-2015, door Margriet Oostveen):
  Lekker strikt

Jacob van der Blom, geboren naast het Feyenoordstadion, komt uit een streng christelijke familie van Leger des Heils-kapiteins. Nu is hij bekeerd tot de islam, en adjunct-directeur van de Essalam Moskee in de Rotterdamse wijk Feyenoord: de grootste moskee van Nederland.
    Wat de islam zo aantrekkelijk maakte? De oudtestamentische toon, zei Jacob. Geen nieuwlichterij, alles lekker strikt: dit is God, punt. En deze God heeft de touwtjes nog stevig in handen.     ...

Zo is dat. Dat is de kern van religie. Vastigheid.


Naar Religie en psyche , of site home ·.

24 dec.2009