Belastingmoraal

De simpele analyse van de belastingmoraal splitst de maatschappij in drie groepen: zij die wel belasting willen betalen (de socialen), zij die wel belasting willen betalen maar het huidige niveau te hoog vinden (de twijfelaars), en zij die geen belasting willen betalen (de egoïsten).

De omvang van de verschillende groepen hangt in principe af van de hoogte van de belasting. Maar voor belastingen tussen zeg 30% en 70% lijkt er weinig variatie, en een ruwe schatting van de hun omvang ligt volgens de redactie ergens in de buurt van respectievelijk 25%, 50%, en 25%. Aangezien tussen 30% en 70% vrijwel alle belastingen liggen, kunnen we voorlopig even van de genoemde groottes uitgaan. Een praktische aanwijzing voor de genoemde getallen ligt in het feit dat in de tijd dat in Amerika de belasting rond de 30% lag en in Europa, meer specifiek Nederland, rond de 70% (voor de hoogste tarieven), de houding tegenover belasting in de twee streken vrijwel dezelfde was.

De groep van socialen is hier verder niet van belang, daar heeft niemand last van. De groep van de egoïsten is ook van minder belang, die zijn heel moeilijk te verbeteren . Waar het om gaat is de grote groep in het midden, omdat ze grootste is en het meest te beïnvloeden.

De groep in het midden zegt geen bezwaar te hebben tegen belasting betalen, maar alleen moeite te hebben met de hoogte ervan (een uitgebreid en doorberedeneerd voorbeeld hier ). Maar deze uitspraak klopt niet met de constatering dat de verdeling tussen sociale, twijfelaars, en asocialen over een groot bereik van belastingheffing ongeveer gelijk is. Het betekent dat als je belasting verlaagt van 70 naar 60%, er ongeveer twijfelaars zijn (en evenveel socialen en asocialen maar dat is hier onbelangrijk). En als je de belasting verlaagt van 60% naar 50%, er nog steeds evenveel twijfelaars zijn. Enzovoort tot je in de buurt van de 30% komt, waarna de omvang van de groep begint te slinken, tot aan het punt van 0% belasting

Aangezien de overwegingen in alle situaties hetzelfde zijn, lijkt het niet waarschijnlijk dat de samenstelling van de groepen sterk wijzigt. Degenen van de twijfelaars die zeggen dat ze belasting te hoog vinden, hebben het dus niet over 10% minder maar over tientallen procenten minder. En een deel van de groep stopt pas met twijfelen, dat wil zeggen: klagen over de hoogte van de belasting, tot de hoogte ervan tot vrijwel niets is geslonken. Die laatste groep behoort in feite niet tot de twijfelaar, maar tot de asocialen

Waar we hier dus mee te maken hebben is met het fenomeen van het sociaal gewenst praten of denken. In de psychologie en sociologie is dit een bekend fenomeen, waarmee bij allerlei onderzoeken goed rekening gehouden moet worden – in de praktijk blijken mensen heel wat minder sociaal te handelen dan ze zeggen, en dus denken te zijn.

Toegepast op de groep twijfelaars over belastingheffing, lijkt een schatting van fifty-fifty, ook weer afgaande op allerlei sociale uitingen, alleszins redelijk. Dat betekent dat deze groep in feite asocialen zijn, maar dit met behulp van het argument: op zich vind ik het niet erg, maar ik vind het wat teveel, proberen te verbergen. Met de Griekse term voor verbergen, worden dat hier crypto-asocialen genoemd.

De samenstelling van de verschillende groepen is zonder nader onderzoek gemakkelijk te bepalen uit gewone conversaties, en de cliëntele van de belastingadviseurs. De socialen bestaat voornamelijk uit de lagere inkomens en de groepen in de sociale beroepen als onderwijs, zorg en dergelijke. De groep van belasting-asocialen bestaat voornamelijk uit twee groepen: de hogere inkomens en de kleine zelfstandigen; deze gevallen worden apart behandeld. De groep van twijfelaars is diverser, maar met een nadruk op de middeninkomens en ondersteunende beroepen.

De belastingmoraal varieert dus voornamelijk door de houding van de tussengroep van twijfelaars. Omdat de belastingmoraal een van de belangrijke factoren is die de onderlinge solidariteit en daarmee de kwaliteit van de samenleving bepalen, is de belastingmoraal van de twijfelaars van groot belang voor de samenleving. Een van de praktische illustraties hiervan is te vinden in de Amerikaanse staat Californië: door referenda is daar een dusdanig laag belasting-tarief afgedwongen, dat een groot aantal fundamentele maatschappelijk voorzieningen in gevaar is gekomen. De oorzaak dat in de Verenigde Staten de groep van twijfelaars voor het grootste deel uit crypto-asocialen bestaat. De taak voor de Nederlandse en Europese samenlevingen is om dit verschijnsel zo veel mogelijk uit te bannen.


Naar Houding top II  , Sociologie lijst , Sociologie overzicht , of site home .