Bronnen bij Groep en individu: fouten, politiek
Onderstaand een voorbeeld van hoe moeilijk sociologische verschillen liggen, uit de
discussie over de vrouwenemancipatie - ten einde een eigen ideologie omtrent
verschil of gelijkheid te ondersteunen, beweert men dingen die regelrecht tegen
alle werkelijkheid in gaan. We beginnen met een klassieker:
Uit:
VARA TV Magazine, nr. 32-2008, column door Paul Witteman
Swinging Nelson
Het is ongetwijfeld een racistisch vooroordeel dat zwarte mensen een beter
ontwikkeld ritmegevoel hebben dan blanken. We zien krijgers rond een dampende
pot dansen. Ze hebben speren in de hand en bewegen op het strakke ritme van
trommels die door andere zwarte mannen met blote handen worden bespeeld. Of we
denken aan de exotische dansjes die voetballers uit Kameroen rond de cornervlag
uitvoeren wanneer ze een doelpunt hebben gemaakt. En we vergelijken dat met de
blanke majorettes van de fanfare die met hun stokjes allemaal tegelijk 1-2-3 in
de maat slaan wanneer de plaatselijke drogist, de dirigent van de
harmonievereniging, dat met onduidelijk zwaaiende armen aan geeft. Ja, denken we
dan, zwarten kunnen beter trommelen, beter zingen, beter swingen en dat zal wel
in de genen zitten.
Ter gelegenheid van de 90ste verjaardag van Nelson Mandela
keek ik naar de herhaling van een fraaie documentaire die David Dimbleby voor de
BBC maakte over het leven van de Zuid-Afrikaanse leider. ... In iedere reportage
over de Maagdenhuisbezetting in Amsterdam zie je het beeld terug van studenten
die op dat ritme in hun handen klappen. Mandela werd gevraagd hetzelfde te doen
voor een reclamespot van zijn politieke beweging. De regisseur deed het voor.
Mandela sloeg er naast. De regisseur deed het nog een keer voor, en nog een keer
en nog een keer maar hoe Mandela ook zijn best deed, het ritmegevoel liet hem
volledig in de steek. ...
Red.: Werkelijk om te gillen van de lach: omdat Nelson Mandela,
leeftijd 90 jaren, niet meer in het ritme kan klappen, is bewezen dat het idee
van het ritmegevoel van negers een racistisch vooroordeel is. Volledig ten
overvloede: buiten dit soort discussies is het muzikaal gevoel van negers als iets
dat met trots beschreven wordt:
Uit: De Volkskrant, 10-02-2006, recensie door Clara Strijbosch
Wat is het wezen van zwartheid?
Martin Schouten gaat in roman op zoek naar de wortels van negers en jazz
... daarmee heeft Nederland,
schrijft Martin Schouten in zijn Zelfportret als neger, een belangrijke
bijdrage geleverd aan wat voor hem een hoogtepunt van de wereldcultuur is: de
jazzmuziek.
Martin Schouten vertelt in zijn Zelfportret het
verhaal van een reis die hij in 2003 maakte van Amsterdam naar New York en het
Amerikaanse zuiden, op zoek naar de wortels van zwart en jazz. ...
Red.: En je zou het sprookje van Paul Witteman bijna als een bewijs uit het
ongerijmde beschouwen: als mensen zulke armoedige argumenten voor het tegendeel
noemen, moet de oorspronkelijk bewering bijna wel waar zijn.
Als volgende een voorbeeld uit de lange reeks van dit soort
fouten in het allochtonendebat:
Uit:
De Volkskrant, 27-09-2007, column door Marcel van Dam
Debat over het debat
... Als een welgestelde autochtone advocaat mocht kiezen
tussen een allochtone vakgenote als huwelijkspartner voor zijn zoon of een wat
grof uitgevallen ongeletterde schoonmaakster met een piercing in haar lip en een
getatoeëerde zuigzoen op haar over een te laag decolleté uitpuilende borst,
kiest hij blind voor de allochtone vakgenote.
Ik wil maar zeggen: iedere samenleving kent een grote
variatie subculturen, berustend op verschillen in opleiding en inkomen,
wooncultuur, taalgebruik, godsdienst, hoge en lage cultuur, en natuurlijk land
van herkomst. ...
Red.: Van Dam begaat hier de sociologische fout om te
wijzen op de verschillen binnen de groep, om het verschil tussen groepen,
allochtonen en autochtonen, te ontkennen.
Uit: Volkskrant.nl, 07-10-2007, ANP
Vogelaar betreurt polarisatie rond rede Máxima
Minister Ella Vogelaar (Integratie) vindt het jammer dat de toespraak van
prinses Máxima over de Nederlandse identiteit leidt tot polarisatie. De prinses
heeft volgens de minister willen zeggen dat de Nederlandse identiteit geen
statisch gegeven is, maar dat er wel een aantal gemeenschappelijkheden zijn.
... Dat koningin Beatrix in een troonrede van een paar jaar
geleden wel repte van de Nederlandse identiteit, is daarmee in Vogelaars ogen
niet in tegenspraak. ‘Dat ligt in elkaars verlengde.’
Identiteit is geen mal waar iedereen in past. ‘Alsof wij
allemaal klonen van elkaar zijn.’
Red.: De impliciete redenatie van Vogelaar: omdat Nederlanders
niet allemaal even lang zijn, bestaat er niet zoiets als "de" lengte van de
Nederlander. Terwijl dat getal met hoge precisie kan worden uitgerekend, als "de
gemiddelde lengte van de Nederlander" - een getal. Dat tezamen met andere,
gebruikt wordt om de maten van kleding te bepalen. Die voor dezelfde kleding
voor Japanners dus heel anders liggen.
Uit:
De Volkskrant, 03-11-2007, column door Maarten Keulemans
Lucia-effect
Tussentitel: Er is altijd wel een verdacht statistisch verband
Ik heb de beste vrouw nooit ontmoet, maar afgaand op wat ik lees, zou ik Lucia
de B. vast niet erg vertrouwen als ze aan mijn ziekbed verscheen.
Dat rare mens, met die tarotkaarten. De ex-prostituee met de
touwharen en het geheime dagboekje, waarin ze in kriebelig heksenschrift over
haar stiekeme compulsies schreef.
Maar dat betekent nog niet dat ze een engel des doods is, een
ijzige moordenares die met bleke, dunne handen dodelijke doseringen toedient aan
haar patiënten.
Ook de Hoge Raad is daar nu achter. Het ‘statistische bewijs’
dat er wel erg veel patiënten stierven als zuster Lucia ten tonele verscheen,
had in elk geval niet mogen meetellen in Lucia’s rechtszaak, betoogde de
Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken deze week. ...
Het Lucia-effect treft soms zelfs hele bevolkingsgroepen. Ook
Marokkaanse jongeren worden vanuit de wetenschap voortdurend bekogeld met
allerlei duistere statistieken: ze zijn viermaal zo crimineel als Nederlandse
jongeren, viermaal zo vaak werkloos en vierenhalf maal zo vaak schizofreen.
Ook op die statistieken valt van alles af te dingen. Maar
intussen zijn er steeds minder Nederlanders die bij het zien van een jonge
Marokkaan denken: goh, 41 procent kans dat die een eigen bedrijf of een vaste
baan heeft.
De huiskamerstatisticus onthoudt maar één correlatie – die
tussen criminaliteit en een olijfkleurig buitenkantje.
Statistiek is wetenschap en ziet er reuze imponerend uit, met
al die cijfers. Maar dat zeiden ze vroeger ook van het wegen van rare vrouwen op
de heksenwaag.
Red.: Hier wordt een zeer dubieuze redeneertruc toegepast:
omdat er een slechte statisticus heeft gewerkt aan de zaak Lucia de B., deugt
statistiek niet, dus deugt de groepskwalifacatie van Marokkanen niet.
De
weerlegging. Ten eerste: het is slechts één "amateur"-statisticus die het
slechte rapport heeft geschreven met kansberekeningen van aan de hand van
correlaties, de rest van de gemeenschap der statistici heeft dit rapport
gekraakt. Ten tweede de cijfers omtrent Marokkaanse criminaliteit zijn geen
kansberekeningen of correlaties, maar pure gegevens uitgedrukt in procenten.
Het punt is dat deze columnist de gemaakte statistische fout
gebruikt om het begrip groepseigenschap te ontkennen. En dit is een column in de
wetenschapsbijlage. Deze wetenschapsjournalist ontkent sociologische
groepseigenschappen.
Uit: De Volkskrant, 06-12-2007, door
Peter Abspoel, antropoloog en stafmedewerker bij Vluchtelingen-Organisaties
Nederland
Spreek niet van ‘de moslim’
Zowel Geert Wilders als zijn critici spreken ten onrechte over ‘de moslim’. Dat
is een gevaarlijke ontwikkeling, betoogt Peter Abspoel
Tussentitel: Voor 11 september had je Turken, Marokkanen, Iraniërs en Somaliërs
Doekle Terpstra roept op tot het vormen van een beweging die een tegengeluid
laat horen tegenover de discriminerende en xenofobe uitingen van Wilders,
waardoor het debat zou worden ‘gegijzeld’. Terpstra wil laten zien dat het in
Nederland helemaal niet zo slecht gaat tussen moslims en autochtonen als Wilders
wil doen voorkomen.
Het voorstel heeft naast steunbetuigingen allerlei bedenkingen opgeroepen: zo
zou een beweging gericht op een persoon die persoon te belangrijk maken, zij zou
polariseren door mensen te dwingen zich tot een van beide kampen te bekeren en
de Wilders-aanhang zou er weer een bewijs in kunnen zien dat naar hen niet wordt
geluisterd.
Een minstens zo belangrijk probleem is echter tot dusver over het hoofd gezien.
Dit is het feit dat de reactie essentiële onderdelen van het begrippenkader van
de bestreden visie overneemt. Wilders’ definitie van het probleem wordt gebruikt
om aan te tonen dat het zo gedefinieerde probleem eigenlijk geen probleem is.
Wilders ziet de moslims in Nederland als het probleem. De reactie bestaat in het
laten zien dat er vele voorbeelden te geven zijn van harmonieuze en verrijkende
relaties tussen moslims en autochtone Nederlanders. De categorisering van
burgers als moslim en niet-moslim wordt dus overgenomen. Nederland heeft meer
dan een miljoen moslims, horen we regelmatig. ...
Het is dit beeld van een homogene moslimpopulatie dat het debat gijzelt, en dat
weersproken moet worden. Wilders heeft het niet gecreëerd; het was er al voor
hij ten tonele verscheen met zijn partij. En zijn tegenstanders worden evenzeer
door het beeld gegijzeld.
Zorgwekkend is dat ook de overheid de laatste jaren de neiging heeft om burgers
te verdelen in moslims en niet-moslims. Zo is er een koepel gevormd van
religieuze organisaties (CMO), in de veronderstelling dat deze namens ‘de
moslims’ konden spreken en aangesproken konden worden. De vraag hoe
representatief ze zijn voor de groep die gemakshalve als ‘de moslims’ wordt
aangeduid, werd in elk geval aanvankelijk niet gesteld. ...
Al maakt het de wereld misschien een stuk minder overzichtelijk, ik pleit voor
de vrijheid van individuen om zelf te bepalen wat ze zijn, en in de praktijk
zijn dat meestal vele dingen tegelijkertijd. Want de diepste aspiraties en het
engagement van mensen komen normaal tot bloei als antwoord op praktische
omstandigheden, en in veel mindere mate langs de leidraad van een ideologie. ...
Integratieproblemen bestaan, maar ze vragen om doordachte oplossingen. Potentiële
wegbereiders (moslims en niet-moslims) bij voorbaat van de rest van de
Nederlandse samenleving doen vervreemden, lijkt mij geen goede strategie. Via
een selffulfilling prophecy sluiten we zo de mogelijkheid uit tot het vinden van
een gedeeld engagement.
Red.: Een uitgebreide vorm van de redenatie: er bestaan geen
groepen, als ze niet homogeen van samenstelling zijn - oftewel: er bestaan geen
groepen, want geen enkele menselijke groep is homogeen van samenstelling.
Deze drogredenatie wordt natuurlijk veroorzaakt door
ideologische vooringenomenheid. Moslims zijn bijna per definitie een groep,
omdat ze een scherp omlijnd criterium hebben: het geloven is allah, de koran, en
dergelijke. In de praktijk gaan ze dan ook nog zeer te onderscheiden,
islamitische, gebouwen zitten, trekken ze zeer te onderscheiden, islamitische
kleding aan, en geven ze hun kinderen zeer te onderscheiden, islamitische namen
als Mohammed en Fatima. Kortom: een zeer duidelijk te onderscheiden, nauwkeurig
te omschrijven groep.
Merk op dat deze grove overtredingen tegen de sociologische dus
groepsgebonden beschrijving worden gemaakt door een antropoloog, een ondersoort
van de sociologen.
Nog een voorbeeld:
Uit:
De Volkskrant, 06-12-2007, Hedy d’Ancona is voorzitter van het
Begeleidingscollege van het Sociaal en Cultureel Planbureau
Behandel individu niet als groepslid
We moeten allochtonen als individu behandelen, en niet volgens het negatieve
beeld dat bestaat van de groep waartoe zij behoren, meent Hedy d’Ancona.
Tussentitel: Vogelaar kwam met veel feiten, maar kreeg geen oorverdovende
bijval
... Eén van de vier diva’s die een talkshow presenteren die gevolgd
kan worden door 250 miljoen kijkers in Arabische landen (zie de documentaire van
Brechtje van der Haak op het IDFA) draagt een hoofddoek. En ook zij stelt zaken
aan de orde als masturbatie, homoseksualiteit, overspel en – juist ja – het
dragen van een hoofddoek. Als vrouwen zeggen dat ze daar zelf voor gekozen
hebben, wie zijn wij dan om te zeggen dat ze ook nog tragisch, want
gehersenspoeld, zijn, stelt Désanne van Brederode in haar Brief aan de
Gelukszoeker. En gelijk heeft ze. Want mensen niet als individu, maar als
lid van een groep behandelen, levert ellende op. Zo blijkt uit de
Discriminatiemonitor van het SCP, dat voor allochtonen vooral het verwerven
van een baan moeilijk is. De sollicitant moet namelijk aantonen dat de negatieve
beeldvorming over niet-westerse allochtonen niet op hem of haar van toepassing
is. ...
Red.: Het allereerste dat moet gebeuren om ervoor te zorgen
dat een individu niet als groepslid behandeld wordt, is voor dat individu om
zich niet als groepslid te gedragen. Iemand die met een overdadig kruis of een
monnikspij binnenkomt, kan kritische vragen verwachten - de allochtoon idem. Dat
is geen discriminatie, zoals de Discriminatiemonitor van het SCP
kennelijk stelt: wie zich als groepslid gedraagt, mag als groepslid behandeld
worden.
En let op: alweer komt de klacht over de groepsbehandeling van
iemand met een sociologische functie: Het Sociaal Cultureel Planbureau kan niet
bestaan, tenzij je mensen indeelt in groepen - het SCP kan moeilijk 16 miljoen
puntjes langs de onderkant van haar grafieken zetten!
Uit: verslag debat De Thermometer 19, Rotterdam, Zaal de Unie, 20 januari 2006
Zijn de problemen van allochtone jeugd een gevolg van
ontoereikende opvoeding?
Debat over zin en onzin van opvoedkundige en culturele verklaringen van
jeugdproblematiek.
Met: Trees Pels, onderzoeker Opvoeding en Ontwikkeling allochtone kinderen
Verwey-Jonker Instituut; Marcia Luyten, econoom en cultuur-wetenschapper; Piet
Boekhoud, bestuursvoorzitter Albeda College en Leon Hoek, Raad van de
Kinderbescherming.
Gesprekleider: Jeroen Visser
Feit: allochtone jongeren plegen vaker overtredingen en misdrijven dan
autochtone leeftijdgenoten. Ander feit: het percentage vroegtijdig
schoolverlaters is onder allochtone jongeren hoger dan onder autochtonen. De
oorzaak voor deze allochtone oververtegenwoordiging werd vaak verklaard door de
sociaal-economische positie. Sinds enige tijd is het taboe doorbroken en wordt
er ook gewezen op de rol van opvoeding en de culture achtergrond.
Lange tijd was het een taboe. Het gevaar om een cultuur als achterlijk weg te
zetten was immers groot, maar volgens Marcia Luyten moeten we er toch aan
geloven: de opvoeding en cultuur van allochtonen moet nader bekeken worden om de
huidige problemen met jongeren te verklaren. Marcia Luyten kwam in haar
onderzoek op de volgende verklaringen die de relatie tussen gedrag en herkomst
bewijzen. Luyten: "Bij Marokkanen speelt de macho-factor een grote rol. De
Marokkaanse cultuur is een masculiene cultuur. Vergelijk je die met de
Nederlandse, dan is die cultuur hier erg feminien, zacht. Dat betekent dat die
jongeren opgroeien in een sfeer waarin competitie, geldingsdrang en
gezichtsverlies erg belangrijk zijn."
Ze vervolgt: "Een andere factor die een rol speelt is collectiviteit. De
Nederlandse samenleving is erg individueel, de machtsverhoudingen zijn daardoor
ook minder hiërarchisch als in een groep. Ook speelt respect en eer een grote
rol binnen de Marokkaanse cultuur."
Maar dit zijn kenmerken van (in dit geval de Marokkaanse) cultuur. Waarom zouden
die bijdragen aan deelname aan criminaliteit? Luyten: "Ik schets het nu
zwart-wit. En ik weet ook dat dit met de generaties minder wordt, maar als een
groep in een hoek gedrukt wordt, gaan deze factoren een rol spelen. Een - voor
de samenleving - negatieve rol." Het groepsbelang wordt dan ingezet om zich
samen tegen de Nederlandse samenleving af te zetten. Je positie binnen de eigen
kring wordt door een gewelddadige geldingsdrang erkend.
Dit beeld is onderzoeker Trees Pels te ongenuanceerd. Pels heeft altijd oog
gehad voor de culturele achtergrond, maar dan zowel bij geslaagde als mislukte
pogingen van nieuwkomers in Nederland. Pels: "Er werd bij problemen met
allochtonen altijd gewezen op sociaal-economische factoren, maar dat is sinds
Pim Fortuyn volledig omgeslagen. Nu wordt er alleen nog maar naar culturele
oorzaken gezocht. Er is daardoor angst voor de ander ontstaan. Mijn bezwaar is
dat die culturele factor uitgaat van een wij-zij houding. Goed, de eerste
generatie bracht sterk de eigen cultuur mee, maar de latere generaties zijn hier
opgegroeid. Die jongeren zijn Rotterdams, Nederlands, moslim. Het directe
negatieve verband leggen met de cultuur uit het land van herkomst, vind ik te
simpel en bovendien stigmatiserend." ...
Red.: Een socioloog die de invloed van cultuur ontkent, omdat het
uitgaat van "een wij-zij houding". Dit is een socioloog die maatschappelijke
vooroordelen in een analyse stopt.
Het multiculturalisme is een eindeloze inspiratiebron voor de
"er bestaan geen groepen"-ideologie. De onderstaande auteur acht zichzelf
vermoedelijk een diepzinnig analyticus, want er worden zeel veel woorden
gebruikt voor de bekende redenatie:
Uit:
De Volkskrant, 04-12-2010, boekrecensie Anet Bleich
De Eindstrijd is begonnen
Non-fictie | Is de islam in essentie gevaarlijker dan andere godsdiensten?
Jazeker - stéllen de auteurs van een bundel kritische essays van bijna 800
pagina's.
...
Wat de islam is en wat zij wil, voor de samenstellers bestaat hierover geen
onzekerheid: het geloof van de moslims vormt één coherent geheel waarvan de
essentie is: 'de islam deugt niet'. Sam van Rooy: 'De islamappeasers in het
Westen (...) beweren tegelijkertijd dat 'dé islam' niet bestaat (en hét Westen
en hét christendom wel)'. Hier nu is sprake van een misverstand. Ongetwijfeld
hoor ik in de ogen van de Van Rooy's tot de categorie van islamappeasers, maar
ik geloof helemaal niet dat hét christendom of hét jodendom een hermetisch
geheel vormen met een essentie die al dan niet 'deugt'.
Laat ik een simpel persoonlijk voorbeeld geven. Zolang mijn ouders leefden,
vierde ik elk jaar bij hen thuis het joodse Paasfeest, Pesach. De viering gaat
in de vorm van een met gebeden en gezangen omzoomde rijkelijke maaltijd waarbij
de uittocht van de joden uit Egypte ten tijde van Mozes centraal staat. Voor
mijn ouders was het helder wat we vierden: de vrijheid, bevrijding uit de
slavernij. Al het andere was bijzaak. De Joden hadden ruim 3000 jaar geleden
voor het eerst gevochten voor het recht geen slaaf te zijn, maar vrije mensen.
Later heb ik ook elders wel eens Pesach meegevierd. Dezelfde gebeden en
liederen, hetzelfde type eten. Tot m'n verbazing werden de accenten vaak echter
heel anders gelegd. Het ging dan over uitverkorenheid, over de almacht van het
opperwezen, soms was er zelfs sprake van enig leedvermaak over de plagen waarmee
God de Egyptenaren had gestraft. Niet mijn jodendom. Maar wat is het echte?
Eenzelfde pluriformiteit bestaat in het christendom. Weinigen zullen staande
willen houden dat het katholicisme van monseigneur Gijssen hetzelfde is als dat
van Huub Oosterhuis of dat het geloof van Kees van der Staay niet verschilt van
dat van Bas de Gaay Fortman. En dat zou bij de islam volkomen anders zijn?
Terwijl juist de Koran bekendstaat als een vat vol tegenstrijdigheden. ...
Red.: Waarna we het verhaal maar afkappen, want de
strekking is duidelijk: er zijn verschillen binnen het jodendom, er zijn
verschillen binnen het christendom, en er zijn verschillen binnen de islam. Dus
zijn er geen verschillen tussen jodendom, christendom en islam.
Een voorbeeld in dezelfde categorieën die op deze website als
archetypisch voorbeeld wordt gebruikt: de Japanner:
Uit:
De Volkskrant, 26-03-2011, door Malou van Hintum
Japanners huilen ook
De Japanners als volk lijken wel erg gelaten - stoïcijns misschien zelfs -
bij de ramp die hun overkomt. Typisch Japans? 'Het idee dat 'de' Japanner
stoïcijns is, zegt vooral iets over het westerse stereotype denken,' zegt
japanoloog Henny van der Veer (Universiteit Leiden), tevens boeddhistisch
priester.
U klinkt een beetje geërgerd.
'Er verschijnen deze dagen veel rare uitspraken over Japanners in de media. Om
te beginnen bestaat 'de' Japanner net zo min als 'de' Nederlander. ...
Red.: Inderdaad: geen enkel gemiddelde bestaat. Dus laten we het
begrip "gemiddeld" maar afschaffen ...
Naar Groep en individu
, Sociologie lijst
, Sociologie overzicht
, of site home
.
|