NRC Handelsblad, 26-06-2004, ingezonden brief van F.K.  (Den Haag)

Klokkenluiders moeten niet hoeven vrezen voor hun baan

In deze krant van 19 juni stond te lezen dat volgens topmanager Hans Bouwman de helft van de top van Shell cijfers opklopte. Hoe reageren deze topmanagers hierop? Het desbetreffende artikel `Halve Shell-top wist van problemen' toont aan dat de grote meerderheid zich aanpast aan het nieuwe regime, dat sommigen zich verlustigen aan geroddel, en dat een enkeling kritiek uit op de leiding, wat prompt leidt tot baanverlies van de desbetreffende medewerker. Dit voorbeeld toont aan hoe moeilijk het is voor direct betrokkenen om misstanden in de eigen organisatie aan de kaak te stellen.
    De malversaties in de bouwsector, bij Ahold en bij de Europese Commissie tonen aan dat Shell niet op zichzelf staat en dat foute leiders in de meest gerenommeerde organisaties aan de macht kunnen komen. De overheid heeft dan ook tot taak een klimaat te scheppen waarin medewerkers misstanden aan de orde kunnen stellen. Met zijn weigering klokkenluider Bos van de bouwfraude schadeloos te stellen, geeft Balkenende het verkeerde signaal af.

Uit: De Volkskrant, 17-06-2005, van verslaggever Sanne ten Hoove

‘Noem een klokkenluider die gelukkig thuiszit’

Zes klokkenluiders vertelden donderdag in de Kamer hun verhaal. De les die zij hebben geleerd: het is beter je mond te houden dan misstanden aan de kaak te stellen.

‘Als je niet op je bek wilt gaan, moet je geen klokkenluider worden. Er is geen enkele succes story.’ John Zinhagel, de man die de misstanden in de bouwwereld als eerste aankaartte, klinkt ontgoocheld. Het klokkenluiden heeft hem niets opgeleverd. Op zijn zestigste zit hij werkloos thuis. Werkgevers zien hem niet staan, want zijn reputatie is bezoedeld. ‘Mijn lot is hetzelfde als dat van Bos’, zegt hij, terwijl hij opzij blikt. Daar zit Ad Bos, de man die de schaduwboekhouding van bouwondernemer Koop Tjuchem openbaarde. Samen met vier andere klokkenluiders doen ze in een vergaderzaaltje van de Tweede Kamer hun verhaal.
    Eigenlijk vertellen ze allemaal hetzelfde: ze stelden een misstand aan de kaak, maar raakten vervolgens alles kwijt. In de woorden van Ad Bos: ‘Ik ben aangeschoten wild geworden, in diskrediet gebracht en kan in de maatschappij niet meer functioneren. De bescherming van de overheid bleek een wassen neus.’ De publieke tribune barst uit in luid applaus. Onder de aanwezigen zijn veel zelfbenoemde klokkenluiders. Sommigen hebben zelfgeschreven boeken bij zich.
    Wat moet er veranderen, willen de Kamerleden weten. Ze broeden op een regeling die klokkenluiders moet beschermen. Nou, daar hebben de ondervraagden wel over nagedacht. Er moet in ieder geval een onafhankelijk meldpunt komen en een schadefonds dat gedupeerden uitkeringen kan verstrekken. Paul van Buitenen, de man die in 1999 financiële fraude aantoonde bij de Europese Commissie, kijkt verlekkerd naar de Verenigde Staten. Daar kan een klokkenluider terugvallen op een gespecialiseerd bureau. ‘Dat belt je werkgever. Die krijgt vervolgens te horen: “Pietje is geen speelbal van u, want hij staat niet alleen”.’
    Het kabinet is niet te porren voor een speciale klokkenluidersregeling. Het arbeidsrecht biedt doorgaans bescherming tegen ontslag. En werkgevers moeten de kans krijgen de misstanden op te lossen. Daarbij komt dat klokkenluiders zelf vaak ook strafbare feiten hebben begaan. Een speciale beloningsregeling is dan een verkeerd signaal, vindt het kabinet. Een klokkenluider moet ‘een zuiver en moreel motief’ hebben en geen ‘financieel motief’, aldus het kabinet.
    Cees Korvinus, de advocaat van Bos, spreekt er schande van. Hij trekt een vergelijking met iemand die de politie een tip geeft. ‘Nou, bedankt, zegt de politie dan. Houdt u er echter wel rekening mee dat u onderwerp wordt van onderzoek.’ Volgens Korvinus is dit typisch Nederlands en ‘feitelijk inmoreel’. ‘Een burger stelt zich kwetsbaar op, maar de overheid weigert iedere verplichting.’
    Slechts een klokkenluider spreekt hem tegen: Ton Bazelmans, de voormalige Rabobank-medewerker die beleggingsmisstanden aankaartte. ‘Een echte klokkenluider pleegt geen strafbare feiten.’ Bazelmans kreeg een fikse schadevergoeding (5,5 miljoen euro) van zijn vorige werkgever. Hij waarschuwt voor de pseudo-klokkenluiders die geen misstanden aankaarten maar hun werkgever willen kapotmaken. Zijn advies: klaag anoniem en mijd de media. Levert dat niets op, dan kan altijd nog ‘het geluid aan’.
    Voor Fred Spijkers komt eigenlijk elke regeling te laat. De oud-maatschappelijk werker van Defensie ontdekte in 1984 dat ondeugdelijke oefenmijnen fatale ongelukken veroorzaakten en weigerde daarover te liegen. Defensie begon een lastercampagne. Spijkers werd negentien jaar later in ere hersteld, kreeg een lintje, maar daarna begon de ellende opnieuw. Spijkers: ‘Het is onbegrijpelijk en onverteerbaar dat een overheid bewust misleidende informatie verstrekt en ermee weg komt. Maar het is nog onverteerbaarder dat wij constant de klos zijn.’
 

Red.:   Het enige wat tot nu gedaan is, is een toezegging van de NMa om de anonimiteit van klokkenluiders te bewaren, iets wat een basaal uitgangspunt zou hebben moeten zijn - een zoveelste aanwijzing voor de onwelwillende houding ten opzichte van klokkenluiders .
    Weer een half jaar later de meer persoonlijke verhalen hierachter:
 

Uit: De Volkskrant, 18-02-2006, door Willem Pekelder

De waarheid doet er niet meer toe

Paul Schaap, Ad Bos en Paul van Buitenen brachten feiten naar buiten die hun werkgevers binnenskamers wilden houden. De klokkenluiders verloren hun baan, status en veel geld. 'Wij ziek, onze zoon zonder werk. Alles is weg.'

Tussentitels:  'Minister Pronk zou me helpen aan een baan, maar de ambtenaren van VROM lieten niets meer van zich horen'
'De ziekte van mijn vrouw en de verergering van haar klachten hebben gelijke tred gehouden met mijn klokkenluiders-actie'
                
Teksten bij foto's: Ad Bos: 'Onze jongste zoon zit zonder werk door mijn klokkenluiderij.'
Paul van Buitenen: 'Het gaat om machtsbehoud en wraak.'.

...     In april 2004 werd Bos uitgenodigd door minister Brinkhorst. 'Hij was verbaasd men mij nog steeds geen baan had aangeboden. Jij kunt met jouw kennis toch overal terecht, dacht hij. De Regieraad Bouw leek hem wel iets. Dat orgaan moet een cu1tuuromslag in de bouw bewerkstelligen. Een paar maanden later, nadat ik in NRC Handelsblad had gezegd dat ik nooit meer iets van de minister had vernomen, kon ik plotseling een afspraak krijgen met de voorzitter van die Raad, Jan Hovers. Maar het enige wat hij te zeggen had, was: ik neem geen oude elementen aan. Moet je nagaan, die hele Regieraad zit vol met oude elementen. Ze zijn zeker bang dat zodra ik iemand een postzegel zie pikken, ik meteen een rapport ga schrijven.' 
    Joke (54): 'Zelfs onze zoon van 29 kan geen werk vinden. Vorig jaar was hij mondeling aangenomen bij een bouwbedrijf. Vlak voor het einde van het gesprek vroeg de baas: ben jij een zoon van Ad Bos? Toen hij ja antwoordde, was de reactie: ik heb geen bezwaar, maar moet wel even met hogerhand overleggen. Die baan ging dus mooi niet door.' Ad: 'Onze jongste zoon zit zonder werk door mijn klokkenluiderij. Dat vind ik heel erg.' Joke: 'De levensvisie van onze kinderen is bepaald door wat ons gezin heeft moeten doormaken. Ze zijn sceptischer geworden.'
   ... Dankzij Ad heeft de samenleving honderden miljoenen bespaard en zelf staan we diep in het rood.' De 'gewone mensen' staan achter hen. Pas nog een man in restaurant Jan Tabak in Bussum. Die stapte direct op Bos af en complimenteerde hem van harte. De bloembollentelers van Limmen 'vereeuwigden' tijdens de laatste mozaiekendag Bos' gezicht met hyacinten. Maar de politiek... 'Ik heb Balkenende een brief geschreven, maar die had geen tijd om met me te praten.' ...
    Joke: 'Toch strijden we door. Je ontstijgt je zelf en daarvoor ben je op de wereld. Ik wil niet sterven zonder iets te hebben geleerd.' Anderhalf jaar geleden heeft Bos samen met andere klokkenluiders de Stichting Moreel Besef opgericht. die ijvert voor een betere rechtsbescherming. Tot nu toe wil de regering niets van een klokkenluidersregeling en een bijbehorend fonds weten. Klokkenluiden is gewoon je plicht en eventuele aanvullende regelingen kan het bedrijfsleven heel goed zelf op papier zetten. Vindt het kabinet.   ...
   Wie wordt er nog klokkenluider als je daarvoor alles moet opgeven? ...
    Van Buitenen (48) bracht als Europees assistent-accountant eind 1998 de Europese Commissie aan het wankelen toen hij de Groenen in het Europees Parlement een frauderapport overhandigde. Er zou binnen de Commissie sprake zijn van valse rekeningen. corruptie. kunstmatig opgeschroefde declaraties en het verstrekken van nep-opdrachten aan bevriende relaties.
    In maart 1999. na een belastend onderzoek door een Comité van Wijzen. stapte de Commissie onder voorzitterschap van Jacques Santer op. Van Buitenen zat inmiddels thuis. Geschorst, op half salaris en met een tuchtprocedure aan de broek.
    'Toen mijn vrouw Edith en ik het goede nieuws over het aftreden hoorden. vlogen we elkaar om de nek. Nu zou ik wel gerehabiliteerd worden. Maar er gebeurde niets. Ik moest gewoon weer opdraven voor een volgend ambtelijk verhoor. U had met deze gevoelige informatie niet naar buiten mogen treden, kreeg ik voor de zoveelste keer te horen. En dan zei ik weer dat ik het eerst tevergeefs intern had gemeld. 'De Commissie mocht zijn opgestapt, binnen het ambtelijk apparaat was niets veranderd. In oktober 1999 kreeg ik een officiële berisping.'   ...
    Ondanks steun van de media en leden van het Europees Parlement besloot de demissionaire Commissie Van Buitenen in april 1999 gedwongen over te plaatsen naar de Gebouwendienst. 'Als je aan het establishment raakt, komen er in een democratie dezelfde machinaties op gang als in een communistische of fascistische dictatuur. Een belangrijk inzicht dat ik heb gekregen:
het gaat niet om de waarheid, maar om machtsbehoud en wraak. Het verschil is alleen: in een dictatuur word je lichamelijk gemarteld. Dat doen ze bij de Europese Commissie niet.'    ...

Red.:   Dit soort artikelen is belangrijk, omdat het de aandacht en de steun voor klokkenluiders levend houdt:

De Volkskrant, 25-02-2006, ingezonden brief van Rien van der Laan (Nieuw-Vennep)

Klokkenluiders

Het is heel triest dat moedige mensen die wantoestanden in hun bedrijf aan de kaak stellen (Magazine, 18 februari) met hun gezin zo in de problemen komen.
    Zij proberen op een positieve manier de normen en waarden te verdedigen die dit kabinet zo belangrijk vindt en worden voor hun inzet op een schandelijke manier in de steek gelaten.
    De echte boosdoeners komen er met een lachwekkende boete van af en gaan weer vrolijk verder met de gemeenschap financieel of anderszins te benadelen.

Red.:   Begin 2007 kwam er steun vanuit een in eerste instantie verbazingwekkende hoek:
 

Uit: NRC webeditie, 02-01-2007, van een redacteur

Red.:   Pieter van Vollenhoven is in de ogen van de meesten natuurlijk een machtig iemand, en het is verbazingwekkend die aan de kant van slachtoffers al klokkenluiders te treffen. Maar ten eerste heeft Van Vollenhoven al eerder blijk gegeven van een ongekende mate van integriteit, en ten tweede is zijn positie toch weer anders: die staat bijna weer boven de "gewone" machtigen.
    Het IRP dacht dat dit wel zou helpen. Maar ook dit was weer te naïef - de corruptie van de machtigen is kennelijk erg groot.
     Dus komt het verhaal telkens terug. Het volgende artikel, was, in verband met zijn gemakkelijke voor te stellen beeld, een keerpunt:
 

Uit: De Volkskrant, 26-10-2007, van verslaggevers John Schoorl

Klokkenluider eindigt in camper

Ad Bos verklapte in 2001 het geheim van de bouwfraude. Zes jaar later woont hij noodgedwongen in een weiland.

Tussentitel: Zijn vermogen is verdampt en hij komt nergens aan de slag

Ad Bos, klokkenluider van de bouwfraude, staat voor zijn camper, terwijl zijn vrouw Joke buiten de aardappels schilt. In de verte, voorbij de weilanden, is zijn vorige behuizing te zien – een villa met ondergrondse garage. ‘Hier staat geen bitter mens. Ik zou het de volgende keer weer doen. Recht is recht, en krom is krom. Ik heb zeker geen spijt.’
    Zo ver is hij dus gekomen, na de onthulling van de miljoenenfraude binnen de Nederlands bouwsector: wonend in een vijf meter lange tweedehands Eifelland-camper van het type Ducato Maxi, dichtbij een voormalige koeienstal iets buiten Egmond. Zijn villa moest hij al eerder verkopen en het huisje dat daarop volgde, heeft hij van de zomer van de hand gedaan.
    De camper leek de enige oplossing, want zijn vermogen, opgegaan aan advocaatkosten, is verdampt en nergens kan hij aan de slag – al doet zijn huidige advocaat, Cees Korvinus het gratis.   ...
 

Red.:   De reacties en de houding vanuit het publiek blijken uit het erop volgende artikel(en):

Uit: De Volkskrant, 27-10-2007, door Douwe Douwes  

Bestaande regeling klokkenluiders is omslachtig en ‘werkt voor geen meter’
...
Tussenstuk:
Veel reacties naar aanleiding van publicatie over Ad Bos en zijn camper

De publicatie vrijdag in de Volkskrant over klokkenluider Ad Bos die samen met zijn vrouw in een camper in Egmond woont, heeft veel reacties losgemaakt. Een stelling op de website van de krant trok in korte tijd 4.000 reacties. 95 procent meent dat de regering moreel verplicht is Bos financieel te compenseren.

Volkskrant weblog, 29-10-2007, door Tjeerd Royaards .

 

Red.:   En de stroom blijft nu aanhouden:
 

Uit: Dagblad De Pers, 29-11-2007, door Alexander Nijeboer  

Berooid door je burgerplicht

Klokkenluiders eindigen meestal als verschoppelingen. De SP diende gisteren een voorstel in de Kamer in voor een hulpfonds voor gedupeerden. De FNV bepleit betere bescherming.

In de woonkamer van zijn Culemborgse eengezinswoning liggen metershoge stapels documenten als stille getuigen van zijn decennialange strijd die het leven van defensieklokkenluider Fred Spijkers ruïneerde. De kleine, kale woning verraadt dat hier in armoede wordt geleefd. Spijkers' heeft sinds 1993 geen inkomen meer. Voor zijn dagelijks onderhoud is hij afhankelijk van giften, ruildiensten en een lokale voedselbank.
    Spijkers is een klokkenluider. Toen hij in1984 aan het licht bracht dat Defensie van een productiefout aan de landmijn wist en acht doden en een tiental zwaargewonden had kunnen voorkomen, was er voor hem geen plaats meer bij het ministerie.
    Defensie liet Spijkers via een vervalst medisch rapport afkeuren. De klokkenluider stond met lege handen, maar verzette zich tegen de manier waarop Defensie zich van hem probeerde te ontdoen. Achttien jaar na dato werd hij op papier gerehabiliteerd. In 2002 ontving hij een koninklijke onderscheiding en een belastingvrije schadevergoeding. Ook verplichtte Defensie zich ertoe in een vaststellingsovereenkomst de gepleegde ambtsmisdrijven terug te draaien.
    Voor Spijkers bleek de overeenkomst met Defensie een pyrrusoverwinning. Vijf jaar na het ondertekenen van de overeenkomst heeft staatssecretaris Van der Knaap nog steeds niet de fraude en andere misdrijven in het medische dossier teruggedraaid. Ook wacht Spijkers nog op zijn pensioen en de uitkering van het wachtgeld. Daarnaast ondervindt hij problemen met ziektekostenverzekeraars die hem weigeren te verzekeren en met de verstrekker van studiefinanciering voor de kinderen als gevolg van nalatigheid van zijn vroegere werkgever.

Een miljoen euro
Tot overmaat van ramp kreeg hij ook nog eens een belastingaanslag van een miljoen euro over zijn op papier belastingvrije schadevergoeding. Alhoewel staatssecretaris Van der Knaap al in oktober 2005 beloofde dat het belastingprobleem door Defensie zal worden opgelost, zijn er nog steeds problemen met de belastingdienst. Ook eist Spijkers nu inzage in zijn omvangrijke dossier, wat de landsadvocaat hem namens de bewindsman weigert.
    Pure pesterij, vindt de klokkenluider. Zo gaat het al 23 jaar. Het conflict met Defensie heeft een zware wissel getrokken op de gezondheid van de klokkenluider. Spijkers is ernstig ziek.
Als gevolg van de jarenlange stress, zeggen artsen.

Verschoppeling in een camper
Zoals Spijkers zijn er meer. Ad Bos, ooit voorman van bouwbedrijf Koop Tjuchem, bracht zeven jaar geleden naar buiten dat bouwbedrijven de overheid voor miljoenen oplichtten.
De bouwbedrijven haalden hun gram bij de klokkenluider zelf. Nu zes jaar later lopen er nog drie juridische procedures tegen Bos. Het kostte hem een vermogen en een hartaanval. Hij moest zijn huis verkopen om de advocaten te kunnen betalen en woont nu als een verschoppeling in een camper.   ...

Red.:   Journalist Alexander Nijeboer verdient een aparte vermelding, omdat hij zich bijzonder heeft ingespannen voor Fred Spijkers, en een boek over zijn zaak heeft geschreven. Overigens is wat betreft de schuldige betrokkenheid van de overheid de zaak Spijkers de ergste. Hier is sprake van regelrecht corrupt machtsmisbruik, dat binnen een rechtsstaat volstrekt onmogelijk zou moeten zijn. Het laat zien dat Nederland wel geen echte bananenrepubliek is, maar er op verschillende plaatsen ernstige trekken van heeft. Of misschien is een "autocratische aristocratie" een betere term.
    Ook de wetenschap doet nu mee:

Uit: De Volkskrant, 03-12-2007, door Hans van den Heuvel en Leo Huberts, leden van de onderzoeksgroep Integriteit van Bestuur van de Vrije Universiteit in Amsterdam

Ad Bos kan niet langer wachten

Minister Ter Horst moet een klokkenluidersfonds in het leven roepen om mensen als Ad Bos te ondersteunen, stellen Hans van den Heuvel en Leo Huberts.

Een indringend en schrijnend beeld (Voorpagina, 26 oktober): Ad Bos in een camper in een weiland, in de verte het huis dat hij noodgedwongen moest verkopen. Geen inkomen, hoge advocaatkosten, financieel bankroet. Bos maakte als klokkenluider het corruptogene netwerk in de bouw openbaar. De overheid is er miljoenen rijker van geworden.
    Fred Spijkers op zijn beurt stelde het doofpotbeleid bij Defensie aan de kaak na een ongeluk met een landmijn in 1984. Dat leidde tot tientallen jaren van criminaliseren en intimideren.
    Bos en Spijkers, twee mannen, fysiek gesloopt, mentaal op het randje, verdrietig over de gevolgen voor hun kinderen, maar zonder spijt over hun klokkenluidersrol.
    Deze voorbeelden roepen meeleven en verontwaardiging op over wat de overheid met mensen doet die bereid zijn missstanden aan de kaak te stellen. Ze moedigen anderen niet aan dezelfde weg te gaan.
    Ambtenaren trekken weinig aan de bel om misstanden binnen de overheid te melden. Minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken wil daar verandering in brengen, maar eerst moet volgens haar de huidige regeling worden geëvalueerd.
    Wij kunnen de minister ook zonder de resultaten van dat onderzoek af te wachten, al zeggen dat de huidige regeling niet deugt. De regeling houdt niet bepaald een aansporing in om een melding over een misstand te doen. Eerst moet de klokkenluider naar zijn of haar directe leidinggevende gaan, zonder dat hij of zij weet of met de melding ook iets wordt gedaan en of die daar in vertrouwde handen is. Als deze weg doodloopt, kan de klokkenluider naar een externe commissie stappen of Meld Misdaad Anoniem inschakelen.
    Het is duidelijk dat deze procedure frustraties oplevert, zeker als hogere leidinggevenden in het geding zijn die geen belang bij een onderzoek hebben. Bovendien kost zij veel tijd en blijft de afloop van de melding ongewis.   ...
    Ad Bos en Fred Spijkers kunnen niet wachten totdat de regels en procedures er zijn. De patstelling moet worden doorbroken, het onrecht beëindigd en de schade door het klokkenluiderschap gecompenseerd.
    Het wordt tijd dat de premier moreel leiderschap toont en het dossier persoonlijk naar zich toetrekt.
 

Red.:   Uiteindelijk mondde deze druk uit in het aannemen van een motie van de SP door de Tweede Kamer:

Uit: De Volkskrant, 05-12-2007

Fonds voor hulp aan klokkenluiders

Er komt een fonds om klokkenluiders in bedrijven en bij de overheid te helpen. De Tweede Kamer heeft dinsdag ingestemd met een voorstel hiertoe van SP-Kamerlid Van Raak. Nog voor de Kerst moet minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken laten weten hoe zij de financiële regeling vorm wil geven.   ...

Red.:   Wie zou denken dat dit toch wel voldoende was, vergist zich in de macht van de machtigen, die, in de vorm van het CDA, binnen de regering nog steeds een doorslaggevende vinger in de pap heeft, ondanks deze laatste, verhevigde campagne. Dus de regering voerde deze motie gewoon niet uit, zie de bronnenverzameling van de tegenacties tegen klokkenluiders .
    Deze stand van zeken heeft ook weer een aantal maanden geduurd, voordat een nieuwe tegenactie op gang kwam:

Uit: VARA TV Magazine, nr. 16-2008, door Floor Milikowski

Boodschapper gestraft

Zembla werpt zich op als beschermer van de klokkenluiders. Waarom eigenlijk?

In de VS krijgt een klokkenluider een financiële bonus voor het openbaren van misstanden, in Nederland loop je het risico om alles kwijt te raken.' Als eindredacteur van Zembla was Kees Driehuis zeven jaar geleden verantwoordelijk voor de openbaring van de bouwfraude. Een journalistiek hoogtepunt voor Driehuis en zijn collega's, maar voor klokkenluider Ad Bos het begin van een persoonlijke crisis. De voormalig bouwondernemer verloor na zijn onthullingen over prijsafspraken in de bouw zijn baan, zijn geld en zijn vrienden. Maar terwijl Bos zijn villa noodgedwongen inruilde voor een stacaravan, profiteerde de samenleving van zijn offers: de bouwwereld betaalde de staat een schadevergoeding van zeventig miljoen euro.
    Sinds de 'affaire Bos' wordt er in de politiek gesteggeld over de bescherming van klokkenluiders. In 2001 werd er een regeling in het leven geroepen die het luiden van de bel veiliger en makkelijker moet maken, maar die werkt niet, stelt Hans van den Heuvel, hoogleraar bestuurlijke integriteit aan de Vrije Universiteit: 'In de regeling staat eigenlijk alleen hoe overheidsmensen misstanden aanhangig moeten maken, dat dit moet gebeuren via een bepaalde procedure. Je moet dat intern mededelen, vervolgens moet degene aan wie je het hebt gemeld er weer mee naar iemand anders en zo gaat het langzaam naar boven. Of je kan naar een externe commissie, maar daar meldt niemand zich. Die hebben helemaal niets te doen. Want niemand durft naar buiten te treden. Eigenlijk houdt de regeling dus heel weinig in. In ieder geval niet genoeg om klokkenluiders te beschermen tegen een lot als dat van Bos.'
    Juist daarom pleitte SP Tweede-Kamerlid Ronald van Raak in december voor de oprichting van een fonds om klokkenluiders in ieder geval financieel te compenseren.   ...
    Driehuis is het volkomen met Van den Heuvel eens. Het besluit van Ter Horst om de motie niet uit te voeren was zelfs de concrete aanleiding voor een speciale Zembla-uitzending over de bescherming van klokkenluiders.   ...

Uit: VARA TV Magazine, nr. 16-2008, column door Paul Witteman

Klokkenluiders

Wie een bekende kop heeft en zich profileert als een betrokken journalist, wordt met enige regelmaat gevraagd voor propaganda. ...
    Laatst werd me gevraagd me aan te sluiten bij een actie voor klokkenluiders. Dat zijn mensen die wantoestanden signaleren in een organisatie, of het nu gaat om bouwfraude, misbruik van Europees geld of corruptie bij de aanschaf van wapentuig. De mannen betalen een hoge prijs voor hun publiekelijk geklik, want na een kort maar hevig publicitair offensief laat iedereen ze in de steek. Klokkenluiders zijn immers niet altijd makkelijke mensen, ze beschadigen hun eigen organisatie voor het algemeen belang. Maar dat algemeen belang heeft geen gezicht en de organisatie bestaat uitje eigen collega's. Het ligt voor de hand dat de overheid deze mensen bescherming biedt. Dat er, na een grondig onderzoek naar de ware motieven van de klokkenluider, een regeling komt die voorkomt dat ze in een zwart gat vallen, zonder werk, zonder geld, wonend in een stacaravan waarin ze wachten op betere tijden.
Het zijn mensen voor wie ik publiekelijk actie zou willen voeren, maar ik doe het niet. Ik weet niet genoeg van de achtergronden van de kwesties, te weinig van de persoonlijke motieven van de klokkenluiders. Daarom doe ik het maar zo.

Uit: Volkskrant website, 20-04-2008, ANP

'Betere bescherming voor klokkenluiders'

Mr. Pieter van Vollenhoven pleit voor een onafhankelijk instituut voor de bescherming van klokkenluiders. Hij staat ervoor open om - als er een beroep op hem wordt gedaan - daarover mee te denken. Dat zegt hij zondagavond in het tv-programma Zembla.
    Het instituut, dat er volgens Van Vollenhoven dit jaar nog moet komen, moet geheel los staan van de overheid.
    Als een misstand wordt geconstateerd, meldt de overheid doorgaans dat alles in orde is. Of erger nog, strooit de overheid zand in de ogen, aldus Van Vollenhoven, die voorzitter is van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid en van de Stichting Maatschappij, Veiligheid en Politie.  ...
    De man van prinses Margriet pleit voor een instituut dat geheel los staat van de overheid omdat de overheid belang heeft bij de uitkomst van het onderzoek. ‘Net als bij de Onderzoeksraad voor de Veiligheid moet je de overheid niet als direct betrokkene bij je onderzoek hebben.’
    Rechtsfilosoof Joep van der Vliet spreekt van ‘een patroon hoe de overheid met klokkenluiders omgaat, de overheid stigmatiseert ze.’ ....
    Van der Vliet stelt dat een rechtstatelijke overheid er niet voor zichzelf behoort te zitten, maar voor de rechtstaat. Hij denkt mensen als Bos en ‘zo nog een hele serie mensen kunnen getuigen dat de belangen van klokkenluiders bij de regering en het parlement niet in veilige handen zijn.’ ...

Uit: Volkskrant, 21-04-2008, door Joep van der Vliet, universitair docent beroepsethiek aan de Universiteit van Amsterdam

Hirsch Ballin, red Fred Spijkers

Volgens Ernst Hirsch Ballin moeten ‘hoge waarden’ in de praktijk worden gerealiseerd. Dan moet hij meer doen voor klokkenluiders, vindt Joep van der Vliet.

Minister van justitie Ernst Hirsch Ballin vindt dat van politici mag worden verwacht ‘dat ze trouw blijven aan hun ethische oriëntatie, mits ze de discipline aanvaarden van de democratische rechtsstaat, in het bijzonder het respect voor iedere medeburger’ (Forum, 12 april). De ‘funderende waarden van respect, vrijheid en veiligheid’ moeten wel in de praktijk van alledag worden gerealiseerd, aldus Hirsch Ballin, om zo het vertrouwen in de rechtsstaat te schragen. Wie zou daar tegen zijn?
    Maar the proof of the pudding is in the eating, ook voor deze vooraanstaande bestuurder. Van hem mag in ieder geval worden verwacht dat hij het vertouwen in de rechtsstaat niet ondermijnt. Dat is echter wel het geval in de zaak van klokkenluider Fred Spijkers die deze week opnieuw in de aandacht staat. Zijn problemen zijn na 24 jaar nog steeds totaal niet opgelost.
    Hoe zat het ook al weer? De zaak begon met een ongeval met de AP-23 mijn, een mijn met een ontwerpfout. Defensie was sinds 1970 op de hoogte van die fout, maar deed niets. In 1984 kwam de, toen 27-jarige, Defensiemedewerker Rob Ovaa bij een proefneming met de instabiele AP-23 om het leven. Fred Spijkers, maatschappelijk werker bij Defensie, kreeg nog diezelfde dag de opdracht de weduwe te vertellen dat Ovaa door eigen schuld om het leven kwam.
    Spijkers weigerde, omdat het in strijd was met de waarheid. Defensie en Binnenlandse Zaken persisteerden in hun (onware) standpunt tot 1997. Gaandeweg logen bewindslieden de Tweede Kamer hierover tientallen keren voor. Spijkers werd uit zijn functie gezet. Zijn rechten werden met voeten getreden, de overheid maakte misbruik van bevoegdheden en pleegde regelrechte misdrijven ten nadele van Spijkers. Spijkers’ leven is verwoest.
    De regering sloot in 2002 een vaststellingsovereenkomst met Spijkers, niet uit eigen beweging, maar omdat de weduwe Ovaa haar zaak (die ook al twintig jaren sleepte) met die van Spijkers verbond. Spijkers was de enige die haar had gesteund tegen de overheid.
    In het licht van de uitspraken van minister Hirsch Ballin is het vreemd dat Spijkers’ problemen nog steeds niet zijn opgelost. Zo zijn de dossiers over Spijkers bij alle denkbare instellingen verwijderd – hij is administratief dood. Daarom kan hij zijn aanspraken op achterstallig inkomen en pensioen niet realiseren. Hij kan bovendien de aan hem betaalde schadevergoeding van 1,6 miljoen euro niet gebruiken, omdat Financiën een aanslag oplegt van 900.000 euro. Defensie heeft in de vaststellingsovereenkomst beloofd die aanslag te betalen, maar doet dat niet. Evenmin heeft Defensie zijn advocaten betaald, zoals via de vaststellingsovereenkomst is toegezegd.
    Al met al voert de regering de overeenkomst niet behoorlijk uit en levert dus een wanprestatie. Is dat de manier waarop de ‘funderende waarde van respect voor de individuele burger’ vorm krijgt volgens de ‘ethische oriëntatie’ van onze regering?
    In het blad Openbaar Bestuur stond op 7 maart een kritisch artikel over de zaak Spijkers. Daarin werd het optreden van overheidsdienaren en verantwoordelijke politici getoetst aan rechtstatelijke en beroepsethische normen. De conclusie was dat het veelal immoreel en soms regelrecht kwaadaardig was. Deze conclusie verdraagt zich slecht met de waarden van de rechtsstaat die Hirsch Ballin zo hoog in het vaandel draagt.
    Die waarden eisen dat de regering de problemen van Spijkers oplost – dat kan zij immers in een handomdraai. Een weigering dat te doen staat in schril contrast met wat Hirsch Ballin belooft: dat zijn ‘hoge waarden’ ‘in de praktijk van alledag moeten worden gerealiseerd’, vooral door ‘bescherming van mensen in kwetsbare situaties’.
    Als de minister trouw wil blijven aan zijn ethische oriëntatie moet hij Spijkers recht doen.


Naar Houding top VI , Sociologie lijst  , Sociologie overzicht  , of site home .