Gastcolumn Pieter Klok

Volkskrant-hoofdredacteur heeft een dusdanig interessante column geschreven dat iedereen er wel van op de hoogte gebracht moet worden, en die we daarom graag in zijn geheel overnemen (de Volkskrant, 16-01-2021, rubriek De week van de hoofdredacteur, door Pieter Klok):

  Journalistiek die altijd op zoek is naar een schuldige is niet de interessantste journalistiek

Thierry Baudet begon het filmpje waarin hij zijn aftreden aankondigde, met kritiek op de media. Hij hekelde het ‘salonlinksisme aan de talkshowtafels’. ‘Het afgeven op de volk en de de kiezers berokkent veel meer schade dan men doorheeft.’ De impliciete boodschap was: als jullie politici voortdurend persoonlijk aanvallen, moeten jullie niet raar opkijken als straks bijna niemand nog de politiek in wil.

Sommige lezers vonden dat ook de Volkskrant in deze te hard had meegehuild met de wolven in het bos. ‘Ik krijg de indruk dat jullie, gelet op jullie aanhoudende negatieve berichtgeving over de positie van Thierry Baudet, er genoegen in scheppen om het Forum voor Democratie nog verder te kleineren’, schreef een lezer.

Daar herkenden we ons niet direct in. Ja, we hadden een column gehad die kritisch was over het aanblijven van Baudet, maar ook eentje die vierkant achter hem ging staan. De lezers, althans de lezers die ons brieven stuurden, vonden in meerderheid wel dat hij weg moest – ze deden dat overigens grotendeels nadat een aantal partijprominenten zich pontificaal achter Baudet had geschaard. Als tegenwicht hadden we voor de vrijdagkrant een lang opiniestuk gepland waarin Paul Frentrop het voor Baudet opnam.

Onze chef Den Haag trapte juist voortdurend op de rem. Hij benadrukte lange tijd dat de kritiek op Baudet van een klein groepje FvD-leden kwam en dus niet al te serieus moest worden genomen. Pas toen duidelijk werd dat Baudet ook zelf aan het worstelen was, schreef Frank Hendrickx een analyse die verscheen op de ochtend dat Baudets aftreden en dus onmogelijk van invloed kan zijn geweest op zijn beslissing.

Niettemin voelde ik met Baudet mee. Er lijkt een steeds grotere behoefte om schuldigen, of zondebokken, aan te wijzen. Katinka Polderman tekende er deze week nog een prachtige beslisboom over. Zodra er iets is misgegaan, moeten er koppen rollen.

Journalistiek die altijd op zoek is naar een schuldige is niet de interessantste journalistiek. De Canadese journalist Malcolm Gladwell – ik heb hem al vaker geciteerd op deze plek – noemt de artikelen die dit oplevert puzzles. Daartegenover staan de mysteries, artikelen die niet zozeer op zoek zijn naar een dader, maar vooral zo goed mogelijk proberen te analyseren wat er is misgegaan. Dat betekent niet dat niemand verantwoordelijk is of moet worden gesteld – dat is juist heel belangrijk, zoals het kabinet nu ook inziet –, wel dat je iemand daarmee niet direct persoonlijk diskwalificeert of kwade wil toedicht. Of zoals Baudet het formuleerde: ‘Ik vind dat we de democratie meer dienen met zelfreflectie dan met brute verontwaardiging.’

Nou, is dit niet hartstikke verhelderend, en een goed advies aan de journalistiek hoe ze in dit soort situaties zou moeten berichtgeven ...

Op deze manier is de neutraliteit van de pers en de media in het algemeen het best geborgd, en de democratie het meest gediend.


Rijnlandmodel - 16 januari 2021