Uit: VARA TV Magazine, nr. 25-2006, column door Paul Witteman

Regels zijn regels

Het pamflet van Pessers zal hopelijk ook in Den Haag wat losmaken

Daags na haar optreden in Buitenhof schreef de Volkskrant in een hoofdredactioneel commentaar dat Dorien Pessers 'de Nederlandse regering alle hoeken van de studio' had laten zien. Bij de redactie van het programma waren inmiddels 1500 reacties binnengekomen, bijna allemaal laaiend enthousiast. ...
    Waarmee heeft Dorien Pessers de harten van zoveel kijkers gestolen? Met haar antwoord op de stelling van Rita Verdonk: regels zijn regels. 'Wettoepassing moet altijd gebeuren met het oog op redelijkheid, billijkheid, zorgvuldigheid, evenwichtigheid, proportionaliteit. Nooit meer de kadaverdiscipline van wet is wet, Befehl ist Befehl' . Met deze harde tekst besloot ze een betoog van twintig minuten waarin ze het Nederlandse vluchtelingenbeleid een zwarte bladzijde in onze geschiedenis noemde. 'En dan ineens komt dat via een icoon als Hirsi Ali elf uur lang via de camera's in het parlement naar buiten. En dan weet iedereen die een gemiddeld ontwikkeld moreel gevoel heeft: Dit wisten we allang en het gebeurt iedere dag opnieuw.'   
    Pessers wijst erop dat een minister bij uitstek degene is die de regels kan toetsen op hun redelijk. Een cipier, zegt ze, moet in de gevangenis de regels opvolgen, een gevangenisdirecteur heeft al meer vrijheden en de politieke gezagsdrager heeft nog meer beleidsvrijheid. 'Maar in dit geval zien we dat de top van het departement zich gedraagt als een cipier. En dat is verontrustend als dat in een land gebeurt.' Natuurlijk mag de minister niet naar eigen inzicht en willekeur handelen, dat brengt ook grote risico's met zich mee. Maar er is altijd nog de democratische controle door de Tweede Kamer. Het pamflet van Pessers zal hopelijk ook in Den Haag wat losmaken.

Red.:   Wat Pessers stelt is grotendeels juist (voor een verslag van de uitzending, zie hier  ), maar niet in de zin waarin deze uitspraken veel zijn uitgelegd, namelijk dat alle regels een vorm van Befehl ist Befehl zijn, en bijna per definitie afkeurenswaardig. Daarbij was deze trend natuurlijk met name bij onze linksige- en alfa-intellectuelen waar te nemen.
    Om deze mensen, voor een deel tevergeefs, in te lichten over de waarde van regels, eerst een paar stukjes uit een uitgebreid artikel van Oost-Europa-correspondent Olaf Tempelman:
 

Uit: De Volkskrant, 24-05-2006, door Olaf Tempelman

Toeteren verplicht

De Roemeense hoofdstad Boekarest: meer dan een miljoen automobilisten, geen enkele daarvan een gentleman. Hoe overleef je achter het stuur? Wie hier auto rijdt, is welbeschouwd gewoon stom.

Als mij vroeger was gevraagd of ik ooit Russisch roulette zou gaan spelen, had ik zonder meer ontkennend geantwoord. Maar ik vrees dat ik mij er tegenwoordig regelmatig aan bezondig, door mij met een auto in het verkeer van Boekarest te begeven.
    Aan het stuur in de Roemeense hoofdstad heb ik meer geleerd over de absurde, krankzinnige aspecten van het menselijk bestaan, dan in mijn voorafgaande leven. Zodra ik de auto start, weet ik dat ik binnen enkele seconden omringd zal zijn door egotrippers, stuntmannen, kamikazepiloten, brokkenpiloten, bullebakken, snelheidsmaniakken, blufpokerspelers, recht-van-de-sterktste-tijgers en lompheid-loont-beren. ...
    Het wegdek in Boekarest laat te wensen over, er zijn te weinig verkeerslichten en rijbanen voor zulk druk verkeer, sommige pleinen zijn regelrecht onlogisch opgezet. Maar alles zou reuze meevallen als de Boekarestenaren zich aan de regels zouden houden. Helaas. Kun je ergens echt niet inhalen, dan is er altijd iemand die dat wel probeert. Zijn er drie officiële rijbanen, dan worden het er hier altijd vijf, zes of zeven. En wachtend voor verkeerslichten vormen zich ‘illegale’ rijen op de rijbaan voor het verkeer uit de andere richting.
    Aan de andere kant van de weg waarvoor gewacht wordt, geschiedt precies hetzelfde. Zodra het licht op groen springt, rijden van twee kanten auto’s op elkaar in en zetten elkaar klem. Hoe los je zoiets op? Simpel: door allemaal tegelijk te gaan toeteren. ...

Red.:   Maar ook op wat hoger niveau is de andere kant van de regels-medaille belicht, door de huisfilosoof van de redactie: Marjolijn Februari:

Uit: De Volkskrant, 27-05-2006, column door Marjolijn Februari

Het klinkt misschien raar als ik nu opeens een pleidooi houd voor regels

Hij zag tot zijn schrik en schaamte dat hij regels had overtreden en voor overlast had gezorgd.

...    Dit wordt een pleidooi voor wetten en regels. Met wetten en regels kun je orde scheppen en je kunt er op terugvallen als er problemen ontstaan. Nu weet ik wel dat ik onlangs nog bezwaar heb gemaakt tegen de leuze ‘regels zijn regels’ die toen triomfantelijk door het land raasde – dus het klinkt misschien raar als ik nu opeens een pleidooi houd voor regels. Maar de stemming mag een paar weken geleden dan op ‘hollen’ hebben gestaan, nu staat hij opeens weer op ‘stilstaan’, en omdat ik vanuit een verpletterende saaiheid nu eenmaal altijd voor het midden moet kiezen, probeer ik hier te hollen en stil te staan tegelijk.
    Er zijn knappe commentatoren die zo snel kunnen denken dat ze niet lang geleden Taïda Pasic nog zonder kennis van haar dossier wilden terugsturen, ‘om willekeur te voorkomen’ en ‘uit trouw aan de regels’, terwijl ze het even later zonder meer opnamen voor een jokkende Ayaan Hirsi Ali en het strenge uitzetbeleid afdeden als ‘grimmig’ en ‘willekeurig en incompetent’. Zo kiezen ze de ene keer voor de orde van de regels, de andere keer voor de rommeligheid van het individuele geval. Er zijn zelfs juristen die zo razendsnel kunnen denken dat ze de wet nu opeens helemaal overboord zetten.
    In 1945 schreef de Duitse jurist Gustav Radbruch zijn essay Vijf minuten rechtsfilosofie, waarin hij de nazi-wetten achteraf ongeldig verklaarde, omdat die wetten in strijd waren met de gerechtigheid en dus nooit geldig waren geweest. Ik neem zijn format graag van hem over om hier in drie minuten een paar rechtsprincipes te redden. Met een gemiddelde spreeksnelheid van honderd woorden per minuut moet dat in de resterende tijd lukken. Daar gaan we.
    Eerste minuut. Bekende juristen beweren deze dagen in kranten en televisieprogramma’s dat ‘wet is wet’ gelijk staat aan ‘Befehl ist Befehl’. Het is niet duidelijk waarom ze dat doen. ‘Befehl ist Befehl’ betekent immers precies het tegenovergestelde van ‘wet is wet’. Met de claim ‘Befehl ist Befehl’ eist de macht voorrang; met de claim ‘wet is wet’ komt voorrang toe aan het recht. Stel dat de koningin of de vereniging van tweehonderd machtigste Nederlanders u een misdadig bevel geeft. Met de claim ‘Befehl ist Befehl’ kunnen ze proberen u tot gehoorzaamheid te dwingen. Maar met de claim ‘wet is wet’ kunt u ze van u afslaan: ook zij zijn immers onderworpen aan de wet en mogen u dit misdadige bevel helemaal niet geven.
    Tweede minuut. De wet beschermt de burgers tegen de macht en dat is reden genoeg om te blijven rondhollen met de uitroep ‘wet is wet’. Het nazi-bewind was inderdaad verfoeilijk omdat het vasthield aan strikte wetstoepassing. Maar het was ook verfoeilijk omdat het afstand deed van het beginsel dat de overheid zich alleen met de burger mag bemoeien als daarvoor een wettelijke grondslag bestaat: het legaliteitsbeginsel.
    Derde minuut. Wet is wet. Regels zijn regels. De rechter die in extreme situaties – zoals een misdadig bewind – de wet zo onmenselijk acht dat hij hem geheel terzijde schuift, heeft weliswaar het morele gelijk aan zijn zijde, maar juridisch heeft hij een probleem. Gustav Radbruch, die de nazi-wetten ongeldig verklaarde, gaf dat grif toe. De wet is nu eenmaal de wet. Maar dat de wet de wet is, leidt nog niet tot de triomfantelijke gedachte die een paar weken geleden door Nederland raasde dat je de wet zomaar al rondhollend kunt toepassen, zonder dossierkennis, zonder morele afweging, zonder na te denken, zonder mededogen, zonder langdurig en aandachtig stil te staan. ...

Red.:   Er is volgens de redactie alle reden om uit te gaan van het principe dat de regels de regels zijn. Het grote onderscheid tussen het beschaafde westen en Afrikaanse armoelanden en Zuid-Amerikaanse bananen- en politieke-mafiarepublieken is dat daar de regels de regels niet zijn. Natuurlijk moet dat op een redelijke manier, maar daarbij dient er voortdurend op bedacht te zijn dat een ruime hoeveelheid redelijkheid, een uitzondering voor een familielid bijvoorbeeld, ook snel in willekeur kan vervallen. Vanuit dat gezichtspunt is het belangrijk dat regels regels zijn.


Naar Moraal, lijst , Rijnlands beleid , Rijnlandmodel, overzicht  , of site home .