Bronnen bij Cultuur, multiculturalisme, identiteit: ontkenning

.2010

De komst van immigranten uit diverse niet-westerse culturen heeft intellectueel Nederland geconfronteerd met iets dat tegen één van hun ideologische uitgangspunten ingaat: de gelijkheid der culturen. Van de strategieën om deze werkelijkheid het hoofd te bieden, behandelen we hier dat van de ontkenning. En wel die variant die ontkent dat er een Nederlandse cultuur bestaat - meestal geformuleerd in de vorm van ontkenning van een Nederlandse identiteit. Die laatste twee zijn natuurlijk volkomen synoniem: zonder eigen cultuur geen eigen identiteit, en met een eigen cultuur ook een eigen identiteit.
     De ontkenning van de Nederlandse cultuur en identiteit is iets dat deel uitmaakt van de Nederlandse cultuur en identiteit. Waar de meeste andere landen en culturen er een diverse mate van enthousiasme en felheid omtrent hun eigen cultuur op na houden, is er in voornamelijk Nederland een houding van klachten en zeuren merkvar, in het verlengde van een algemeen Nederlandse houding in die richting.
    Zodra dus de discussie rond integratie en immigratie oplaaide, met de komst van Fortuyn, en de sociale achterstand van de immigranten onontkenbaar was, startte het proces om de schuld daarvan te schuiven op Nederland, want aan aan de immigranten kom het niet liggen, want die die culturen waren tenslotte gelijkwaardig aan de Nederlandse.
    Eén van de de punten van de aanval was die op de Nederlandse identiteit, of het begrip culturele identiteit in het algemeen. Die aanval, vanaf 2002, was al een aantal jaren aan de gang en culmineerde in 2007 toen de te hulp geroepen Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid een rapport hierover publiceerde. Die WRR had voor dit rapport een groep strak multiculturalistische wetenschappers en bestuurders samengesteld, met het doel de Nederlandse identiteit iets als een doodsteek te geven. En om het aan iedereen te laten doordringen, was het hoogste bestuursorgaan, het Koninklijk Huis, gevraagd, de boodschap uit te dragen. Bij monde van HKH Prinses Maxima, verklaarde men: "Dé Nederlandse identiteit bestaat niet".
    Kennelijk had men wel door dat dit vooreen deel van Nederland een moeilijke boodschap was, want men had twee pogingen gedaan om zich zich in te dekken: ten eerste door het gebruik van "dé", met nadruk, in plaats van gewoon "de Nederlandse identiteit", als om te zeggen dat er dus wel meerdere Nederlandse identiteiten waren. En ten tweede, door eraan toe te laten voegen door Maxima; "... maar dé Argentijnse identiteit bestaat ook niet".
    Futiele pogingen, natuurlijk. Al was het maar omdat de tweede de eerste weerspreekt: zelfs als je aanneemt dat er meerdere Nederlandse en dús meerdere Argentijnse identiteiten zijn, weet toch iedereen wat je bedoelt als je het hebt over het verschil tussen Nederland en Argentinië. Om het huwelijk tussen Maxima en Willem-Alexander te omlijsten, werd er geen klompendans uitgevoerd op de accordeon, maar een tango op de bandoneon. Dat verschil in identiteit had men haarscherp in de gaten.
   Natuurlijk was het oproer onmiddellijk, want het is één ding om een beetje diffuus te mopperen op de land en cultuur, en een ander ding om die cultuur met een pennestreek wegstreept te zien door een stelletje arrogante wetenschappers en bestuurders, die er een ultiem agenda op na hielden.
    Die agenda was in het rapport van de WRR grotendeels verborgen vanwege het formele taalgebruik, maar onderstaande stuk geeft het allemaal bijzonder precies weer. Het is van een paar jaar later, maar dat was de tijd die kennelijk nodig was om het effect van het oproer te laten bezinken (van: Volkskrant.nl, Opinie, 01-05-2009, rubriek Science Palooza door Fedde Groot):

Identiteit bestaat niet

‘Identiteit’ is een uitermate rekbaar en onbruikbaar begrip. Dé Nederlandse identiteit bestaat niet. ...

De stelling van Maxima.

En dat geldt niet alleen in culturele zin. Aan de hand van twee voorbeelden uit de biologie zal ik illustreren dat ‘identiteit’ veranderlijk en vloeibaar is, ..

De auteur is van opleiding bioloog, en put uit zijn achtergrond:

Neem ‘Abby en Britty’ , een Amerikaanse Siamese tweeling met één lichaam en twee hoofden. Ieder meisje heeft controle over de ‘eigen’ helft van het lichaam. Abby bestuurt de linker ledematen, Britty de rechter. Door samen te werken kunnen ze autorijden, fietsen en sporten. Verder kibbelen ze heel wat af, en dus zou je zeggen: het zijn twee personen met ieder een eigen identiteit.

Pak twee willekeurige kinderen van straat, en zoek een geval waarin de een het lichaam van de andere bestuurt. Ze zijn er niet. Alleen in het ziekenhuis, en dan moet je ook nog over de hele wereld zoeken.

De tweeling functioneert overigens gewoon prima zonder in een identiteitscrisis te raken. Het is eerder de rest van de maatschappij die moeilijk doet.

Kennelijk moeten we hier wat uit leren. Wát precies is wel redelijk duidelijk, maar toch nog maar een voorbeeld gegeven:

Een ander voorbeeld van ‘overlappende’ identiteiten is interseksualiteit. De meeste mensen met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken kiezen ervoor zich te identificeren als man óf als vrouw, maar niet als allebei.
Echter, veel interseksuelen willen en kunnen helemaal niet kiezen, maar worden daartoe (onbewust?) gedwongen door de rest van ons. Als je een paspoort aanvraagt zijn er slechts twee aanvink-hokjes: M of V (‘kruis één aan’). Maar waarom zou je iemand vragen om een keuze te maken? Voelen we ons bedreigd in ons eigen man/vrouw-zijn als we tussenvormen toestaan?

Dit komt al iets meer voor ... interseksualiteit. Misschien, als je het ruim neemt, wel een procentje. Maar in ieder geval lang niet genoeg om een apart hokje in het paspoort te rechtvaardigen.
En nu maar meteen naar de les:

Hoewel het begrip identiteit dus vrij vloeibaar is in biologische zin, verwachten we in politiek opzicht dat er geen mengvormen bestaan. Neem het gekissebis over de dubbele nationaliteit. Duidelijkheid moet er zijn! Ben je Nederlander of Marokkaan?

Dus omdat er over de hele wereld één enkel geval bestaat van gedeelde geest en lichaam, en een procentje aan gevallen van gemengde seksualiteit, is het zo dat lichaam en geest van iedereen kunnen mengen, en dat er geen vaststelbare seksuele identiteit bestaat.
Want zonder de laatste veralgemeniseringen kunnen deze voorbeelden niet dienen voor de stelling dat er geen verschil bestaat tussen de Marokkaanse en de Nederlandse identiteit. Waar Maxima het natuurlijk ook over had. Want dat rapport van de WRR ging niet over integratieproblemen van Argentijnen, maar van (voornamelijk) Turken en Marokkanen.
Er bestaat dus geen aparte Nederlandse en Marokkaanse identiteit. Maar waarom denken mensen dat eigenlijk:

Het is aannemelijk dat de basis voor dit groepsdenken evolutionair gelegd is toen het zin had om bang te zijn voor vreemdelingen. Ze kunnen je immers vermoorden en nemen soms nieuwe ziektes mee.

En natuurlijk is dat groepsdenken, net als het ontstaan van ledematen, een brein enzovoort, een vergissing van de natuur die door de mens rechtgezet moet worden => (xenofobie) :

Die identiteiten veranderen ook nog eens continu onder invloed van woonplaats, vrienden en werk. ... Als we die fixatie los kunnen laten, dan hoeven een islamitische en een Nederlandse identiteit elkaar ook niet meer uit te sluiten.

Oftewel: familiedenken, inteelt, eerwraak, cultureel nationalisme, religieuze veroordeling, wij-zijdenken, en dergelijke, zijn verenigbaar met de open samenleving. Oftewel: er is geen verschil tussen Saoedi-Arabië, Iran en Jemen, en Nederland, Duistland en Finland.
Een zonder meer gestoorde houding.

Naar Cultuur, multiculturalisme , Cultuur, eenheid , Allochtonen overzicht , Sociologie lijst , Sociologie overzicht , of site home .