De Volkskrant, 11-08-2007, column van Frank Kalshoven (volledig artikel hier  )Rare keuzes in de doe-het-zelf-economie Tussentitel: De klant neemt een deel van de productie over en is er nog blij mee ook Wat vindt u leuker om te doen: koken of bankieren? Waar houdt u meer van: huizen beoordelen of een vuurtje stoken? Een reis boeken of stofzuigen? Deze vragen passen bij de doe-het-zelf-economie die de afgelopen jaren is ontstaan – en dan heb ik het niet over het klussen in huis. De economische geschiedenis van de mens liet zich tot voor kort (ook) vertellen als een verhaal over uitbesteding en toenemende afhankelijkheid. Om te eten hoeven we niet meer te jagen of te verzamelen. Om de kou te bestrijden hoeven we geen hout meer te zoeken en vuur te maken. Om te drinken hoeven we niet meer op zoek naar beek of bron. Daar hebben we onze mensen voor. Die taken hebben we uitbesteed: voedsel en water kopen we in. Dat gaat zo ver dat de meeste 21ste eeuwse Nederlanders niet zouden overleven als het weer als vroeger was. Door dat uitbesteden (en de daardoor aangewakkerde ontwikkeling van de techniek) zijn we steeds welvarender geworden – de onwetendheid nemen we voor lief. We hebben alleen nog verstand van onderdelen van onderdelen van het leven. Van het opereren van menselijke harten, van het ontwerpen van meubels of van het overdragen van basiskennis aan kinderen jonger dan twaalf jaar. Je moet ervoor in de stemming zijn, maar dan kan het je ook duizelen van de gedachte hoeveel je in het leven hebt uitbesteed aan anderen, werk dat je voor een habbekrats kunt inkopen omdat zij, net als jij, extreem gespecialiseerd zijn – een glas, een rol plakband, een computer. Maar aan het uitbesteden is een einde gekomen, of preciezer gezegd: er zijn onderdelen van het leven die we weer in huis aan het halen zijn. We doen het (weer) zelf: bankieren en beleggen, een nieuw huur- of koophuis zoeken, een verzekering afsluiten, een vakantiebestemming uitkiezen en een vlucht of een hotel boeken, een klachtenformulier invullen – allemaal via internet en aanverwante techniek. Het is een trendbreuk in duizenden jaren economische geschiedenis. Vanuit het perspectief van het individu leidt dit tot opmerkelijke verschuivingen in de tijdbesteding. Van koken naar bankieren bijvoorbeeld. Op het kookfront gaat het uitbesteden gestaag door (gewassen sla, kant- en klaarmaaltijden, soepen en sauzen uit de supermarkt) waardoor de tijd in de keuken nog elk jaar wordt bekort; en de vrijvallende tijd wordt besteed om (weer) achter een computer te kruipen en invulwerk te doen dat vroeger door een datatypiste bij de bank werd gedaan. Vandaar mijn vraag aan het begin: vindt u koken leuker of bankieren? En herkent u de gedachte dat u, surfend en typend, ook dingen aan het doen bent waar u helemaal geen verstand van hebt? Voor ondernemers met gevoel voor humor is het een lachwekkende ontwikkeling: een deel van het productieproces is uitbesteed aan de klant, en die is er door de bank genomen nog blij mee ook. De (gemeten) arbeidsproductiviteit van de betaalde werknemers groeit ten laste van de (ongemeten) vrije tijd van consumenten. Een deel van het verhaal van de klant als gratis werknemer gaat over techniek en alleen over een andere invulling van de tijd die we als consument besteden. Vroeger: de tijd besteed aan wachten in een reisbureau en praten met de betrokken medewerker. Nu: klikken. Vroeger: overschrijfkaarten invullen en op de bus doen. Nu: zelf datatypiste zijn. Vroeger: telefoneren (en in de wacht staan) om een klacht te melden. Nu: een mailtje sturen of een internetformulier invullen. Maar ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat een ander deel van het verhaal gaat over lonen en belastingen. Kortweg: het netto uurloon van een grootverdiener is gelijk aan het bruto loon plus werkgeverslasten plus BTW van een kleinverdiener. Het is ook de reden waarom de huisarts zijn praktijk een week sluit om zijn eigen huis te schilderen – goedkoper dan patiënten zien en een schilder inhuren. Hoe kleiner de loonverschillen en hoe hoger de belastingen, des te sterker doet dit mechanisme zich voelen. En als de observatie klopt dat de doe-het-zelf-economie in opmars is, niet alleen in evident arbeidsintensieve dienstverlening als schilderen, maar ook in het bankieren, verzekeren, makelen in huizen, dan hebben we een raar omslagpunt bereikt: extra specialisatie, sinds mensenheugenis de bron van onze welvaartsgroei, loont niet meer. De aanschaf van een bontvel kan nog wel even worden uitgesteld, evenals de internetbestelling van een knots en de zoektocht naar een leuke grot om in te wonen, maar aan de andere kant: van een doe-het-zelf-economie is nog nooit iemand welvarender geworden. Naar Kalshoven, analyse 
, Economie lijst
 , Economie overzicht
, of site home
. |