De twee wereldbeelden

Naar aanleiding van het einde van de Koude Oorlog is veel gespeculeerd over het verminderen van het belang van de politieke discussie, omdat de belangrijkste tegenpartij nu wel verslagen was. In de tien jaren die gevolgd zijn is gebleken dat daar er nog genoeg politieke strijd over is.

Om wat preciezer te zijn: zowel op het specifieke politieke terrein van de Koude Oorlog: de strijd tussen staten, als alle andere aspecten waar de Koude Oorlog maar in de verste verte bij berokken kon worden, bleek dat er totaal geen verbetering in de wereld is opgetreden. De eerste conclusie is redelijk algemeen bekend, en zelfs in aanzienlijke mate gepromoot, zij het vanuit de wens om een van de aspecten van de Koude Oorlog, de overbesteding aan wapens, in stand te houden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat een flink deel van het in stand houden van internationale problemen komt vanuit het land dat het grootste belang heeft in de wapenindustrie: de Verenigde Staten.
           
Een tweede overduidelijke conclusie is nog nooit getrokken. Die conclusie is dat de Koude Oorlog kennelijk niet het belangrijkste politieke conflict ter wereld was. En dat de strijd tegen het communisme niet de belangrijkste ideologische strijd was en is.

Dat laat de vraag open wat dan wel het belangrijkste ideologische conflict ter wereld is. Hier wordt gesteld dat dat een conflict is dat dwars door de scheidslijnen van de meeste politieke ideeën heenloopt. Het meest duidelijk kan men het conflict aan het werk zien binnen wetenschappelijke kringen. Het conflict is namelijk tussen twee manieren om naar de wereld te kijken, waarbij de scheidslijn ligt bij de bewering dat er een objectieve werkelijkheid is, die de mensheid kan gebruiken om zijn ideeën en waarden aan te toetsen. Volgens wat in wetenschappelijke kringen de bèta's heten, de natuurwetenschappers, is er wel zo'n objectieve werkelijkheid, en volgens de alfa's, letteren, rechten enzovoort, is er niet zo'n werkelijkheid, althans zij handelen naar een ontkenning ervan.

Dit schijnbaar intellectuele meningsverschil speelt mee in de meeste politieke en maatschappelijke debatten. In feite is het zo dat een flink deel van het politieke spanningsveld zich er langs afspeelt. Politici schijnen het een deel van hun taakomschrijving te vinden om de zaken waar zij het over hebben andere woorden te geven of anders te laten voordoen dan ze zijn. Dat wil zeggen: als ze al denken dat er een objectieve werkelijkheid is, dan doen ze in ieder of ze denken dat hij er niet is. Bij vragen over kernenergie is nooit afgewogen wat nu echt het meest gevaarlijke afval produceert, kernenergie of verbranding van olie en gas, en bij de instroom van vreemdelingen is er nooit afgevraagd wat nu echt het beste was voor iedereen.

Een tweede belangrijk maatschappelijk aspect waar de tweedeling meespeelt is alles betreffende het begrip macht. Het begrip macht houdt in dat degene die het heeft dingen kan doen die een ander niet heeft. Macht gaat over de hoeveelheid handelingsvrijheid die iemand heeft. En daar waar een situatie onderhevig is aan regels, is de handelingsvrijheid vermindert: een steen heeft niet de vrijheid naar boven te vallen, wat degenen die hem gooit er ook van wil. Degenen die macht hebben houden meestal niet van de inperking van die macht. Talrijk zijn de situaties waarin mensen die macht hebben beslissingen hebben genomen die tegen de logica en/of het gezond verstand indruisen, juist omdat ze tegen logica en/of het gezond verstand indruisen, ten einde daarmee hun macht te bevestigen.

De kwestie van macht is een van de primaire factoren in het functioneren van elke maatschappij. Binnen ieder dierkolonie met een of andere vorm van hiërarchie gaat het om macht. In de mensenkolonie heeft de hiërarchie de meest verfijnde vorm die er ooit is geweest. De kwestie van macht heeft een overeenkomstig belang. De kwestie van de twee wereldbeelden eensgelijks.

De conclusie over de vraag waarmee we begonnen is dus dat de Koude Oorlog nooit het belangrijkste conflict ter wereld is geweest. De strijd tussen communisme en kapitalisme is een strijd over hoe de macht in de maatschappij is verdeeld, en daarmee een afgeleide van het conflict tussen de twee wereldbeelden. Het is weinig verwonderlijk dat het einde van die strijd niets heeft opgelost.

Deze website gaat in feite in zijn geheel over deze strijd der wereldbeelden.


Naar Politiek lijst , Politiek & Media overzicht  , of site home .