Bronnen bij Retorische trucs: moderne tijd

"Moderne tijd" was de redactie van deze website ;lange tijd ontgaan als retorische truc, deels omdat hij traditioneel niet als zodanig bekend is, en deels omdat hij zo vaak wordt vaak wordt gebruikt (de Volkskrant, 16-04-2011, ingezonden brief van Jaap van Veen (Amsterdam)):
  Niet meer van deze tijd

Graag nodig ik u uit berichten en opiniestukken waarin 'is niet meer van deze tijd' als argument voorkomt niet af te drukken en te vervangen door zinniger verhalen.
    Ik ben geïnteresseerd in de onderbuikverhalen en gevoelens van bijvoorbeeld Campert over zijn poes of whatever, maar hij pretendeert dan ook niet uitspraken van algemeen belang te doen. Kom ik onderbuikgevoelens vermomd als 'is niet (meer) van deze tijd' tegen in verhalen van anderen, dan houd ik op met lezen. De krant verspilt ruimte, ik moeite. ...

Het zal niet helpen ...

Een voorbeeld van het terrein waar het het laatste decennium het meest gebruikt is (de Volkskrant, 29-04-2011, door Harm Beertema):
  Google-onderwijs compleet mislukt

Jarenlang wilde niemand erkennen dat het competentiegericht onderwijs bezig was te falen.

Harm Beertema is woordvoerder onderwijs van de PVV-Tweede Kamerfractie. Dit is een bewerking van zijn bijdrage aan het Kamerdebat over de invoering van het competentiegericht onderwijs in het mbo.

Tussentitel: Leraar die stiekem klassikaal les gaf, kreeg uitbrander

De voormalige voorzitter van de HBO-raad, die tegenwoordig zijn politiek activisme als bestrijder van de PVV afwisselt met het voorzitterschap van hogeschool InHolland, heeft een inzicht gehad. ...
    Wat is er gebeurd? In de NRC van 20 april zegt Doekle Terpstra over het competentiegerichte onderwijs (cgo): 'Inholland neemt ook de manier van lesgeven op de schop, omdat de kwaliteit van het onderwijs omhoog moet. Met die kwaliteit is het bij een aantal opleidingen slecht gesteld. Inholland werkt nu via de methode van het competentiegericht leren, waarbij studenten veel vrijheid krijgen opdrachten naar eigen inzicht uit te voeren. We stoppen met ons huidige onderwijsconcept. Inholland gaat studenten in de toekomst meer structuur en houvast bieden.'
    Toen Terpstra nog voorzitter van de HBO-raad was, had hij een diametraal tegengestelde mening: 'De school bestaat niet meer. De school heeft plaatsgemaakt voor een kennisinstelling.' En: 'Een docent met een krijtje in zijn hand is niet meer de werkelijkheid. Het is de werkelijkheid van de vorige eeuw.'    ...

Dit soort uitspraken was een oneindig herhaalde mantra van alle onderwijsbestuurders en bijna alle onderwijsdeskundigen in hun pogingen hun ideologische ideeën omtrent de inrichting van het onderwijs erdoor te drukken. het is tevens een uitstekend voorbeeld van de waar van dit argumenten - en andere retorische trucs: meestal verbergen ze onjuistheden, waanideeën, ideologie, eigenbelang en dat soort zaken.

Het onderwijs is een populaire plek voor deze truc. Neoliberaal-ideoloog-econoome Frank Kalshoven, voormalig chef-economie van de Volkskrant, gebruik hem ook graag, omdat lesgeven door mensen nu eenmaal duur is, en hij geen belasting wil betalen. Maar ook de  betrokkenen zelf willen er uit gemakzucht wel eens in vervallen (de Volkskrant, 04-05-2012, van de redactie wetenschap):
  'Hoorcollege is niet meer van deze tijd'

Het moet afgelopen zijn met het hoorcollege aan de universiteit vinden Amerikaanse medici, dertig jaar nadat de Maastrichtse rector magnificus Harmen Tiddens dit al betoogde.
    Stanford-onderzoekers Charles Prober en Chip Heath betogen in het gezaghebbende medische tijdschrift New England Journal of Medicine: 'Studenten worden vandaag op ruwweg dezelfde manier onderwezen als toen de gebroeders Wright nog aan het eerste vliegtuig sleutelden.'
    Hun remedie lijkt veel op wat Tiddens 'probleemgestuurd onderwijs' noemde: het leren van basiskennis doen de studenten zelf, naar de universiteit komen ze alleen voor praktijkgerichte, spannende oefeningen. 'Waar mogelijk moeten we inspelen op nieuwsgierigheid, de perfecte brandstof voor leren', aldus de artsen. Er is steeds meer experimenteel bewijs dat studenten zonder hoorcollege hogere cijfers halen en gemotiveerder zijn.   ...

Kijk, in het middelbaar onderwijs is dit grandioos mislukt, dus gaan we het in het hoger onderwijs proberen ...
 
  Het is de vraag of dat in het echt ook zo werkt, zegt Jules Pieters, hoogleraar curriculuminnovaties aan de Universiteit Twente. 'Hoorcolleges zijn ook kosteneffectief. Het organiseren van practica en werkcolleges kan uiteindelijk wel eens minder efficiënt zijn.' Al in diverse universiteitssteden gingen studenten om die reden de barricades op als er hoorcolleges werden geschrapt: ze klaagden dat ze minder goede docenten kregen.
    De discussie over het hoorcollege 'is er een die van tijd tot tijd de kop opsteekt', zegt Pieters. 'Dit zal vast niet de laatste keer zijn.'

Zeker niet.

Voorspellende woorden, die laatste, want (de Volkskrant, 02-01-2013, van verslaggever Rutger Bregman):
  'Verplaats colleges naar het internet'

Hoorcolleges zijn niet meer van deze tijd, vindt hoogleraar Jan Derksen. Hij pleit voor online studeren. 'Waarom zou ik studenten dwingen om naar mij te luisteren?'


Een ingezonden brief in de Volkskrant van zaterdag. Jan Derksen, hoogleraar klinische psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, heeft het gehad met zijn 'gapende, etende en pratende' studenten. In plaats van ouderwetse hoorcolleges zou de toekomstige universiteit moeten 'fuseren met het internet'. ...

Hij kan zelf niet boeien en hij kan zelf geen orde handhaven (gewoon die etende en pratende lui eruit gooien - makkelijk zat, "want er is toch internet"), dus vervallen we in de smoes van "de moderne tijd"om er vanaf te zijn.

Een bijzonder navrant voorbeeld (de Volkskrant, 10-09-2013, hoofdredactioneel commentaar, door Xander van Uffelen):
  Misplaatst optimisme

Concessies aan de oppositie in de senaat kunnen het pensioenplan nodeloos complex maken.


De Eerste Kamer is vandaag het toneel van een eerste confrontatie tussen het kabinet en de oppositie. Het kabinet wil de versobering van de pensioenen goedgekeurd krijgen, ...

En hé, kijk er eens: daar staat het, vermoedelijk per ongeluk, in bijna volle glorie, dat de kabinetsplannen die van het neoliberalisme zijn: afschaffen van de pensioen. Waar de Volkskrant, inmiddels ook keihard neoliberaal, het van harte mee eens is:
  Het versoberingsplan is op hoofdlijnen verstandig.

En wat is het voornaamste argument, direct erop volgend:
  Gegarandeerde pensioenen zijn niet meer van deze tijd.

Kranten zijn ook niet meer van deze tijd. En journalisten die een normaal salaris krijgen ook niet. Er zijn genoeg mensen die het voor een minimumloon, en nog minder, willen doen.

Een bijzonder grappige (de Volkskrant, 11-09-2013, door Adjied Bakas, trendwatcher. Onlangs verscheen zijn boek The State of Tomorrow):
  'Groene Kerk' duldt geen tegenspraak

Milieuactivisten die zelfs het onderzoek naar schaliegas willen tegenhouden, misbruiken de wetenschap om het tegengeluid te kunnen negeren.


Tussentitel: De meeste mensen willen geen toekomst. Ze willen dat alles bij het oude blijft

Een bekende truc, dus. De grap zit in de weerlegging (de Volkskrant, 13-09-2013, ingezonden brief van Patricia Brunklaus, Raamsdonk Statenlid GroenLinks):
  Angstig

Een intrigerend frame: Adjiedj Bakas zet tegenstanders van schaliegasboringen weg als onwetenschappelijk, behoudzuchtig en angstig. Het positieve tegenframe, dus dat van de voorstanders van schaliegas, is onderzoekend en nieuwsgierig. Intrigerend, omdat hij daarmee de werkelijkheid omkeert.
    Juist de petrochemische industrie is zeer behoudzuchtig, net als de huidige Nederlandse regering, die ernaar verlangt om in 'Nederland aardgasland' ook de laatste restjes gasvoorraad desnoods met risicovolle kraakmethodes uit onze diepe aardlagen te winnen.
    Een echte energierevolutie vraagt om investering in innovatie. Alleen al in Brabant, waar Cuadrilla proefboringen naar schaliegas wil doen, is een enorm potentieel aan energie vanuit zon en wind. Bedrijven, hogescholen en burgers werken op dit moment al samen aan de techniek en businesscases om werkelijke energietransitie mogelijk te maken. Zij herkennen zich niet in Adjiedj. Energiewinning hoeft de aarde en onze gezondheid niet te schaden. Een inzicht waar sommigen misschien nog niet klaar voor zijn, maar waarop we liever niet wachten op weg naar een energiezekere, schone en veilige toekomst.

Een futuroloog gepiepeld met betrekking tot de toekomst ...

De Nederlandse Spoorwegen worden tegenwoordig ook geleid door managers, in plaats van het (technisch opgeleide) spoorwegpersoneel dat dat voorheen deed. En die managers kennen de trucs (de Volkskrant, 05-12-2013, van verslaggever Sander Heijne):
  Spoorwegen danken vertrouwde gele borden met vertrektijden af

De NS wil af van de gele borden met vertrektijden op de stations. De statische tabellen met vertrek- en aankomsttijden zijn grotendeels overbodig geworden door de opmars van digitale reisinformatie, aldus de NS.    ...

En zo schafte de NS ook al toiletten in de (stop)treinen af. Want eenmaal op dit traject, is er geen einde aan - dat traject eindigt pas in Absurdistan, door op volle snelheid door de stootblokken te lopen en daarna krijsend tot stilstand te komen ...
    Het voorgaande voorbeeld is hier gereproduceerd, omdat het een vrolijk weerwoord ontlokte (de Volkskrant, 28-12-2013, ingezonden brief van Jephte de Miranda, Nijmegen):
  NS verhoogt efficiëntie van haar diensten

In een brief aan de Tweede Kamer heeft de directie van de NS laten weten te willen stoppen met het laten rijden van treinen. De NS zegt hiermee de efficiëntie van haar diensten sterk te kunnen verhogen. Wanneer treinen niet meer rijden kunnen ze ook niet te laat komen, schrijft de NS-directie. Bovendien is het een stuk goedkoper voor onze reizigers.
    Om de reiziger tegemoet te komen gaat de NS nu gratis wifi op al haar stations beschikbaar stellen. Hiermee wil de NS het stationswerken bevorderen. Nu al zie je dat op veel stations diverse winkelcentra ontstaan waar onze klanten hun boodschappen kunnen doen. Het ouderwetse reizen van A naar B maakt steeds meer plaats voor het nieuwe 'virtuele reizen', laat de directie weten. Door middel van speciale videoconferentieruimten beschikbaar te stellen kan bijna 80 procent van de reizigers het reizen vervangen door het stationswerken.
    'Voor de wat conservatieve reiziger hebben wij speciale treincoupés beschikbaar waar in de ramen beeldschermen gemonteerd zijn voor beelden van het voorbijrazende landschap. Zo heb je toch nog het vertrouwde reis gevoel van vroeger en ondertussen kun je lekker werken', schrijft de NS. Wel komt er ook nog een conducteur langs om de kaartjes te controleren, maar omdat dat een meer symbolisch functie is, voorziet de NS dat de agressie tegen het personeel ook sterk afneemt. De kaartjes van het nieuwe reizen kosten ongeveer de helft van de oude prijzen, waar de reiziger dan ook nog andere diensten voor terugkrijgt: gratis koffie in de werkruimten, gratis overleg met medereizigers en gratis toegang tot de NS- shoppingmalls. Een ander groot voordeel is dat de directie voorziet dat het aantal treinongelukken met 99 procent zal afnemen. 'De vrijkomende kosten hiervan kunnen wij investeren in nieuwe diensten op onze stations. Eind 2020 hopen wij alle treinstations gemoderniseerd te hebben en hoeven er in principe geen treinen meer te rijden', aldus de NS.

Voltreffer! Midden op het dek van het scheepje der "moderne tijden".

Iemand heeft een teleurstellende ervaring (de Volkskrant, 13-01-2014, ingezonden brief van Guido Nanninga, Amsterdam
  Geef ons die schitterende collectie terug

De teloorgang van het Scheepvaartmuseum kon iedereen zien aankomen, op de directie na, die de teleurstellende bezoekersaantallen bij monde van voorlichtster Rüter toeschrijft aan de 'openingsbonus' (V, 9 januari). Wie na de verbouwing verwachtingsvol het museum betrad, wachtte een koude douche. Alle tijd, geld en moeite bleken te zijn geïnvesteerd in drie megalomane designtrappenhuizen, die per vleugel wat restruimte overlaten voor thema-exposities. Al binnen een uur verliet ik teleurgesteld het grondig verpeste gebouw, om er niet meer terug te keren.    ...

En bij dit soort rotzooi, is de retorische truc ook meestal niet ver weg:
  Voor de schitterende collectie bleek geen plaats meer te zijn. Op mijn verontruste vraag hierover kreeg ik ten antwoord dat het tentoonstellen van een collectie niet meer van deze tijd is.

Inhoud en kwaliteit is inderdaad niet meer van deze tijd.

Natuurlijk is de neoliberaal Frank Kalshoven uitleg of detail ook dol op de moderne tijd (de Volkskrant, 24-05-2014, door Xander van Uffelen en Jonathan Witteman):
  Interview - Frank Kalshoven
...

De man die wekelijks zijn gedachten over economie deelt met de Volkskrant-lezer, heeft een recept voor de toekomst. ...

... niet goed past bij de kenmerken van de 21ste eeuw. De manier waarop we nu ons leven inrichten, lijkt heel erg op hoe mensen hun levens inrichtten in 1950, met drie gescheiden fasen: leren, werken, rusten. ...

En wat wil Frank, in plaats van die dingen uit de jaren 1950, vanwege de "moderne tijd":
  'We moeten terug naar de 60-urige werkweek'

Nou, als er iets jaren 1950 is, dan is het wel 60 uur werken in de week.
    Die Kalshoven kan je dus van zeggen dat "moderne tijd" niks meer dan een winkeltje waarin hij selectief wil winkelen. Je kan ook gewoon zeggen dat hij contradicties uitkraamt. Je kan bij zo'n sterke contradictie zo dicht bij de kern van zijn betoog ook zeggen dat hij gestoord is. Cognitief gestoord  , maar nauwelijks minder erg dan de gewone soort. Want straks gaan ze nog naar hem luisteren (hij is voormalig chef-economieredactie en ze luisteren in ieder geval daar nog allemaal naar hem  - op één na) en worden er nog meer mensen ontslagen. Dan die 700 duizend die er nu al zijn ...

Een illustratie van één van de doelen van retorische trucs (Telegraaf.nl, 02-11-2014):
  Minister: basisbeurs niet meer van deze tijd

„De basisbeurs is niet meer van deze tijd”, zei minister Jet Bussemaker van Onderwijs zondag. ...

Misschien zijn er argumenten tegen een basisbeurs, maar het argument dat hij uit een andere tijd stamt geldt ook voor studeren zelf - en is dus ongeldig. Het gaat hier om het verhullen van het feit dat men geen goed argumenten heeft:
  Volgens Bussemaker werkte de basisbeurs goed in de jaren tachtig, maar nu niet meer. Onder meer omdat het aantal studenten sindsdien is verviervoudigd, terwijl het aantal docenten hier geen gelijke tred mee heeft gehouden,

Dit heeft natuurlijk niets met het beurzensysteem te maken. Tenzij men bedoelt dat er door het beurzensysteem te veel studenten zijn gekomen. Dan spreekt men zichzelf tegen omdat men tegelijkertijd keihard hamert op de noodzaak van opleiding.
    En natuurlijk zit hier de werkelijkheid van de politieke leugens achter: men wil bezuinigen op de uitgaven van het beurzensysteem, maar men wil niet doen waarvoor een beurzensysteem bedoeld is: alleen de lagere inkomensgroepen tegemoet komen in de hoge kosten van studeren. Want dat noemt men dan "nivellering"  . En dat mag niet, want de rijken moeten rijker worden. Volgens het neoliberalisme  dat heerst.
    Achter retorische trucs zit zeer vaak tot meestal dit soort kwaadaardigheid.

Het onderwijs is duur, dus blijft maar dit soort kwaadaardigheid aantrekken (de Volkskrant, 04-02-2016, ingezonden brief van Frans van Haandel, wiskundedocent bovenbouw voortgezet onderwijs, Odijk):
  Ook maar niet meer kruipen dan?

In de opiniebijdrage van Maurice de Hond van 29 januari stelt hij de vraag: waarom besteden we zoveel tijd aan wiskunde? ...
    Als wiskundedocent heb ik hem in mijn mail- en Twitteruitwisseling met hem eerder aangegeven dat het onderwijs in rekenen en wiskunde is verminderd dóór de rekenmachine. Werken met een rekenmachine is een weinig verrijkende knoppencursus. Daarbij heb ik hem aangegeven dat het nut van wiskunde op de middelbare school groot is omdat het biologisch bijdraagt aan algemene ontwikkeling. Ook voor degenen die later de schoolwiskunde niet of nauwelijks gebruiken. Je hersenontwikkeling 'groeit' door dingen waar je later geen direct nut van hebt.
    Ik heb hem ook de vergelijking voorgelegd met leren kruipen. Dat is een nuttige vaardigheid die je helpt in je ontwikkeling, ook al kruip je later niet meer. Volgens de logica van De Hond in zijn opiniebijdrage kun je ook stellen dat we 'leren kruipen' afschaffen omdat we later toch lopen. Het is bovendien ouderwets, omdat vroeger ook al kruipen werd geleerd. ...

Exit De Hond. Maar dit soort mensen is onverbeterlijk, wijst de praktijk uit.


Naar Retorica, trucs  , of site home  ·.

17 apr.2011