Bronnen bij Alg. semantiek, trainingsprogramma: denkoefeningen

Een voorbeeldje van de pogingen die men wel onderneemt om denken, dat wil zeggen: gezond verstand, te onderwijzen (de Volkskrant, 04-04-2009, column door Frans Verstraten):
  Kritisch groepsdenken

Tussentitel: ‘Altijd gedacht dat Jezus Amerikaan was’

...   Maar gelukkig zijn er signalen dat de voordelen van het kritische geluid weer worden onderkend. Zo (b)lijken verschillende belangrijke mensen en groepen denktanks te formeren met daarin breed geïnteresseerde slimmeriken. Ze worden bijvoorbeeld ingezet om een lezing, die nog gegeven moet worden, helemaal te ontleden: Welke vragen kan de spreker verwachten? Wat is het beste antwoord en welke van de mogelijke antwoorden conflicteert met uitspraken uit het verleden of beperkt je ruimte in de toekomst? Zo’n denktank is zowel Einstein als de advocaat van de duivel.
    Het vermogen om kritisch te kunnen denken is vooral afhankelijk van scholing en vergaarde kennis. Het levert het referentiekader waarmee we vraagstukken van alle kanten kunnen belichten en consequenties doordenken. Echter, wat we momenteel missen is een snelle manier om mensen aan te leren hoe je kritisch moet denken. Dat wil zeggen, welke denkstappen moet je doorlopen om tot een afgewogen oordeel of antwoord te komen?
    Er lijkt nu een mogelijke oplossing te zijn. In de Verenigde Staten bestaat aan een aantal universiteiten een cursus ‘kritisch denken’. Het is een cursus zonder boek en zonder vaststaand programma. Er is enkel een grotere groep studenten die elke bijeenkomst een aantal onderwerpen aandraagt bij een discussieleider. Vragen als ‘Kunnen mensen überhaupt zonder oorlog?’ of ‘Op welke leeftijd ben je volwassen?’, en ‘Mag seks met dieren?’, alle onderwerpen zijn goed. Het gaat immers niet om het onderwerp maar om het proces dat moet leiden tot goed nadenken en diepgang. Dit proces wordt door de discussie blootgelegd, want alle voors en tegens van een onderwerp moet nu door, en voor iedereen worden verwoord. Het denkwerk wordt door de deelnemers als groep gedaan en dat leidt tot weloverwogen conclusies.
    Het interessante is nu dat het erop lijkt dat de studenten na verloop van tijd sneller diepgang bereiken en dus latent denkstrategieën leren, verbeteren of optimaliseren. Er is helaas nog geen menu voor dit proces, deelname aan de discussie lijkt de noodzakelijke voorwaarde. Natuurlijk, universiteiten doen al veel aan discussie en leveren kritische geesten af. Maar alles kan altijd beter en, niet onbelangrijk, dit soort exercities kunnen ook in bedrijven worden georganiseerd.
    Dat dit soort oefeningen niet enkel diepgang maar ook verbreding van het kenniskader oplevert mag blijken uit de reactie van een Amerikaanse studente. Tijdens de discussie over het onderwerp ‘Bestaat God?’ bracht de discussie haar even van slag. Maar zoals een goed deelnemer betaamt stelde ze toch haar vraag: ‘But I always thought that Jesus was an American...?!’

Het gegeven voorbeeld laat ook zien waarom de vooruitgang van kritisch denken zo langzaam gaat: men kent de waarde ervan eigenlijk wel, maar men schrikt terug voor de gevolgen: een heleboel gangbaar denken blijkt dan de versnipperaar in te moeten.


Naar Alg. semantiek, trainingsprogramma , of site home ·.

8 apr.2009