Bronnen bij Algemene semantiek, trainingsprogramma: meditatie

Al heel lang bekend als mogelijke manier om jezelf te ontwikkelen is meditatie. In het Westen wordt het normaliter geassocieerd met Oosterse denk- en levenswijzen, maar wat monniken in Middeleeuwse kloosters gingen doen had er natuurlijk ook veel van weg.

Door de Oosterse associatie is het bij grote delen van de bevolking lang beschouwd als iets kwakzalverigs - één van die dingen die popmuzikanten gaan doen als ze van het succes geflipt raken - Maharishi Yogi en de Beatles, weet uw wel .... Maar recent, schrijvende 2009, begint meditatie een steeds betere pers te krijgen - wat voorbeelden (de Volkskrant, 15-11-2008, door Mark Mieras):
  Meditatie is pure hersentraining

Is meditatie het ideale medicijn tegen infostress en versnippering? Steeds meer psychologen en hersenonderzoekers denken van wel. Al na een paar dagen oefenen beginnen mensen beter te presteren en lijden ze minder onder gevoelens die er niet toe doen.

Tussentitel: Meditatie is innerlijke balanceerkunst

Meditatie is in. En niet alleen bij mensen met een hang naar oosterse mystiek. Meditatie is hard op weg uit te groeien tot een algemeen medicijn tegen informatiestress en versnippering. Veel ziekenhuizen experimenteren al met meditatie voor patiënten. De vakbonden AbvaKabo FNV en CNV Publieke Zaak onderzoeken sinds de zomer het effect van meditatie op werknemers. Honderd werknemers bij verschillende bedrijven mediteren dagelijks 20 minuten. Als het een succes is, overwegen de bonden om met bedrijven te onderhandelen om meditatie op te nemen in de secundaire arbeidsvoorwaarden.
    Zweverig gedoe? Allerminst! Hersenonderzoekers hebben zich de afgelopen jaren op meditatie gestort. De resultaten zijn helder. Meditatie is uitstekende hersentraining.
    Sluit je ogen. Concentreer je op je ademhaling. Eenvoudiger kan de opdracht nauwelijks zijn. Toch is het de basis voor aandachtsmeditatie, de bekendste meditatievorm. Het fixatiepunt waarop je de aandacht richt doet er eigenlijk niet toe, het gaat erom dat je de aandacht gericht houdt. Dat valt niet mee. Een paar minuten mediteren is genoeg om te ontdekken hoe rusteloos de hersenen zijn. De oren pikken allerlei geluiden op, een ongeordende stroom associaties passeert, en voor je het weet is je aandacht meegelokt en denk je aan heel andere dingen. De kunst van het mediteren is je aandacht in de gaten te houden, en haar zodra ze met een associatie wegglipt weer soepel terug te brengen naar het fixatiepunt. Bij meditatie voor gevorderden leer je om ook het fixatiepunt los te laten en de aandacht als het ware vrij te laten zweven.
    Meditatie is eigenlijk innerlijke balanceerkunst. En zoals je bij circusartiesten op den duur veranderingen meet in de motorische en visuele centra van de hersenen, zo meet je bij boeddhistische monniken veranderingen in de centra die de aandacht sturen. Bijvoorbeeld in het centrum onder het voorhoofd, dat het wegglippen van de aandacht kan opmerken (Dorsolaterale Prefrontale Cortex) en in een hersenplooi die onder het voorhoofd naar boven loopt (Superior Frontale Sulcus) waarmee we de aandacht kunnen terughalen.
    En oefening baart kunst. Monniken met meer dan 50 duizend uur meditatie zijn zo behendig met hun aandacht dat ze dingen kunnen die lang voor onmogelijk werden gehouden. Neem de bekende optische illusie waarin zowel een oude als een jonge vrouw verstopt zit (zie illustratie). De aandacht springt bij gewone mensen heen en weer. Hij plakt vast aan de jonge vrouw, en nadat je hem daarvan hebt losgetrokken, zit hij aan de oude vrouw gekleefd. Boeddhistische monniken kunnen wel een uur lang feilloos in het midden balanceren waarbij ze beide versies tegelijkertijd ‘zien’. Ze kunnen hun hersenactiviteit bovendien verschuiven van de rechter naar de linker frontaalkwab. Dat is prettig want links zijn de hersenen over het algemeen vrolijker en optimistischer gestemd dan rechts. En ze kunnen hun brein in een vredige toestand brengen waarbij alleen basisactiviteit te meten is.
    ... ook met minder is een mooi resultaat te boeken. Onderzoekers van universiteiten in de Amerikaanse staat Oregon en in Dalian (China) verdeelden deze zomer 40 Chinese studenten willekeurig over twee groepen. De ene groep mediteerde een weekje, de andere kreeg standaardontspanningsoefeningen. Na vijf dagen werden ze aan het hoofdrekenen gezet. De meditatiegroep presteerde beter, had minder stress en raakte minder snel vermoeid.
    In 2005 ontdekten onderzoekers van de Yale Universiteit dat mensen met een gewoon leven die veertig minuten per dag mediteren, op den duur andere hersenen krijgen, met meer cellen in de centra waarmee we de aandacht sturen. Dergelijke goedgetrainde aandachtscentra komen goed van pas. Ze helpen om het dagelijkse bombardement van nuttige en overbodige informatie te verwerken. Sms- en e-mailberichten, piepende magnetrons, klagende gsm’s, jengelende kinderen, flikkerende tv-schermen: meditatie helpt de aandacht om geen speelbal te zijn van alle prikkels.
    Al na drie maanden aandachtsmeditatie kunnen mensen irrelevante informatie gemakkelijker langs zich heen laten glijden, ontdekten Amerikaanse onderzoekers van de universiteit van Wisconsin-Madison vorig jaar. Hun proefpersonen hadden in drie maanden geleerd om de aandacht te verdelen. Tijdens experimenten met een computerscherm waarop letters en cijfers langsflitsten, pikten zij informatie op die mensen normaal ontgaat.
    Ook emoties leiden de aandacht af. Mensen die mediteren leren daarom ook emoties los te laten, op dezelfde manier als ze gedachten en geluiden loslaten. Verrassend genoeg worden dergelijke genegeerde emoties vanzelf kleiner; als zeurende kinderen die inbinden als ze geen aandacht krijgen. Onderzoekers aan de Universiteit van Californië lieten proefpersonen vorig jaar foto’s zien van gezichten met een sterke emotionele lading – angst, woede, blijdschap, pijn. De onderzoekers zagen het angstcentrum van de deelnemers tot rust komen zodra deze de aandacht losmaakten van de emotie op de foto. Een truc om dat te doen, is de emotie benoemen.
    Ook fysieke pijn laat zich met meditatie temmen. Onderzoekers van de Universiteit van Californië rekruteerden in centra voor transcendente meditatie in Los Angeles vierentwintig mensen met meditatie-ervaring voor een experiment. Van ieder werden twee vingers in heet water gedoopt. Het pijncentrum in hun hersenen was maar half zo actief als bij de niet-mediterende mensen uit een controlegroep. Nadat zij ook een half jaar tweemaal daags twintig minuten hadden gemediteerd, bleek ook hun pijncentrum de helft minder actief.
    Meditatie is pure hersentraining, en meer dan dat. Want wie eenmaal met zijn aandacht om ongewenste associaties en gevoelens heen kan laveren, heeft het hoofd vrij, zeggen kenners. Vrij om eindelijk eens te ervaren hoe het leven echt voelt, zonder beslommeringen en vooral zonder de onbestemde gevoelens die mensen normaal met zich meedragen. Vage gevoelens van onveiligheid (‘straks gaat het mis’), eenzaamheid (‘uiteindelijk sta ik er alleen voor’) of bijvoorbeeld onbekwaamheid (‘straks val ik door de mand’).   ...
    Wie mediteert, helpt het brein dus op meerdere manieren. De waslijst van bewezen voordelen is lang: efficiënter, gelukkiger en gezonder. Stuk voor stuk redenen om werknemers in werktijd te laten mediteren. Met gesloten ogen 20 minuten op een matje met meditatiemuziek van de zaak; het is even wennen misschien, maar zeker geen zot idee.

Helder.

En praktisch is het ook al bekend (Dagblad De Pers, 09-01-2009, door Sylvia Marmelstein):
  Balans | 'Hersengym' maakt werknemers creatiever

De Hollandse werkvloer mediteert er lustig op

Na de managers slaan nu ook gewone werknemers aan het mediteren. Maar moet de baas dat nou echt betalen?

Tussentitel: 'Ik heb nog steeds ruzie met mijn baas, maar heb er geen last meer van

'Iedere dinsdagochtend gaan in de vergaderzaal van welzijnsorganisatie Cumulus in Utrecht de lichten uit en de kaarsjes aan. Na een gongslag recht een groepje van vijfwerknemers de ruggen, sluit de ogen en begint een meditatiesessie. 'Dat maakt het hoofd leeg, waardoor we frisser aan ons werk beginnen', zegt adviseur personeelszaken Tineke Rijpkema die steevast van de partij is.
    Rijpkema en haar collega's hebben meegedaan aan een proef. Zes maanden lang mochten negentig werknemers bij vijf zorginstellingen onder werktijd mediteren. Nu de proef is afgelopen gaan ze zelfverder. Werknemers die hebben meegedaan aan de proef zeggen alerter te zijn, geconcentreerder te werken en me er energie te hebben om hun baan te combineren met hun privéleven. Zowel werknemers als werkgevers profiteren er dus van', zegt Lizelotte Smits, initiatiefneemster van de proef en bestuurder bij vakbond CNV Publieke Zaak.   ...
    Maar niet iedereen is in de wieg gelegd voor meditatie. Sommige mensen ontspannen wellicht beter als ze onderwerktijd de hond mogen uitlaten. ...
    Ook zonder cao mediteert de Hollandse werkvloer er al vrolijk op los. 'Eerst deden managers het. Nu ook gewone werknemers', vertelt Mark Teijgeler van Abc van Meditatie. Zijn bedrijf geeft cursussen bij onder andere KLM, Rabobank, ABN Amro, ministeries, ziekenhuizen en de politie. Vooral kantoormedewerkers komen erop af. Zij kunnen makkelijk even weg van hun werkplek.'   ...

Tussenstuk:
IBM ontdekte als eerste bedrijf het nut

IBM begon vijftien jaar geleden als eerste bedrijf met meditatiecursussen voor het personeel. 'Ze zitten nog altijd vol,' zegt Wilfred Zeldenthuis, manager van de interne arbodienst. De ervaringen zijn goed. 'Deelnemers zijn creatiever, slapen beter en kunnen beter met stress omgaan. Het levert het bedrijf meer op dan dat het kost.'

En het werkt ook bij kinderen (de Volkskrant, 18-08-2009, door Sara Berkeljon):
  Reportage | Kinderen leren zich ontspannen met yoga

Minder last van buikpijn

Kinderen die aan yoga doen ‘zijn vrolijker, voelen zich rustiger en kunnen zich beter concentreren’, zegt kinderyogadocent Patty Jongemaets.

‘Stel je maar voor dat er wortels uit je voeten groeien, waardoor je heel stevig kunt staan. Dan maken we nu een boom.’ Yogajuf Patty Jongemaets (52) zet haar linkervoet tegen de binnenkant van haar rechterdij. Zes kinderen tussen de 9 en 11 doen haar na.
    Na de boom zijn de kinderen een vis, een krab, een scheermes, doen ze de kinderzonnegroet en maken ze een mandala – een cirkelvormige voorstelling van de kosmos – van schelpen.
    Chiara (10) wilde heel graag op yoga. ‘Sanne ging erop en dat is mijn beste vriendin. Ik zit ook op tennis en gitaar, maar dit is heel bijzonder. Niemand doet ’t eigenlijk.’
    Dat laatste is steeds minder waar. Kinderyoga wordt snel populairder. Jongemaets is Montessori-leerkracht, maar staat nog maar twee dagen per week voor de klas. Verder geeft ze in haar woonark aan De Nieuwe Meer in Amsterdam yoga aan kinderen vanaf 4 jaar. Ook geeft ze les aan volwassenen en leidt ze op tot kinderyogadocent. ‘Het is ongelooflijk. De opleiding zit bom- en bomvol.’   ...
Kinderen die aan yoga doen ‘zijn vrolijker, voelen zich rustiger en kunnen zich beter concentreren’, zegt Jongemaets. Bovendien hoeven kinderen bij yoga niet te presteren, zoals op school, turnen of voetbal. Jongemaets: ‘Het leuke is: er zit geen enkele competitie in. Niks moet, je bent goed zoals je bent.’   ...
    Veel medisch onderzoek naar kinderyoga is er nog niet. Judith Deckers-Kocken, kinderarts voor maagdarmleverziekten, houdt zich bezig met de effecten van kinderyoga op ‘functionele buikpijn’ – chronische buikpijn waarvoor geen geestelijke of lichamelijke oorzaak kan worden gevonden. ‘Ongeveer 15 procent van de kinderen heeft last van buikpijn, en bij 85 procent daarvan vinden we geen oorzaak. Het gaat om een groep die chronisch last heeft van buikpijn, misselijkheid, een opgeblazen gevoel of diarree, soms afgewisseld met verstopping. Tot nu toe is er geen dieet of medicijn dat helpt.’
    Twee groepen van tien kinderen met deze onverklaarbare buikpijn volgden yogalessen, waarbij extra aandacht aan de buik werd besteed. ‘Het is slechts een klein onderzoek, maar de resultaten zijn hoopgevend. De kinderen hadden minder last, de kwaliteit van leven nam toe.’
    De resultaten hoopt Deckers-Kocken dit jaar te publiceren in een wetenschappelijk tijdschrift. De volgende stap is een grotere studie, waar ze nu voorbereidingen voor treft.   ...

Dus.

Volgende (de Volkskrant, 09-11-2010, door Maartje Bakker):

  ‘Mediteren is fucking confronterend’

In korte tijd komen er twee boeken uit over jong zijn en boeddhisme. Wat heeft het te bieden, en wat zegt zijn aantrekkingskracht over deze tijd? Vier jonge vrouwen die zich aangetrokken voelen tot het boeddhisme vertellen. ‘De angst vloeide weg uit mijn lichaam.’

Tussentitels: Ik merk dat ik niet altijd naar ieder feestje hoef
Je kunt loslaten dat alles leuk moet zijn

‘Vlees eten, alcohol drinken, peuken bietsen, alles kan. Er zijn geen dogma’s, je beslist zelf’, zegt Rita Schroën.
    ‘Er is geen god’, zegt Anne Kleisen.
    ‘Het is de nuchterste religie die er is’, vindt Lisette Kreischer.
    ‘Bijna niemand kan zich niet vinden in het boeddhisme’, denkt Geertje Couwenbergh.
    Vier jonge vrouwen, midden in het leven, en allemaal met boeddhistische neigingen, in meerdere of mindere mate. Alle vier werkten ze bovendien aan een boek over jong en boeddhist zijn. Wat moeten ze als jonge Nederlandse vrouwen met boeddhisme? Hoe kwamen ze er terecht?
    De vader van Anne Kleisen (31) nam haar al jong mee de zolder op om te mediteren. Dat het daar 30 graden was, gaf niet, vond hij. Bij meditatie leer je immers je niet af te laten leiden door ongemakken. ‘Dat mediteren lukte dus niet’, schrijft Kleisen in haar boek Ja, ik zit!, waarin ze boeddhistische jongeren aan het woord laat. Dat was toen. Nu mediteert ze, en hebben inzichten uit het boeddhisme haar door heel wat crises geloodst, schrijft ze. ...
   Rita Schroën (31), eindredacteur van Ja, ik zit!, is een stap verder. Een vriend van haar begon een meditatiecursus, zeven jaar geleden. In het begin wilde ze de hele dag wel op haar kussentje zitten. ‘Omdat het kwartje viel dat ik m’n hele leven al aan het rennen of vluchten was. Er was altijd wel een reden om niet te gaan zitten en kijken wat er gebeurde.’ Ze ging op retraites en las over boeddhisme. En nu is ze op zoek naar een boeddhistische leraar.
    Lisette Kreischer (28), die zich stylist en idealist noemt, is nog een stap verder. Ze is van kinds af aan vegetariër, begaan met dieren, activist en boos. Ze ging op zoek naar waar haar onvrede vandaan kwam, leerde zichzelf beter kennen, koos ervoor om veganist te worden en voelde zich daardoor al een heel stuk beter. Maar ergens bleef een restje van dat zeurende, bozige gevoel zitten, ze kon er de vinger niet op leggen, en toen ontmoette ze, ‘toevallig of zoiets’, haar boeddhistische lerares. ‘Twee weken geleden nu. En ik ben alweer honderd stappen opgeschoten. Ik snap beter waarom ik dingen doe die ik doe.’
    Geertje Couwenbergh (27) dacht dat ze aan het einde van haar studie antropologie alles wist. Nou ja, qua boekenwijsheid dan. Die wilde ze aanvullen met ‘doorleefde wijsheid’, en op goed geluk bezocht Couwenbergh – model, schrijver en zelfbenoemd ‘innerpreneur’ – een meditatieles.
    ‘Toen wist ik gewoon: dit wordt de rode draad van mijn leven. Ik dacht nog: later ga ik denken dat ik dat moment romantiseer. Maar zo was het echt. Het sneed gewoon hout wat er werd verteld daar.’
    Samen schreven Couwenbergh en Kreischer het boek 10WYS, over de ‘tien grote levensthema’s van deze tijd’. Geld, liefde, seks, kiezen, de zin van het leven en zo nog vijf. Ze pleiten voor een wijsheidsrevolutie.   ...
     Schroën: ‘Mediteren is juist fucking confronterend. Je komt alles tegen in je hoofd waar je eigenlijk voor wil weglopen. Het is veel makkelijker om een fles wijn leeg te drinken.’
    Kleisen: ‘Ik dacht altijd al na over mijn eigen leven en over patronen in hoe ik reageer, maar door te mediteren ging dat nadenken sneller. Het zorgt voor eerlijkheid naar jezelf. Zodra je daarvan hebt geproefd, ben je verslaafd.   ...
    Het kan geen toeval zijn dat er ineens twee boeken verschijnen over jong en boeddhist zijn. Past boeddhisme bij de jonge generatie en bij deze tijd?
   Couwenbergh: ‘Ik denk het wel. We zijn opgegroeid in de jaren negentig, een hele optimistische slash naïeve tijd. Alles kon. We waren een beetje zoals de Nederlanders die je in korte broek in het buitenland ziet rondlopen.’
   Kreischer (onbenullig stemmetje): ‘Oh, oh, wat is het hier mooi.’
   Couwenbergh: ‘De afgelopen jaren kwam vervolgens de reality check. De economische crisis, instortende banenmarkt, uitputting van hulpbronnen. Een desillusie. ...
    Schroën: ‘Ik zag laatst een documentaire, All we ever wanted. Die ging over allemaal hippe randstedelingen met een leven vol leuke feestjes. Maar eigenlijk waren ze doodongelukkig. Ik zie om me heen ook veel ongelukkige mensen. Ze zijn in de war, in hun werk, in hun leven. We kunnen alles kiezen, maar weten niet wat. We kopen vijf nieuwe spijkerbroeken, storten ons op een nieuwe liefde, maar het werkt niet. We blijven daar naar geluk zoeken, want we weten ook niet waar anders.’
    Couwenbergh: ‘Boeddhist zijn betekent voor mij zeggen: ik zoek fundamenteel geen referentiepunten voor geluk buiten mezelf. Het is alsof je in een bootje de open zee op gaat. Alles van buitenaf waarvan je dacht dat het je gelukkig zou maken, geef je op, nadat je je hele leven houvast hebt gezocht in de liefde, je werk, vriendschappen. Iedereen denkt: als ik nu maar dát heb, dan komt het goed. Er komt een punt dat je ziet: dat werkt niet. Dat werkt fucking niet.’
    Schroën: ‘Alsof je aan je haren omhoog wordt getrokken en uit de Kalverstraat op een bergtop wordt gezet, alleen, zonder vrienden, eten, zelfs zonder dat iemand je ziet.’   ...
    Kleisen: ‘We willen niet meer heen en weer geslingerd worden tussen leuk feestje, stomme kater, wel leuk, niet leuk.’
    Schroën: ‘Als je je geluk laat afhangen van je stemming, ben je een weerloos poppetje. Dat vind ík niet prettig. Maar je kunt ook loslaten dat alles leuk moet zijn en de dingen zien zoals ze zijn.
    Kleisen: ‘De kunst is om je identiteit niet op te hangen aan wat je hebt en wat je doet, maar uit te gaan van wie je bent.’   ...
    Couwenbergh: ‘Het wordt minder persoonlijk allemaal.’
    Kreischer: ‘Dat maakt het leuker om op aarde te zijn.’

Wat wil je nog meer ...


Naar Alg. semantiek, trainingsprogramma , of site home ·.

17 jan.2009