Filmbespreking: The Secret of my Success

The Secret of my Success is een komedie over een jongeman die van het platteland, Kansas, naar de stad, New York, trekt om het daar te gaan maken. Tegelijkertijd is het een satire op gewoontes in het bedrijfsleven, zonder dat ooit echt expliciet te maken. Een aantal van de observaties uit de beroemde bedrijfslevensatire Parkinson's Law en andere titels van C. Northcote Parkinson komen voorbij.

De eerste observatie is de manier waarop onze held aan een baan komt. Na een korte behandeling van het probleem "geen baan zonder ervaring en geen ervaring zonder baan" gaat de held, die het eigenlijk liever op eigen kracht wil maken, over op de over de hele wereld beproefde methode: het gebruik van relaties. In dit geval is het een verre-neef relatie, gecombineerd met een overdosis aan bluf. Dit bezorgt de held een baan in de postkamer.

In de postkamer maakt de held kennis met de mores in de lagere regionen van het bedrijf: de rol van de chef is die van god, en als collegekid-is-gymnasiumstudent wordt hij gewantrouwd door de chef. Verder is de sfeer tussen de collega's in deze regionen die van solidariteit, en is de houding van de hogere regionen, de suits-is-nette-pakken (of jasje-dasje) naar de lagere die van negeren en minachting.

In zijn rol van postbezorger is onze held in de gelegenheid de interne post van het bedrijf te lezen. Hij merkt al snel op dat de interne procedures een puinhoop zijn, met managers die niet van elkaars werk op de hoogte zijn, en daardoor tegen elkaar in werken, soms zelfs bewust. Verder blijkt er ook een grote hoeveelheid incompetentie te zijn.

Naar aanleiding van de informatie die hij op deze manier krijgt, gaat onze held in zijn vrije tijd studeren op de werking van het bedrijf en haar financieel-economische positie. Terwijl dit allemaal aan de gang is wordt de kijker op de hoogte gebracht van het functioneren van de bedrijfstop en de toestand van het bedrijf. De bedrijfstop bestaat uit een blaffende directeur in de rol van "God", en een management team die zijn slaafjes zijn. De directeur heeft dit team gevormd door het, als "God", op willekeurige gronden aannemen en ontslaan van managers.
    De toestand van het bedrijf is niet erg gunstig (het wordt in de film niet expliciet gezegd, maar het is duidelijk dat dit komt door het slechte management), en door een daling van de aandelenkoersen dreigt een vijandige overname door een bekende corporate raider, met, zoals de leiding van het bedrijf expliciet vreest, een algeheel ontslag van de hele top. De "briljante" oplossing van de leider van het bedrijf is sterke bezuiniging op alle bedrijfsonderdelen en het afstoten van een slecht functionerende divisie, ten einde de financiële positie te verbeteren. De slaafjes in het managementteam volgen hem zonder tegenspreken.

Tegelijkertijd, gebruik makend van het feit dat niemand precies weet wie wat doet, en dat beslissingen van hogerhand anoniem binnenkomen als oekazes zonder enige relatie met de werkvloer, weet onze held door het vervalsen van een paar missives, in zijn functie als postkamermedewerker, zich een positie als manager te bemachtigen. ook raakt hij op die manier op de hoogte van de dreigende overname, en ontwerpt een andere en betere oplossing: door verbetering van de bedrijfsvoering zorgen voor een betere financiële opbrengst bij dezelfde activiteiten, zodat de uitstraling van het bedrijf en de financiële positie snel zodanig verbeteren dat de aandelen weer stijgen en het bedrijf te duur wordt voor een vijandige overname.

In zijn rol van manager presenteert onze held zijn alternatieve plan, en er ontbrandt een strijd met de directeur en zijn plan. In deze fase gaat de film voornamelijk over persoonlijke ontwikkelingen, die het gevolg zijn van de relaties die onze held inmiddels heeft met de vrouw van de directeur, een haaibaai, en een aantrekkelijke vrouwelijke collega manager. De directeursvrouw introduceert onze held op een feestje bij een aantal belangrijke financiers, en daar maakt hij indruk met zijn vlotte praatjes-die-ook-inhoud-hebben.

De apotheose van de film is de vergadering, het boardroom conflict, waarin de strijd over de verschillende plannen en de eventuele overname wordt beslist. Onze held heeft zijn op het feestje opgedane contacten gebruikt om zijn plan te financieren, de directeursvrouw blijkt de erfgenaam van de vorige eigenaar van het bedrijf en de directeur blijkt slechts aan zijn baan te zijn gekomen via zijn vrouw, en zijn vrouw heeft nu weer een aandelenmeerderheid waarmee zij hem eruit stemt, en onze held wint.

Evaluatie. In het tijdsbestek van een kleine twee uur worden bijna alle bekende "eigenaardigheden" van het bedrijfsleven behandeld, en dat zonder het er echt over te hebben. Dat laatste is waarschijnlijk een voorwaarde voor het eerste - zou men het als beschrijving van de werkelijkheid willen presenteren, zou de weerstand vooraf te groot zijn om ooit tot realisering te kunnen komen. Want die "eigenaardigheden" zijn in objectieve termen ook te omschrijven als fouten. Als een overheidsinstelling op zo'n manier zou functioneren, zou er allang een uitgebreide campagne zijn gevoerd om die instelling te privatiseren. Niettemin slaan een groot aantal van de beschreven verschijnselen in een mate van aanzienlijk tot hoog op alle bedrijven in de kapitalistische economie.

De vrijwel universele geldigheid van de beschreven verschijnselen hebben een vrijwel universele algemene oorzaak: bedrijven zijn, ruwweg, geen democratieën maar dictaturen. Het kenmerk van een dictatuur is willekeur en machtsmisbruik, en de meeste van de boven beschreven verschijnselen worden mogelijk door willekeurige machtsuitoefening. De directeur deugt niet, omdat hij op willekeurige wijze, via zijn vrouw, aan zijn baan is gekomen. het managementteam deugt niet, omdat ze op willekeurige wijze, via de directeur, aan hun baan zijn gekomen. De sfeer tussen de bedrijfslagen deugt niet, omdat hun machtsrelatie niet berust op competentie, maar op willekeur.

Volgens het gezegde is het goed beschrijven van het probleem meer dan de helft van de oplossing. Dit geval is zeker een bevestiging van die regel. De oplossing is dat een bedrijf niet geleid wordt op van willekeurige of financiële macht, maar op grond van competentie. Het feit dat financiële macht hier ook buitengesloten wordt, betekent dat deze oplossing niet mogelijk is binnen het kapitalistische systeem, binnen alle normale uitleg van de term kapitalistisch.

Deze conclusie verklaart ook meteen de constatering waarom het beschrijven van de verschijnselen niet helpt. Want dat is dus al begonnen met Parkinson's law en zijn opvolgers, en die boeken dateren van de begin jaren zestig; de beschreven film dateert van 1987. In de jaren zeventig is Amerikaans onderzoek gedaan naar manieren van het organiseren van werk, en daar kwam uit dat werken in kleine teams met een eigen verantwoordelijkheid de beste resultaten gaf. Deze vorm van werken is nooit echt ingevoerd, vanwege het feit dat het iets niet heeft, namelijk een rol voor een manager of chef - het maakt een managementslaag overbodig. Bij de hogere managers kweekt dit een gevoel van verlies aan controle. Daarbij kan ook een psychologische factor een rol spelen: als deze laag van management niet nodig is, wie zegt dat dat ook niet geldt voor hogere lagen? Het is ook een direct verlies aan macht, want er zijn minder banen te vergeven.

Het voortdurende voortbestaan van allerlei managementlagen is dus hoogstwaarschijnlijk een ordinair proces van de wens naar willekeurige machtsuitoefening. Het is uiteindelijk de hoogste laag, die bepaalt hoe de onderste lagen worden ingevuld. En voor de de eigen laag zorgt de top, zie zegt ook de film, dat ze exclusief en binnen eigen kringen blijft. De vrees dat de top een gesloten elite zal worden , is dit opzicht onjuist: de top is altijd al een grotendeels gesloten elite geweest, maar het wordt na een periode van kleine verbetering nu weer erger.


Naar Literatuur, inleiding , of site home ·.