Bronnen bij Neurologie, beslissingen: ontwikkelingsniveaus
Het idee dat de ontwikkeling van een kind in verschillende stappen en fasen
verloopt, is al betrekkelijk oud, en verbonden met namen als Jean Piaget
(Wikipedia). Maar tezamen met de voortgang van de psychologie als geheel,
wordt ook dit idee voortdurend uitgebreid en gepreciseerd. Onder wat bronnen
uit/over die ontwikkeling: (de Volkskrant, 10-07-2009, door Ranne
Hovius):
Het kenmerk van deze fasen is dat een groot deel van deze ontwikkeling los
staat van directe invloed van de ouders, dat de stimuli voor de ontwikkeling
zitten in emotionele zaken, en dat de ontwikkeling voornamelijk plaatsvindt
op het emotionele vlak. In allereerste beginfasen zijn er een aantal
aangeboren impulsen (zogen, enzovoort), en daarna speelt
hoogstwaarschijnlijk het proces van na-apen de hoofdrol, al was het maar
omdat, zoals de naam het zegt, hogere diersoorten een vrijwel identieke fase
doormaken, zie de illustratie - let daarbij op de bijna identieke houding en
uitdrukking in de ogen (die van het kind kan je er zo bij denken):
In wat hier gebeurt, speelt zich waarschijnlijk af een speciaal deel van
het brein, bestaande uit zogenaamde spiegelneuronen, waarin degene die kijkt
(apen hebben ook spiegelneuronen) de bewegingen van buurman naspeelt - meer
daarover hier
.
In de ontwikkeling van het mensenkind is er één zaak die volkomen afwijkt
van de zoogdierlijke ontwikkeling: die van de taalverwerving. Dat gebeurt
dusdanig vroeg, zo rond de twee jaar, en als er nog zo weinig tekenen van
invloed van het rationele brein zijn, dat de suggestie van iemand als Noam
Chomksi dat het taalvermogen ingebouwd zit, niet geheel onlogisch is.
Desondanks lijkt dat toch onwaarschijnlijk, gezien recente aanwijzingen
.
De volgende fase is de start van de ontwikkeling van het rationele brein.
Dat ligt ergens rond de drie tot vier jaar, zoals blijkt uit diverse
onderzoeken aan kindergedrag. Zo is er het bekende onderzoek waarvan men
zegt dat het aantoont dat kinderen aanvankelijk nog geen besef van
conservering hebben. Men giet een glas met vloeistof (frisdrank om de
aandacht te verzekeren) over in een nauwer glas, en vraagt een oordeel over
de hoeveelheid. Tot aan een zekere leeftijd ziet het kind dit als meer:
"Hoger is meer" - zie het filmpje hier
.
De interpretatie die we hier kiezen is een andere. Wat je hier vermoedelijk
ziet, is dat het kind dat denkt dat "hoger in het glas" ook "meer" is,
waarschijnlijk gewoon het dierlijke oordeel toepast. Dieren hebben ook een
oordeel van wat "meer" is gebaseerd op waarneming. Ooit gezien door de
hoofdredacteur is een proefje met de jonge hertjes van een soort waarbij de
moeder ter signalering een witte staart heeft. De jonge hertjes werd, naast
de staart van hun moeder, een bordje voorgehouden dat beschilderd was met
een nog wittere kleur dan de start van de moeder. De hertjes volgden braaf
het bordje in plaats van de moeder. Ze hadden een scherp oordeel over de
hoeveelheid witheid
Het dierlijke, emotionele, brein heeft vermoedelijk dus wel een idee van de
relatie tussen afmeting en hoeveelheid, maar niet genoeg om de relatie met
volume te zien - je zou hun oordeel één-dimensionaal kunnen noemen. Voor de
verwerking van "getalsmatige" informatie van meer dimensies is meer
rekenkracht nodig, en het zou heel wel kunnen dat die rekenkracht alleen in
de menselijke cortex in te vinden.
Een andere ontwikkeling die rond die tijd plaatsvindt is die van de
uitgestelde bevrediging. Een kind krijgt van een assistente een snoepje op
een schaaltje aangeboden, met de boodschap dat als het wacht met opeten tot
de juffrouw terug is, hij er twee krijgt. Onder een bepaalde leeftijd heeft
dat geen zin: het kind propt het snoepje in de mond. Boven een bepaalde
leeftijd ook niet: het kind weet dat het "gewoon" even moet wachten. De
schakelleeftijd ligt weer rond de drie tot vier - het levert prachtige
taferelen op, zie de illustratie rechts en het filmpje hier
.
Wat hier in werking komt is het deel van het brein dat het emotionele tegen
het rationele afweegt. Het emotionele brein ziet alleen het eten, en hapt
toe. Zowel bij honden als apen komt het echt niet verder. Sommige dieren
maken wintervoorraden aan, maar dat lijkt uitsluitend door de evolutie
ontstaan gedrag dat genetisch vastgelegd is, en niet voor aanpassing in de
praktijk vatbaar is. De overweging van de beloning in de toekomst lijkt te
komen van de prefrontale cortex, een deel van het mensenbrein. De afweging
vindt tegen het emotionele oordeel plaats in de anterieure cingulate cortex
(ACC), zie hier
.
Wat verderop ligt de volgende overgangsfase (de Volkskrant,
08-09-2009, column door Aleid Truijens):
Deze stap is de belangrijkste voor het verbale deel van het
denksysteem. Deze stap volgt op het woord dat direct verbonden is met de
werkelijkheid, het woord dat zegt "boom" onder tegelijk aanwijzen van die
boom, en creëert een woord voor alle bomen, het abstracte verzamelwoord
- de eerste stap op weg naar nog veel meer van dit soort stappen, leidende
tot de abstractieladder
.
Hetgeen zich natuurlijk allemaal afspeelt op het niveau van de neuronen (de
Volkskrant, 28-04-2012, door Malou van Hintum):
En je mag veilig aannemen dat dit geldt voor vele andere neuronale
hoofdstructuren en bijbehorende ontwikkelingsstappen.
Deze voorbeelden laten ook onmiddellijk het belang van dit soort kennis voor
ons onderwijs zien. In het kader daarvan wat meer over de volgende fasen (Psychologie
Magazine, juni 2009, door Floor van den Hout):
Oftewel: de pedagogiek heeft nog een hele wereld te leren van de neurologie.
Naar Neurologie, beslissingen
, of site home
 ·.
|
