Bronnen bij Psychologische krachten, cirkels: bewustzijn

Een aanwijzing voor de rol die taal speelt in het proces van bewustzijn, is te vinden, zoals bij vele andere psychologische ontdekkingen, als er iets ernstigs misgaat in het proces. Eén van de ergste vormen van misgaan op dit vlak is schizofrenie, in zijn oorspronkelijke betekenis een splitsing of breuk in de geest - dat wil zeggen: in het bewustzijn (de Volkskrant, 08-01-2010, door Ranne Hovius):
  Fictie/Non-fictie | Ontgoochelingen van schizofrenie-patiënten gefictionaliseerd en verzameld

Als stemmen de Apocalyps aankondigen

De oorzaken van schizofrenie, de mogelijkheid er vanaf te komen – er is geen mens die er het fijne van weet. De hoofdpersoon Lowboy uit John Wray’s gelijknamige roman krijgt heel veel medicijnen, maar wil het liefst gehoord worden. Gail Hornstein pleit voor zelfhulp en stemmenhoorders-groepen.

...    De Amerikaanse schrijver John Wray (1971) heeft voor zijn roman Lowboy een hoofdpersoon gekozen die sinds zijn twaalfde jaar aan paranoïde schizofrenie lijdt, en sinds zijn veertiende in een inrichting opgesloten zit omdat hij zijn vriendinnetje op de rails van de metro geduwd zou hebben. ...
    ... Maar werkelijk bijzonder is vooral de geloofwaardige wijze waarop Wray de gedachtewereld van een schizofrene jongen weergeeft. ...
    De ontdekking in de tweede helft van de vorige eeuw van medicijnen waarmee psychotische symptomen onderdrukt kunnen worden, heeft geleid tot een overwegend biologische benadering van stoornissen als schizofrenie en manisch-depressiviteit. Wie zijn psychiater vertelt dat hij stemmen hoort – een symptoom dat doorgaans in verband wordt gebracht met schizofrenie – kan er op rekenen dat ogenblikkelijk een recept wordt uitgeschreven. ...
    ... Wat de psychiater in elk geval niet wil is luisteren naar wat de stemmen Lowboy te vertellen hebben, of wat Lowboy over zijn leven te vertellen heeft. Wat Lowboy zelf wil – geen pillen en wel een luisterend oor – wordt door de psychiater hooguit als een symptoom van zijn ziekte beschouwd.
    De frustrerende ervaringen van Lowboy worden gedeeld door vrijwel alle patiënten die aan het woord komen in Gail Hornsteins Stemmen in je hoofd (oorspronkelijk verschenen als Agnes’s Jacket: A Psychologist’s Search for the Meanings of Madness).   ...
   De oorzaken van schizofrenie, de mate waarin het om een afgebakende ziekte gaat, de mogelijkheid er ooit vanaf te komen: er is geen mens die er het fijne van weet. Dat de voorgeschreven medicijnen bovendien in een groot aantal gevallen geen verlichting van betekenis brengen, maakt dat een groeiende groep patiënten zich afkeert van de psychiatrie en naar alternatieven zoekt. Hornstein kwam een aantal jaren geleden het alternatief op het spoor dat de kern van haar boek vormt: het Stemmenhoordersnetwerk. Deze in 1989 opgerichte internationale organisatie die gerund wordt door voormalige psychiatrische patiënten en vooral in Engeland actief is (onder de naam Intervoice), vond zijn oorsprong in het werk van de Nederlandse psychiater Marius Romme.
  Romme was in 1987 met zijn patiënt Patsy te gast bij het tv-programma Sonja op zaterdag. Patsy werd gekweld door stemmen die haar onder meer aanzetten tot zelfmoord. ...
    Honderden mensen belden, waarvan velen nooit iets met de psychiatrie te maken hadden gehad, omdat zij prima in staat waren met hun stemmen te leven. Hoe deden ze dat? Het uitwisselen van ervaringen en het bieden van een begripvolle omgeving zonder enige vorm van dwang werden de belangrijkste pijlers van de zelfhulpgroepen die inmiddels dankzij het Engelse Stemmenhoordersnetwerk overal ter wereld zijn ontstaan. De psychiatrieoverlevenden, zoals deze zich verenigende ex-patiënten zich noemen, vertellen Hornstein over de behoefte waarin de stemmenhoordersgroepen voorzien.   ...

Het behoeft nauwelijks verbeelding om te veronderstellen, omdat de stemmen die de schizofreen hoort nu eenmaal uit zijn eigen geest stammen, dat die stemmen uit zijn onderbewuste komen. Het onderbewuste dat we verder alleen kennen van dromen, van welke we weten dat daar allerlei absurde en surrealistische beelden en gebeurtenissen in zitten.
    En van deze constatering en het idee van het bewustzijn als een cirkelproces in het netwerk van de hersenen, is het maar een enkele stap dat een schizofreen gewoon een afwijking heeft in dat cirkelproces, in de zin dat het ook delen van het onderbewustzijn beslaat. Die normaliter niet tot het bewustzijn horen door te dringen - oftewel: niet van het bewustzijn proces deel horen uit te maken.
    Maar waar het hier om gaat: die zaken uit het onderbewuste lopen ook door het verbalisatieproces, anders waren ze niet als stemmen te "horen". "Stemmen" in de geest zijn per definitie impulsen vanuit de gehoormodules plus de vertaal-naar-woorden modules - impulsen uit andere modules hebben hun eigen andere representatie. De taalmodules maken deel uit van het bewustzijnproces.

Kort na het schrijven bovenstaande een bevestiging uit neurologisch onderzoek (de Volkskrant, 23-01-2010, door Malou van Hintum):
  Hallucinaties | Psychiaters beginnen te begrijpen wat stemmenhoorders overkomt, en hoe ze te helpen zijn

Nare stemmen zitten vooral rechts

Herinneringen spelen vaak een rol bij mensen die stemmen horen. Soms worden ze er echt gek van.

‘Ik heb een heerlijk leven zo’, zegt de mevrouw op de video die psychiater Iris Sommer laat zien. Al sinds haar twaalfde jaar hoort ze vriendelijke stemmen die haar vertellen dat ze nooit bang hoeft te zijn. ‘Ze zijn mijn vrienden, en ik ben er heel blij mee.’
    Tweehonderd psychiaters en psychologen en een enkele neurowetenschapper hebben zich dinsdag in de Franciscuskerk op het Parnassia-terrein in Den Haag verzameld. Ze bezoeken het symposium Hallucinaties, dat wordt gehouden ter gelegenheid van de presentatie van het ruim 550 pagina’s dikke boek A Dictionary of Hallucinations, waarin psychiater Jan Dirk Blom ruim tweeduizend topics behandelt.   ...
    Psychiaters en psychologen hebben in de praktijk vooral te maken met mensen die stemmen horen (auditieve hallucinaties). En dan geen aardige stemmen, maar nare. Psychiater Iris Sommer, hoofd van de Stemmenpoli UMC Utrecht, laat een audiofragment horen waarin een patiënt vertelt wat de stemmen tegen haar zeggen: ‘Je moet dood, Marian. Het is jouw schuld dat de kinderen verdronken zijn. Je bent slecht. En slechte mensen moeten dood.’
    Om gek van te worden, en dat worden zulke mensen dan ook. Ze krijgen psychosen, hebben waanideeën (‘mijn gedachten worden extern gemanipuleerd’) en worden paranoïde. Medicatie kan helpen om die waanideeën te onderdrukken, maar de stemmen blijven bij een kwart van de patiënten bestaan.
    Hersenonderzoek laat zien dat bij mensen die stemmen horen, dezelfde hersengebieden actief zijn als bij mensen die gewoon geluid horen. Sommer: ‘Bij stemmenhoorders zijn zowel de taalproductiegebieden in de hersenen als de taalperceptiegebieden actief. Ze maken als het ware zelf hun stemmen, die ze ook echt horen: dat kunnen we in de hersenen zien. Daarbij is bij mensen die nare stemmen horen, vooral de rechter hersenhelft actief, de niet-dominante hemisfeer. Bij mensen die nooit stemmen horen, is juist de linkerhersenhelft actief. Omdat de stemmen in de niet-dominante rechter hemisfeer zitten, zijn patiënten zich niet bewust van het feit dat ze zelf taal produceren als ze stemmen horen.’
    Het is dan ook de vraag of de verschillende hersengebieden van stemmenhoorders wel optimaal met elkaar zijn verbonden: is het netwerk in het brein wel in orde?
    Dat is volgens hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie André Aleman (UMC Groningen) niet het geval. De hersenen van stemmenhoorders hebben verstoorde verbindingen tussen het gebied van Wernicke (het sensorisch spraakcentrum, belangrijk om taal te kunnen begrijpen) en het gebied van Broca (het motorisch spraakcentrum, belangrijk voor het spreken).
    Dat gaat samen met een verminderde connectiviteit tussen gebieden die belangrijk zijn voor aandacht en monitoring van gedrag (de anterior cingulate), en voor emotie (de amygdala). Hoe ernstiger de hallucinaties zijn, hoe minder verbondenheid er tussen al die gebieden is. Bovendien speelt bij het horen van stemmen het geheugen een grote rol. Sommer: ‘fMRI-onderzoek laat zien dat 6 seconden voordat de stemmen worden gehoord, er een signaalverandering is in de (para)hippocampus. Dat lijkt erop te wijzen dat (mogelijk traumatische) herinneringen een rol spelen bij het triggeren van stemmen.’
    Dit kan misschien ook verklaren waarom mensen met een posttraumatische stressstoornis het risico lopen om psychotisch te worden; wellicht is er sprake van een overlappend mechanisme.
    De hippocampus bevat overigens allerlei soorten herinneringen en emoties. Daarom is het goed mogelijk dat ook positievestemmenhoorders een ‘lijntje’ hebben met hun verleden. Uit onderzoek blijkt dat stemmenhoorders vaker een traumatiserende ervaring hebben meegemaakt dan niet-stemmenhoorders. Waarom vervolgens de een er beschermengelen aan overhoudt en de ander kwelgeesten, is niet duidelijk. Wel laat dit verschil zien dat het belangrijk is mensen te vragen naar de inhoud van hun stemmen, iets wat psychiaters, zo bleek tijdens het symposium, nog weleens willen vergeten.
    Schattingen van het percentage mensen dat positieve stemmen hoort, lopen uiteen van 7 tot 15 procent. Zo’n 2 tot 3 procent van hen hoort die stemmen dagelijks. Spreken erover doen ze zelden, bang dat ze voor gek worden verklaard. ...

Wat hier staat aan informatie:
1.  Stemmen-horen is helemaal niet sterk abnormaal, want rond de 10 procent heeft het.
2.  De associatie met alleen nare zaken is veroorzaakt door selectieve melding.
3.  Het betreft dezelfde hersengebieden als normaal horen
4.  Het is een netwerkprobleem.
5.  De betrokken hersengebieden wat betreft het netwerk zijn de anterieure cingulate cortex en de amygdala .
6.  De hippocampus geeft een voorwaarschuwing.
    Van deze punten zijn hier 3 en 4 al genoemd, en van 6 het proces. De locatie van de hippocampus als het geheugen van het emotionele deel der hersenen staat in het ontwikkeling zijnde artikel hier . De punten 1 en 2 bevestigen de hier gegeven analyse: stemmen-horen is een relatief kleine afwijking van de normale werking van de hersenen, veroorzaakt doordat modules die normaliter in het onbewuste op de achtergrond werken, actief worden en/of informatie kunnen doorgeven opeen moment dat daar eigenlijk niet voor bedoeld is, naar het bewustzijn.
    Dat de gevolgen zo ernstig kunnen zijn komt omdat er onder die informatie uit of voor het onbewuste ook nare herinneringen of projecties gebaseerd op herinneringen zitten, met de bijbehorende activiteiten van de nare-emotie-modules en -stoffen, en dat deze zaken voor het bewuste moeilijk- of ononderscheidbaar zijn van gewone bewustwordingen.

Nog een "stemmen"-onderzoek (de Volkskrant, 16-04-2011, door Malou van Hintum):
  Stemmen die er niet zijn

Toegankelijk, informatief en overzichtelijk: het boek Stemmen horen van psychiater en hersenonderzoeker Iris Sommer is een must voor iedereen die leeft met stemmen.
    Sommer, verbonden aan het UMC Utrecht, doet de wetenschappelijke stand van zaken uit de doeken, legt uit door welke hersenmechanismen mensen stemmen horen, geeft een overzicht van de psychiatrische ziekten waarbij ze een rol spelen en van de behandelmethoden.
    Sommer slaagt er goed in de wereld van de stemmenhoorders niet alleen inzichtelijk, maar ook invoelbaar te maken. Daarbij is het trouwens niet alleen maar kommer en kwel. Zo vertelt Sommer dat een eenzame vrijgezel de waan had dat de Pussycat Dolls hem achtervolgden. 'Door antipsychotische medicijnen raakte hij zijn Dolls kwijt, dus is hij maar weer gestopt.'
    Meestal is het natuurlijk geen lolletje. Stemmen die schelden, bedreigingen uiten of oproepen akelige dingen te doen omdat anders dierbaren zullen overlijden, kunnen tot wanhoop drijven. En bijna elke stemmenhoorder heeft weleens de zin gehoord 'je moet zelfmoord plegen'. Tien procent van de patiënten met schizofrenie sterft door suïcide; in de gewone bevolking is dat 0,01 procent.    ...

Allemaal verschijnselen van mensen die tegen zichzelf praten.
    Van cirkels.


Naar Psychologische krachten , of site home .

17 jan.2010