Bronnen bij Religie en psyche: ruimtelijke blik

Er is een duidelijk verband tussen de manier waarop de ruimte wordt waargenomen en de intellectuele capaciteiten als geheel. Op grove schaal is dat waar te nemen bij dieren (Quest, nr. 04-2013, door Elly Posthumus):
  Dierenduel

Wie is slimmer, netter, heldhaftiger, geliefder en duurzamer: kat of hond? Quest neemt een aantal opvallende kwaliteiten van deze viervoeters onder de loep. Wie wint er op punten?
...
Domme dieren

Twistpunt: wie is het intelligentst?
Honden- en kattensnoepjes, enkele touwtjes en een stel honden en katten: meer heb je niet nodig om te ontdekken wie van de 2 dieren het intelligentst is. Britse onderzoekers van onder andere de Canterbury Christ Church University schotelden de dieren een lekkernij voor. Alleen konden ze er niet direct bij. Het snoep lag aan een touwtje onder een doorzichtige plastic bak. Zowel de katten als de honden ontdekten al snel dat ze de lekkernij te pakken kregen als ze aan het touw trokken. Bij een 2de en 3de experiment staken 2 touwtjes uit de bak, maar slechts aan één zat een lekkernij. In het ene geval lagen de touwtjes netjes parallel, in het andere gekruist. De katten trokken zowel parallelle als gekruiste touwtjes lukkraak naar zich toe. De proefhonden begrepen wel welk van de parallelle touwtjes ze moesten hebben. Maar zij gingen bij de gekruiste touwtjes ook de mist in. De onderzoekers denken dat de honden gewoon kiezen voor het touwtje dat het dichtst bij het snoepje ligt. Volgens hen is overigens geen van beide dieren intelligent genoeg om uit te vogelen welk touwtje werkelijk aan het snoepje zit. Maar omdat de honden bij de 2de test wel succesvol waren, zijn ze wat ons betreft de winnaar.
Winnaar: hond

Het verschil tussen honden en katten wordt getest door het verschil in ruimtelijk inzicht. Met de hond als de voorspelbare winnaar, want ook in alle andere vormen van gedrag acteert de hond intelligenter. Proeven bij andere dieren laten soortgelijke resultaten zien: hoe intelligenter, hoe beter het ruimtelijke inzicht. De twee zijn nauw verweven, en kunnen als elkaars maatstaf worden gebruikt.
    Een bekende omslag in het menselijke ruimtelijke inzicht is dat in het zien van perspectief - het inzicht in diepte bij weergave. Tijdens en voor de Middeleeuwen waren afbeelding "plat" - er zat geen ruimtelijk perspectief in (afbeelding van uitleg of detail ):

Tijdens de overgang naar renaissance begon men hier inzicht in te krijgen, gepaard gaande met experimenten:
Leonardo da Vinci, aantekenboek (1452-1519)
 
Albrecht Dürer, ca. 1525
 
Albrecht Dürer, 1525

Een ander voorbeeld is dat van beweging, met als maatschappelijk nogal relevant voorbeeld dat van de kogelbaan. Men had daar een idee over - iets als "rechtuit, en dan plotseling naar recht naar beneden", pas later in de Middeleeuwen geamendeerd met een bochtje ertussen, zie de illustratie:

Men had niet de capaciteit tot het waarnemen van de ruimte om te zien dat het anders was - dat de kogelbaan een keurige parabool was, een concept dat men toen wel al kende van de oude Grieken.
    De vooruitgang in het ruimtelijk inzicht is één van de vele vormen van intellectuele vooruitgang kenmerkend voor de Renaissance. De Renaissance die wordt gedefinieerd door het afscheid van de maatschappelijke dominantie van het kerkelijke dogmatische denken.
    Conclusie: het kerkelijke dogmatische denken beperkte het denken in ruimtelijk inzicht.
    En dit is slechts één aspect van het beperken van het intelligente denken in het algemeen, door religieus denken. In zijn meest basale vorm zijnde dat het religieuze denken geen natuurlijke oorzaak en gevolg kent: de Oorzaak van Alles is de Godheid (en Jezus of Mohammed is zijn Profeet - de Joden wachten nog op de hunne).
    De strijd tussen wetenschap en religie is niets anders dan de strijd om de vooruitgang van het denken in het algemeen .


Naar Religie en psyche , of site home ·.

17 apr.2013