Bronnen bij Alfa denken, anti-bèta: het milieu

Over het milieu zijn al veel langer alarmsignalen afgegeven door diverse mensen en instellingen. Dit alles gebaseerd op de basale overweging dat de bronnen van de aarde per definitie eindig zijn, en dat als het verruik doorgroeit, door toenemend bevolkingsaantal of toenemende luxe of een combinatie van beide, er even per definitie ooit een einde aan de bronnen komt.

Omdat die eerste alarmsignalen niet direct door een ramp zijn gevolgd, trokken de alfa's, beperkt in hun redeneren en beheerst door hun emoties als ze nu eenmaal, onmiddellijk de conclusie dat je dus alle verdere waarschuwingen ook niet naar hoeft te luisteren. Want zeg nu zelf: 1 + 1 =  3  heeft toch evenveel werkelijkheidswaarde als 1 + 1 = 2, en al helemaal als je niet helemaal zeker bent van die '2' en '3'.

We volgen een deel van deze gebeurtenissen vanaf het moment dat er weer eens een alarmsignaal kwam, dit keer door Unesco (de Volkskrant, 30-03-2005, Reuters):
  Unesco slaat alarm over roofbouw op milieu

De mensheid beschadigt de planeet in een tempo dat zich nog nooit eerder heeft voorgedaan. Ziekten, ontbossing en levenloze zones in de zeeën kunnen het gevolg zijn, aldus een rapport van Unesco dat vandaag wordt uitgebracht.
    Het Millennium Ecosysteem Rapport, waaraan 1360 experts uit 95 landen meewerkten, geeft aan dat de bevolkingsgroei van de afgelopen vijftig jaar heeft bijgedragen aan overexploitatie van tweederde van de ecosystemen waarvan het leven op aarde afhankelijk is, zoals schone lucht en schoon water. 'Menselijke activiteiten leggen zo'n druk op de natuurlijke functies van de aarde dat het vermogen van de ecosystemen om toekomstige generaties te onderhouden niet langer is gewaarborgd.'
    10 Tot 30 procent van de zoogdieren, vogels en amfibieën zijn al met uitsterven bedreigd. Volgens het rapport kan de druk op de natuur abrupte veranderingen teweegbrengen zoals het ineenstorten van de kabeljauwstand bij Newfoundland in Canada, een gevolg van overbevissing. ...
    De toename van het gebruik van stikstofoxiden in kunstmest, die niet in de bodem worden opgenomen en afdrijven naar de zee kan resulteren in abrupte algenbloei. Hierdoor stikken vissen en ontstaan zuurstofloze, dode zones langs de kust. ...

Dat laat weinig aan duidelijk te wensen over, en je zou denken dat er in de media een groot vervolg zou worden gegeven. Maar niet heus (de Volkskrant, 31-03-2005, Annelies de Vries (Wageningen)):
  Schade

Door overexploitatie beschadigt de mensheid de aarde, waardoor schone lucht en water verdwijnen en tot 30 procent van de dieren kunnen sterven. Aldus het Millennium Ecosysteem Rapport van de Unesco, zoals onopvallend vermeld op pagina 5. Nieuws is altijd relatief, maar toch: verdient dit bericht niet een prominente plek op de voorpagina? Schade aan de natuur is een gevolg van menselijk handelen, dat kan worden voorkomen of hersteld. In Den Haag, in gemeenten, bedrijven en gewoon thuis: waar wachten we op? Vooral die oorverdovende stilte in Den Haag is verontrustend.

En (de Volkskrant, 02-04-2005, Marco Bloemendaal (Nijmegen)):
  Leefomgeving

Dankzij die brief van mevrouw De Vries uit Wageningen (Geachte Redactie, 30 maart) heb ik het bericht gevonden over het zeer hoge tempo waarin de mens zijn leefomgeving beschadigt. Op internet had ik dit nieuws al eerder gelezen en ik `verheugde' mij al op de grote koppen in mijn Volkskrant. Niets van dit alles. Lokale politiek (zo moet je de landelijke politiek zien in dit verband) voerde de boventoon.
    Tegen die tijd (2020?) dat we wel of geen gekozen burgemeester hebben, wel of niet dat ene procent in de begroting hebben gedicht, hoeft het niet meer.

Nee, allemaal nare boodschappen. Hoog tijd dus voor enig relativeren annex doemdenken. En op schaal, in een vele bladzijden beslaand artikel in Volkskrant Magazine - het gaat grotendeels over het klimaat, maar ook een stukje milieu (Volkskrant Magazine, 05-03-2005, artikel van Eric Arends):
  Lachend kopje onder

Geen vrolijk nieuws: vanaf 2030 gaat de Groenlandse ijskap smelten en loopt Nederland onder water. Hoe realistisch is deze onheilstijding en gaan wij milieuvervuilers ons leven nog eens beteren? 'Eigenlijk wordt al dertig jaar geroepen dat het vijf over twaalf is.'

Tussentitels: De gemiddelde temperatuur zal met 1,5 tot 6 graden toenemen
Zeg 'broeikaseffect' en Nederlanders zinken weg in doffe apathie
'Ik zou willen dat Balkenende zich hier eens over uitsprak'

De chef keek een beetje moeilijk 'Hoe maak je daarvan een verhaal voor het magazine?, vroeg ze. Haar scepsis was te verwachten en helemaal terecht. Het ging over een raar onderwerp. Zo'n onderwerp dat je eigenlijk beter niet hardop kunt noemen, omdat half Nederland er inmiddels onbedaarlijk van moet gapen.   ...
    Op zoek naar een verklaring voor dit wonderlijke fenomeen kom je vanzelf terecht in Amsterdam-Watergraafsmeer, op de studiekamer van Jozef Keulartz, hoofddocent toegepaste filosofie aan de Wageningen Universiteit en bijzonder hoogleraar Duurzaamheid en Levensbeschouwing aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
    Keulartz publiceerde meermaals over het onderwerp. Hij richt zijn pijlen met name op de milieubeweging. Die heeft het publiek eenvoudigweg murw gebeukt. In plaats van adequate voorlichting te geven over de opwarming van de aarde, tetteren milieugroepen te lang op alarmistische toon dat het de verkeerde kant op gaat, zegt Keulartz. Met averechts gevolg.
    'Eigenlijk wordt al dertig jaar geroepen dat het vijf over twaalf is. Eerst dreigden de natuurlijke grondstoffen te worden uitgeput, toen was het de zure regen die desastreus zou zijn, zelfs de kwaliteit van ons sperma zou zo hard achteruit gaan dat we ons niet meer zouden kunnen voortplanten.   ...
    Leefde dat heldere besef maar wat breder. Wie weet laten we die plasma-tv dan lekker in de uitverkoop staan. En gooien we het bad niet elke dag tot de rand toe vol. Maar goed, er bestaan dus een paar nare obstakels, in de vorm van dat prisoner's dilemma en zo. ...

Nou, daar staan er een paar: er wordt al dertig jaar gewaarschuwd zonder ramp, dus kunnen we ons wel wat apathie veroorloven, en, het prisoners dilemma aanroepend , wij er kunnen er wel mee stoppen maar dan gaat onze buurman er vast wel mee door - dus waarom zouden wij stoppen ... ?

Dus is het maar beter te stoppen met denken, want dat leidt tot nare conclusies:= (de Volkskrant, 02-04-2005, column van Marcel Hulspas):
  We moeten leren denken als Georgina Verbaan

Heeft Georgina Verbaan gelijk? Georgina staat op de nominatie om de Gouden Zwatelaar van het programma Kopspijkers te winnen, omdat ze zo lekker spontaan reageerde op de kwart miljoen slachtoffers van de tsunami eind vorig jaar. `Goed voor het milieu!', riep ze.
    Maar afgelopen dinsdag vond ik Georgina ineens een stuk minder zwatelen. De VN lanceerde een rapport waarin stond dat we de aarde in rap tempo te gronde richten. Het is een intimiderende berg cijfers, trieste feiten en angstwekkende voorspellingen. Tweederde van de ecosystemen wordt bedreigd. Een derde van de zoogdieren, vissen en amfibieën staat op uitsterven. Opwarming van de Afrikaanse meren leidt tot cholera. Kunstmest in de oceanen geeft straks abrupte algenbloei'. En er is geen ontkomen aan. `Ontkenners', zo waar schuwt een van de auteurs, `gooi ik op dezelfde hoop als mensen die geloven dat de aarde plat is.'
    Kunnen we hier nog onderuit? Dertig jaar geleden riep de Club van Rome dat het in 2000 met ons gebeurd zou zijn. Zo fors kunnen wetenschappers miskleunen. Maar nu kunnen we niet rustig achterover leunen, waarschuwt NRC Handelsblad, want `de wetenschappelijke kennis over ecosystemen is fors toegenomen.' Alsof dat iets uitmaakt. Toen en nu is het probleem niet de wetenschap maar de politiek. ...
    Zolang we een mens hoger achten dan een beest, en zolang ouders het recht hebben zélf te bepalen hoeveel kinderen ze nemen, zal de mensheid groeien en deze planeet uiteindelijk volledig gaan domineren. In plaats van elkaar met cholera en algen te bedreigen en irreële oproepen te doen, moeten we accepteren dat de ruimte voor natuur steeds beperkter wordt.
    We moeten nadenken over een waardig einde voor de laatste ongerepte natuur. ... Het is dat, of de beesten gaan voor. Dan moeten we radicaal ingrijpen in de bevolkingsgroei. Dan moeten we leren denken als Georgina.

Ook een paar bekende argumenten: anderen ('de politiek') moeten het doen. En omdat dat niet gebeurt (prisoners dilemma nog een keer) hoeven wij het ook niet te doen. En we kunnen het toch niet oplossen, dus hoeven we niets te doen om het op te lossen (het cynische argument).
    Ook vermeld in dit artikel de reactie van het linksige politiek-correcte volksdeel bij monde van de VARA-satire Kopspijkers: de mogelijke echte oplossing wordt geridiculiseerd, want niet mens-vriendelijk. En natuurlijk loopt een aanzienlijk deel van het "progressieve" publiek mee met de PC propaganda, zie onderstaand (VARA TV Magazine, #14-2005, e-mail van J. Leeuw
  Ramp

In Kopspijkers (19 maart) een verbijsterend fragment gezien waarin een BN'er overstromingsrampen in arme landen goed noemde om het aantal mensen terug te dringen. Zij refereert hierbij, denk ik, aan de theorie van Malthus: rampen, ziekten en oorlogen als 'remedie' voor overbevolking. Voor die BN'er dus geen plaats meer aan de galatafel van het Aids Fonds?

Tja ...

Voor de volledigheid nog maar eens een bekende (de Volkskrant, 20-05-2005):
  Ontbossing in Amazonegebied toegenomen

In Brazilië is vorig jaar 26 duizend vierkante kilometer regenwoud gekapt. De Braziliaanse autoriteiten hebben dat woensdag bekendgemaakt. Dit is vergelijkbaar met bijna 80 procent van de oppervlakte van Nederland.

Het Wereld Natuur Fonds (WNF) reageert zeer kritisch op deze vernietiging van de Amazone, het grootste regenwoud ter wereld. ‘Dit betekent dat er opnieuw een stijgende lijn zit in de ontbossing van het Amazonegebied. Alleen in 1995 werd nog meer bos gekapt’, zegt Alois Clemens van het Wereld Natuur Fonds. In totaal is nu eenvijfde van het Braziliaanse oerwoud gekapt.
    De grootste aanslag vond plaats in het district Mato Grosso, waar bomen werden gekapt om plaats te maken voor veeteelt en sojavelden. ‘Eerst komen de kleine boeren die vee houden. Als de grond na een paar jaar is uitgeput, kopen de sojatelers de grond. Zij gebruiken sojabonen die zijn aangepast aan vochtige omstandigheden. Om de oogst snel af te voeren is inmiddels een weg verhard en die trekt weer nieuwe boeren en veehouders aan’, aldus Clemens.
    Veeteelt is voor kleine boeren gunstiger dan sojateelt of houtkap. ‘Is oma ziek, dan kan de boer een koe verkopen. Soja of hout kan hij niet zomaar afzetten. Wie continu over geld wil kunnen beschikken, kan beter vee houden’, aldus Clemens.
    In 2003 beloofde Brazilië de houtkap te stabiliseren en daarna te verminderen. Maar daar is nog weinig van terechtgekomen. ...

Van voor de tijd van deze website kan de redactie zich een illustratie herinneren, vermoedelijk uit een tv-gids, horende bij een programma over dit verschijnsel. Op de foto stond een Braziliaanse boer op zijn nieuw verworven stukje land: vers kaalgebrand regenwoud. Naast hem stond zijn vrouw, gevolgd door een trapje aan kinderen van groot naar klein, een stuk of acht. Kijk, dacht de redactie, dat is nu iets dat natuurlijk nooit lang goed kan gaan.

We zijn inmiddels een stuk verder aangaande de kennis omrent de gevolgen van massaconsumptie, maar fundamentele bezwaren ertegen blijven natuurlijk nog steeds op het randje van het gestoorde- volgens de alfa's (de Volkskrant, 26-02-2010, column door Olaf Tempelman):
  Eerst het toiletpapier, daarna de ijskast, daarna de pampers

Voor gemakzucht, laksheid en opportunisme moeten we wat mij betreft geen pleidooi houden. Maar strakke principes, radicaal idealisme en streven naar volmaaktheid hebben ook zo hun gevaren. De bekendste voorbeelden komen uit de wereld van de religie: de principiële gelovigen die minder fanatieke broeders als luiaards of zondaars bestempelen. De communisten, bouwers van het paradijs op aarde, konden er in de eerste helft van de twintigste eeuw ook wat van. Een typisch kenmerk van zuiverheid is dat het altijd alleen bestaat bij gratie van onzuiverheid. De bolsjewieken hadden in 1917 de macht in Rusland nog niet gegrepen of de zuiveren begonnen de onzuiveren uit de weg te ruimen. Om hun rechtgeaardheid te bewijzen konden mensen ver gaan. Comfortabel bourgeoismeubilair ging in de fik. ...
    Hét terrein waarop het streven naar zuiverheid zich op dit moment manifesteert is het ecologische. Wie leeft waarachtig milieubewust? Gemakkelijk is zuiverheid hier niet bereiken, want we worden in een milieuvervuilend universum geboren. Een contemporaine westerse baby is na een paar maanden grootverbruik van pampers al een kleine milieucrimineel. ...
    Wie in onze tijd werkelijk en waarachtig milieubewust wil leven, moet tot Dzjerzjinski-achtige offers bereid zijn. De competitie is in volle gang. Colin Beavan uit New York kwam vorig jaar met No Impact Man (Spectrum; euro 20,–), een verslag van een reeks inspanningen ‘geen impact’ meer te hebben op het milieu. Beavan en zijn vrouw schaften onder meer het toiletpapier en de pampers af, en voerden voor hun dochtertje het ‘doeken-die-je-de-hele-tijd-moet-wassen-systeem’ van het Roemeense bergdorp in. Nog begingen ze af en toe zondes – of waren daar bang voor. Dat bevestigt wat ze in de psychiatrie vaak zeggen: dat het nadeel van strakke principes is dat je ze de hele tijd overtreedt, of in angst leeft ze te zullen overtreden.
     Van de Canadese journaliste Vanessa Farquharson is net Groen, groener, groenst (Forum; euro 18,95) verschenen, een werkje dat zijn titel volledig waarmaakt. Een jaar lang ontdeed Farquharson zich iedere dag van een van haar vele milieuvervuilende activiteiten. Eerst ging het toiletpapier eraan, daarna haar koelkast, daarna haar make-up, daarna haar auto, daarna haar warme douche, daarna haar haarverf (azijn fungeerde als substitituut). Een en ander resulteerde in nogal wat ontberingen, en na 365 dagen moest zij concluderen dat Kermit de Kikker een punt had toen hij stelde dat ‘het niet makkelijk is groen te zijn’. Farquharson heeft nog steeds een schuldgevoel over die ene zonde die zij in haar purificatiejaar beging, het reizen per vliegtuig, zo vervuilend dat 365 offers het niet goed maken.

Zoals gezegd: gestoorden - volgens Tempelman. Wie normaal en gezond zijn: de consumenten:
 
   De meest milieuvriendelijke mensen die ik mocht observeren waren dat zonder het te weten: de inwoners van de afgelegen Roemeense bergdorpen waar je geen pampers, auto’s en koelkasten had, en waar tijdens lange vastenperiodes ook geen vlees werd gegeten. Helaas, al bij een eerste bezoek aan een supermarkt in de stad werden ook zij onzuiver.


Naar Alfa denken, anti-bèta , of site home .

30 mrt.2005