Sociologische begrippen: cultuurverschillen

Het bestaan van zoiets als een blinde vlek van zowel een wetenschappelijke discipline of een maatschappij als geheel voor iets dat zich in de werkelijkheid afspeelt, wordt meestal pas duidelijk als er één van andere min of meer er buiten staande "waarnemer" komt, die, meestal onbedoeld, het verschijnsel blootlegt. Hier een voorbeeld voor het geval van culturele niveauverschillen (de Volkskrant, 28-09-2012, door Rob Gollin):
  Tijdschrift | Filosofie Magazine

Wat dachten de denkers de afgelopen twintig jaar?

Filosofie Magazine viert vanavond zijn vierde lustrum. Daan Roovers, hoofdredacteur, kiest de belangrijkste inzichten die de filosofie in de twintig jaar dat het blad bestaat heeft voortgebracht.

De website van Filosofie Magazine vermeldt 39 toonaangevende wijsgeren, van wie er nog twee in leven zijn, Martha Nussbaum en Slavoj Zizek. Niet dat zo'n lijstje de indruk moet wekken dat het meeste denken al achter de rug is, beklemtoont hoofdredacteur Daan Roovers (42). De redactie van het maandblad (oplage 20- tot 25 duizend, trend licht stijgend) volgt ook het actuele peinzen op de voet. Bij de viering van het 20-jarig bestaan, aan Roovers de vraag een scherpe selectie te maken van de belangrijkste inzichten die de filosofie in die periode heeft opgeleverd.

Populisme als genezing
Het is een ideaalbeeld: een samenleving waar verschillen in ras, sekse, afkomst en religie er niet toe doen. Zoals in Vijftien miljoen mensen, op dat hele kleine stukje aarde. De werkelijkheid inmiddels: de multiculturele samenleving is weerbarstig.
    De Vlaamse filosoof Rudi Visker schreef in zijn boek Vreemd gaan en vreemd blijven dat zo'n samenleving altijd met een zeker 'heiligschennis' gepaard gaat, omdat een eigen identiteit niet meer vanzelfsprekend is. Er zijn voortdurend confrontaties met verschillen, met mensen die anders zijn dan jij.
    Roovers: 'Visker ziet het populisme als een antwoord op de egalitaire samenleving die een illusie is gebleken. Er worden weliswaar zeer aanvechtbare oplossingen aangedragen, maar de verschillen worden in tegenstelling tot het politiek correcte denken wel zichtbaar gemaakt.' Het populisme is volgens Visker niet alleen een kwaal, het is ook een genezingspoging. 'Bij gebrek aan een betere', zei hij in 2005 in Filosofie Magazine.
    Volgens Roovers is dit inzicht politiek nog niet ver genoeg doorgedrongen. 'Discussies over hoofddoekjes of boerkaverbod gaan juist de verkeerde kant op. Dan doen we weer of we allemaal gelijk zijn. Dat was nu juist het probleem. Het idee dat herkomst niet telt is naïef gebleken. Het gevaar is dat groepen zich miskend voelen en zich afkeren van de samenleving.'   ...

De filosofie wordt geacht die discipline te zijn die de resultaten van de meer specifieke wetenschappelijke disciplines zoals sociologie en psychologie bij elkaar neemt, en daar meer algemene patronen in ziet. Zoals men het hier heeft over de sociologie, en meer specifiek het populisme.
    Dit is de theorie. In de werkelijkheid is de huidige filosofie verworden tot een meer abstracte formulering van ideologieën die stammen uit de sociologie, en die grotendeels vallen onder de politieke-correctheid . Met als meest opvallende voorbeeld dat van Rob Riemen met zijn succesvolle Nexus Instituut, die zich op de media geworpen heeft met een campagne stellende dat Geert Wilders een fascist is. Met steun van een groot deel van de intellectuele elite.
    Bovenstaande beschrijving, die van dit patroon afwijkt, is een sterke en er sterk uitspringende uitzondering. Die ook nog niet helemaal uitgeschreven is. Hier dat verdere uitschrijven, met wat correcties:
  Het is een ideaalbeeld: een samenleving waar verschillen in ras, sekse, afkomst en religie er niet toe doen.

Het is volstrekte onzin. Juist de verschillen doen ertoe. Daarop is het waarnemingsstelsel gebaseerd. Het is niet ene ideaalbeeld, maar een ideologie. En geen enkele ideologie is ideaal - als regel zijn ideologieën een gruwel . Het wordt niet vermeld, omdat filosofen meestal zelf ook tot aan hun schouders in de modderpoel van ideologieën staan.
  Zoals in Vijftien miljoen mensen, op dat hele kleine stukje aarde.

Dit (een liedje in het populaire genre) staat voor de propaganda die door de politieke, bestuurlijke, intellectuele en kunstzinnige elite gevoerd is - hier dus het kunstzinnige deel.
  De werkelijkheid inmiddels: de multiculturele samenleving is weerbarstig.

Nee, de werkelijkheid was altijd al anders. Er bestaat geen multiculturele samenleving in de zin als men dit gewoonlijk bedoeld: het mengen van culturen, maar er bestaan achterlopende culturen in Nederland, die problemen veroorzaken. Wat weerbarstig is, is de elite, die dit hardnekkig blijft ontkennen. Met als enige verandering dat er de laatste twee jaar iets minder hardnekkig wordt.
  De Vlaamse filosoof Rudi Visker schreef in zijn boek Vreemd gaan en vreemd blijven dat zo'n samenleving altijd met een zeker 'heiligschennis' gepaard gaat, omdat een eigen identiteit niet meer vanzelfsprekend is. Er zijn voortdurend confrontaties met verschillen, met mensen die anders zijn dan jij.

Klopt. Waarbij die confrontaties volstrekt eenzijdig zijn: het zijn de achterlijke aspecten van de "andere" culturen die botsen met de onze.
  Roovers: 'Visker ziet het populisme als een antwoord op de egalitaire samenleving ...

Onjuist. Het gaat hier niet om 'de egalitaire samenleving', maar om de "alle culturen zijn gelijk"-samenleving. De term 'egalitair' slaat op klasse-verschillen, terwijl het gaat om cultuurverschillen.
  Roovers: 'Visker ziet het populisme als een antwoord op de egalitaire samenleving die een illusie is gebleken.

Dus niet de egalitaire samenleving is een mislukking gebleken, maar de "alle culturen zijn gelijk"-samenleving is een mislukking gebleken. De term 'populisme' slaat op die mensen die dit geconstateerd hebben en constateren, en het gebruik van die term, die een negatieve bijklank heeft, wijst op de weerbarstigheid van de elite om dit te erkennen
  Roovers: 'Visker ziet het populisme als een antwoord op de egalitaire samenleving die een illusie is gebleken. Er worden weliswaar zeer aanvechtbare oplossingen aangedragen, maar de verschillen worden in tegenstelling tot het politiek correcte denken wel zichtbaar gemaakt.'

De aanvechtbaarheid van de aangedragen oplossing is als zodanig geformuleerd een onjuiste bewering, tenzij gespecificeerd wordt om welke oplossingen het gaat, en waarom deze meeraanvechtbaar zijn dan het niets-doen of de oplossingen van de politiek-correcten.
  Het populisme is volgens Visker niet alleen een kwaal, het is ook een genezingspoging. 'Bij gebrek aan een betere', zei hij in 2005 in Filosofie Magazine.

Niet het populisme is de kwaal, maar het elitarisme, de politieke-correctheid van de elite. Wat in opgekomen is geen populisme, maar de mening van de meerderheid van de bevolking. En er is een betere oplossing: dat de bestuurlijke elite haar eenzijdige focus op het eigenbelang aflegt, en meer de mening van de hele bevolking gaat vertegenwoordigen.
  Volgens Roovers is dit inzicht politiek nog niet ver genoeg doorgedrongen.

Klopt.
  Volgens Roovers is dit inzicht politiek nog niet ver genoeg doorgedrongen. 'Discussies over hoofddoekjes of boerkaverbod gaan juist de verkeerde kant op....'

Letterlijk genomen juist: het zou moeten gaan over de achterlijkheid van die culturen, dat die achterlijkheden op geen enkele manier toegelaten of bevorderd zouden moeten worden, en dat met name een beleid van evenredige vertegenwoordiging met alle kracht voorkomen en bestreden moet worden. Maar dat kan je allemaal samenvatten onder 'hoofddoekje' of 'boerka'.
  Volgens Roovers ... 'Discussies over hoofddoekjes of boerkaverbod gaan juist de verkeerde kant op. Dan doen we weer of we allemaal gelijk zijn. Dat was nu juist het probleem. Het idee dat herkomst niet telt is naïef gebleken....'

Dat laatste klopt dus weer. Hoofddoekje of boerka is het teken daarvan. Het bestrijden van het praten over hoofddoekje of boerka voorkomt dat het gaat over waar het werkelijk om gaat: het bestrijden en isoleren van achterlijkheden. Wat, tezamen met de propaganda voor "alle culturen zijn gelijk", leidt tot dit:
  Roovers ... 'Het gevaar is dat groepen zich miskend voelen en zich afkeren van de samenleving.'

Dat gevaar is dus het gevolg van bestaande achterlijkheden in cultuur en de daaruit voortkomende maatschappelijke achterstanden, in combinatie met de propaganda die ze horen dat ze gelijk zijn.
    Het bovenstaande stuk is, zoals al geconstateerd, een enorme uitzondering. Die dan ook alleen in een specialistisch blad heeft kunnen verschijnen. En wat we bij de analyse ervan dus zien, is dat het nog steeds voor ongeveer de helft de werkelijkheid verhult. Zo hardnekkig is dus de ideologie en de politieke correctheid. In dit geval van de "alle culturen zijn gelijk" mythe.

Door dit en soortgelijke verhalen kan de indruk ontstaan dat de factor "immigratie naar Nederland" hier een rol speelt. Dat is onjuist. Het gaat enkel en alleen om de cultuurverschillen. Zoals bewezen wordt door de volgende bron, waarin er geen sprake is van migratie naar Nederland, maar de verschijnselen van de confrontatie tussen ongelijke culturen precies hetzelfde zijn (de Volkskrant, 19-10-2012, door Peter Giesen):
  Nederland is naïeve neokoloniaal

Nederland is Curaçao liever kwijt dan rijk. Maar de chaos op het eiland dwingt Den Haag keer op keer tot ingrijpen. Op Curaçao klinkt dan het verwijt van kolonialisme. Is er een oplossing?

Tussentitel: Antillianen zien zichzelf als losers die weer door Nederlanders worden onderdrukt - Gert Oostinie - Directeur van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde

Deze koppen zeggen in feite al genoeg. Nog wat meer detail:
  Dit gebeurde de afgelopen weken in het Koninkrijk der Nederlanden: de vrachtwagens van een parlementariër die de regering ten val bracht, werden in brand gestoken. Een dag later werd de afgetreden premier beschuldigd van warme contacten met de Siciliaanse maffia. Deze opzienbarende ontwikkelingen trokken relatief weinig aandacht, omdat ze niet in Den Haag plaatsvonden, maar achtduizend kilometer verderop, op Curaçao.
    Het was niet de gedroomde uitkomst van de feestelijkheden op 10 oktober 2010, de magische datum 10-10-10, toen het Koninkrijk opnieuw werd ingericht. De Antillen werden ontmanteld, Curaçao ging als zelfstandig land binnen het Koninkrijk verder. Nederland nam de schuldenlast over (1,7 miljard euro voor de gehele Antillen), zodat Curaçao met een schone lei kon beginnen. In ruil daarvoor werd het toezicht door Nederland verscherpt.
    Amper twee jaar later lijkt de puinhoop groter dan ooit. 'Het eiland is vrijwel failliet. Er is een groot tekort op de begroting. Overheidsbedrijven hadden veel geld, maar dat is verdwenen.

Oftewel: Nederland heeft een poging gedaan voor Curaçaos zelfbestuur, door ze met en schone lei te laten beginnen. Het resultaat staat er.
  De situatie op Curaçao lijkt om een radicale ingreep te schreeuwen. PVV-Kamerlid Hero Brinkman stelde ooit voor om het eiland op Marktplaats.nl te zetten. Afgezien van de populistische retoriek: zou het niet beter zijn als Curaçao onafhankelijk zou worden, zodat het zijn eigen rommel mag opruimen? Een even radicaal alternatief is rekolonisatie naar het voorbeeld van de Franse overzeese gebiedsdelen, zoals de Caraïbische eilanden Martinique of Guadeloupe.
    Maar beide opties zijn bij nadere beschouwing niet serieus te nemen. Volkenrechtelijk is onafhankelijkheid een onbegaanbare weg. Een gekoloniseerd volk heeft recht op zelfbeschikking, maar mag niet tegen zijn wil onafhankelijk worden gemaakt.   ...

Dat laatste is natuurlijk onzin van het zuiverste water: als één partij recht heeft op zelfbeschikking, heeft de andere dat ook.
  Het Franse provinciemodel is evenmin aantrekkelijk, zegt historicus Gert Oostindie, directeur van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde en auteur van enkele standaardwerken over de Antillen. 'Dat is veel duurder. Er gaat heel veel geld naar die eilanden, die steeds minder op eigen benen kunnen staan', aldus Oostindie.

Natuurlijk is dit materialistische argument slechts verhulling. Het gaat om de culturele verschillen die erachter zitten. Curaçaoënaars zijn creolen die zichzelf niet kunnen besturen. Met Aruba, geen creolen, is dit allemaal prima gegaan. Die kunnen zichzelf wel besturen, en zijn ook materieel zelfstandig. Het trouwens opvallend dat in dit stuk het woord "Aruba totaal niet voorkomt. Onbewust of bewust heeft men beseft wat dit betekent: het probleem is cultureel en etnisch.
  Zo zit Nederland in een Catch 22-situatie. Het wil helemaal niet als koloniale macht optreden, maar ziet zich steeds weer genoodzaakt in te grijpen. Vervolgens klinkt het vanaf Curaçao het verwijt van kolonialisme. Dat is ironisch: Nederland is het eiland liever kwijt dan rijk, terwijl het leeuwendeel van de eilanders absoluut geen onafhankelijkheid wil. Bij een referendum in 2005 stemde slechts 4,8 procent van de Curaçaoënaars voor een afscheiding van Nederland.

Dit is eenzelfde soort Catch-22 als de multiculturalisten in Nederland zitten: ze beweren dat de allochtone culturen gelijkwaardig zijn, en ze beweren dat de allochtone immigranten steun nodig hebben.
    En eenzelfde soort Catch-22 waar de niet-westerse culturen in zitten:
  Nederland heeft geen belang bij de Antillen, de Antillianen des te meer bij Nederland, zegt Oostindie. Het moederland fungeert als financieel vangnet, als beschermer van democratie en territoriale integriteit. Bovendien: als het echt tegenzit, kun je altijd nog emigreren naar het rijke Europa. 'In het Caraïbische gebied wonen zo'n 40 miljoen mensen, van wie 15 procent op eilanden die niet-onafhankelijk zijn', zegt Oostindie. 'Geen van die eilanden wil onafhankelijk worden. De rijkste gebieden in de regio zijn ook niet-onafhankelijk.'
    Tegenover die profijtelijke band met het moederland staat een sterke trots op de eigen cultuur en identiteit. Die wordt, volgens de inwoners van Curaçao en andere niet-zelfstandige eilanden, voortdurend bedreigd door arrogante blanken die alles beter menen te weten. Op Curaçao speelt dat heel sterk, zegt Oostindie. De afgelopen 25 jaar is de Nederlandse aanwezigheid op het eiland enorm toegenomen. Nederlandse ondernemers hebben hotels, restaurants en bars geopend. Daarnaast hebben zich veel pensionado's gevestigd, die het voor Antilliaanse begrippen zeer breed laten hangen.
    Oostindie: 'Je hebt op Curaçao een grote onderklasse. Die mensen komen niet vooruit, ook omdat ze slecht Nederlands spreken. Nederlandse horeca-ondernemers hebben liever stagiaires uit Nederland dan arme Antillianen. Dat veroorzaakt veel ressentiment: de Antillianen zien zichzelf als de losers die weer door Nederlanders worden onderdrukt.'

En alle versies van de Catch-22 hebben dus eenzelfde achtergrond: het (voorlopig) onoverbrugbare verschil tussen de betrokken culturen.
    En dat dat zijn precies dezelfde Catch-22's als die rond de allochtone immigranten in Nederland. Wat dus niets met immigratie te maken heeft, maar met culturele verschillen. Culturele niveauverschillen. Culturele achterlijkheid in zaken als kunnen besturen, organiseren enzovoort.

Kijk er eens ... Het is natuurlijk buiten de actualiteit, en buiten de maatschappelijke discussie, maar hier wordt er dan dan toch een duidelijk verhaal verteld (de Volkskrant, 23-10-2012, door Kevin Toma):
  Filmmagie

Tussen alle herhalingen en voor de hand liggende kaskrakers, duiken op tv soms filmklassiekers op waarvan je het bestaan niet eens vermoedde. The Silent Enemy (1930) is er zo eentje. Scenarist-producer W. Douglas Burden leerde als kind de oorspronkelijke bewoners van Ontario en Quebec kennen en voelde zich geroepen een film te maken over dit toen al met uitsterven bedreigde volk. The Silent Enemy, over een Noord-Amerikaanse indianenstam die dreigt te worden verscheurd door honger en wanhoop, werd volledig op locatie gedraaid. Echte indianen speelden alle rollen - zij het dat de acteurs uit verschillende volkeren bij elkaar werden gesprokkeld. The Silent Enemy is ook niet zozeer een documentaire, eerder een gedramatiseerde, licht exotische navertelling van verhalen die missionarissen in de 17de en 18de eeuw over de Ojibway-stam optekenden.
    Toch ademt de ... film vaak een onmiskenbare authenticiteit; zeker wanneer regisseur Carver het dagelijkse leven van de Ojibway toont ... Maar het indrukwekkendst is toch de gesproken introductie van deze verder zwijgende film, waarin Siouxopperhoofd Yellow Robe het niet te onderschatten historisch belang van de film onderstreept: 'We zijn indianen die ons oude leven nog één maal leven. Weldra zullen we verdwenen zijn. Uw beschaving zal ons vernietigen. Maar middels uw magie, zullen we eeuwig leven.'

En zo is het inderdaad gebeurt. De mensen hebben deels overleefd, maar de beschaving is gestorven. Net als die van de moslims, de negers enzovoort zal sterven. En de pijn die dat met zich meebrengt, is op zijn minst potentieel gevaarlijk.


Naar Sociologische krachten , of site home .

29 sep.2012; 21 okt.2012