Uit: Volkskrant weblog, 16-10-2008, door Peter Giesen

...    Deze week sprak ik Ewald Engelen, financieel geograaf aan de Universiteit van Amsterdam, die ook vertelde dat er een enorme hoeveelheid kapitaal geïnvesteerd moet worden, niet alleen in de westerse wereld, maar ook in Rusland en China. Als het stof van de kredietcrisis is neergedaald, worden er weer nieuwe constructies verzonnen om een zo hoog mogelijk rendement te halen, is zijn overtuiging. ...

Red.:   Ewald Engelen denkt nog steeds dat geld iets doet - het meest fundamentele misverstand dat er is. Geld is niets, dus kan nooit iets doen. Voorbeelden: Rusland na de Tweede Wereldoorlog en China na de Culturele Revolutie hebben hun land zonder "investeringen" kunnen opbouwen - gewoon door dingen te gaan doen - bouwen, enzovoort.

Uit: De Volkskrant, 18-10-2008, door Jan Tromp

Interview | Peter Paul de Vries

Meer blauw op de beurs

Peter Paul de Vries behartigde tot vorig jaar de belangen van 40 duizend particuliere beleggers in Nederland en kwam in die functie vaak in botsing met de grote bedrijven. 'De push naar meer zit in iedereen.'

...   Het lijkt op een bezwering als hij nog eens zegt dat hebzucht in ieder mens schuilt. Toch zal de modale handarbeider zich afvragen hoe die hebzucht zo excessief kan zijn bij lui die al binnen zijn.
    Nu heeft hij zowaar tijd nodig voor een antwoord. 'Het zal zo zijn dat je solide zit als je vijf miljoen hebt. Heb je tien miljoen, dan zit je beter. Er zit ook een element van prestige in. Te kunnen zeggen dat je de baas bent van een onderneming die jou tien miljoen betaalt.
Dan moet je wel goed zijn. En die onderneming ook trouwens.'
    'Hebzucht is prima.' Het is een beroemde uitspraak van Gordon Gekko in Oliver Stone's rolprent Wall Street uit 1987. Gekko, gespeeld door Michael Douglas, zet het prototype neer van de onwaarschijnlijk succesvolle en hondsbrutale corporate raider. 'Hebzucht is goed', stelt hij vast.
    Peter Paul de Vries zegt dat je kapitalisme in soorten hebt. 'Ik wil graag een kapitalisme waarin de overheid duidelijke grenzen stelt aan de markt. Ik heb altijd gepleit voor beter toezicht: niet alleen meer blauw op straat, maar ook op de beurs.'
    Dat gezegd hebbende glimt hij bij de herinnering aan de figuur van Gordon Gekko, van onder tot boven van geld vervuld. 'Ik moet eerlijk zeggen dat ik een enorme fan ben, altijd geweest van die Gekko. Zo authentiek en zo straight ook. Ik geloof in Adam Smith, de 18de-eeuwse Britse econoom en diens leerstuk van de onzichtbare hand die de maatschappij leidt.'
    In zijn Wealth of Nations uit 1776 betoogt Smith dat het het niet de naastenliefde is van de slager en de bakker die ons kan doen rekenen op een avondmaal. Het is het welbegrepen eigenbelang dat hun drijft.

Red.:   Niets geleerd, dus. Het is de onzichtbare hand van samenwerking en vertrouwen die de maatschappij drijft. Geld is een belofte, en een belofte is niets waard zonder vertrouwen.
    Met het meest dramatische nieuws achter de rug, steken de de fundamentalisten de kop weer boven de grond uit:

Uit: De Volkskrant, 01-11-2008, door Pieter Klok, redacteur van de Volkskrant.

Groenink kan Wouter Bos goed helpen

Rijkman Groenink is weggehoond toen hij zei wel terug te willlen komen bij ABN Amro. Dat is jammer. Hij kan veel voor de bank betekenen.

Rijkman Groenink wil graag helpen om ABN Amro er weer bovenop te helpen (Economie, 29 oktober). ‘Er is niemand die zoveel kennis van ABN Amro heeft als ik. Graag bied ik de bank – en daarmee het Nederlandse volk – mijn diensten aan.’ En nee, het was niet ironisch bedoeld.
    Zijn aanbod werd weggehoond. De ex-bestuursvoorzitter van ABN Amro moet eerst die 26 miljoen euro aan bonussen maar terugstorten die hij overhield aan de verkoop van ABN Amro, vond een kamermeerderheid. Toch zijn er voor minister van Financiën, Wouter Bos, redenen genoeg om Groenink op zijn minst even te bellen.

Reden 1:
Bos heeft zich met een ingewikkeld probleem opgezadeld door het Nederlandse deel van Fortis en ABN Amro te kopen. Hij is eigenaar van Fortis Nederland, een bedrijf dat in een weekend is losgesneden uit het Belgische moederconcern en amper op eigen benen kan staan. Dit bedrijf is weer een van de drie eigenaren van ABN Amro, die nog druk bezig waren de bank in stukken te scheuren.
    Bos moet een coherente strategie bedenken terwijl de kredietcrisis nog steeds als een wervelwind door de bancaire wereld raast. ... Hij kan dus alle hulp gebruiken. De belangen zijn groot: Bos heeft – inclusief een overbruggingskrediet – ruim 3.000 euro per Nederlander in Fortis-ABN Amro geïnvesteerd.

Reden 2:
Groenink kent ABN Amro van binnenuit. En kan Bos dus haarfijn uitleggen waar de zwakke plekken zitten. Groenink heeft weliswaar een te beperkt empathisch vermorgen om de bank weer te leiden – hij is ook te veel beschadigd –, maar het is ook een intelligente man en een scherpzinnig denker. Een goede adviseur voor Wouter Bos en zijn ambtenaren, kortom.

Reden 3: Groenink heeft zijn zakken inderdaad goed gevuld, maar dat is niet zozeer aan hem zelf te danken. Hij verdiende zoveel omdat de aandelenkoers van ABN Amro tijdens het overnamegevecht tussen Barclays en het trio Fortis-Bank of Scotland-Santander steil omhoog ging. Groenink heeft dat overnamegevecht nooit gewild. ...

Reden 4:
Net als Michael Enthoven, die vanwege de kredietcrisis bij zakenbank NIBC moest aftreden en nu de belangrijkste hulp van Wouter Bos is, heeft Groenink een harde leerschool gehad. Als bestuursvoorzitter deed hij na zijn aantreden in 2000 werkelijk alles om het de aandeelhouders naar de zin te maken. Maar uiteindelijk heeft hij moeten constateren dat dat een doodlopende weg is.

Reden 5:
Groenink heeft als eerste geconstateerd dat Fortis de overname van ABN helemaal niet kon bekostigen. En hij heeft gelijk gekregen. Had Bos beter geluisterd, dan had hij de overname van ABN Amro door Fortis verboden.

Reden 6:
Groenink was voordat hij bestuursvoorzitter werd verantwoordelijk voor de bijzondere kredieten bij ABN Amro. Hij moest bij bijna failliete bedrijven langs om er nog de laatste restjes geld uit te knijpen. Groenink was daar erg goed in. Zo was hij betrokken bij de (mislukte) reddingspogingen van automatiseringsbedrijf HCS en autofabrikant Daf. ...

Reden 7:
Bos heeft niet echt een alternatief. Voorlopig hebben weinig bankiers aangeboden hem te helpen bij het redden van de Nederlandse banken. Het lage salaris is daar een van de redenen voor, zei hoogleraar Arnoud Boot deze week in Pauw & Witteman. Om goede mensen aan te kunnen trekken moet Bos per bankier een bedrag tussen de 500 duizend en 1 miljoen euro betalen, zei hij. Dat zal echter moeilijk uit te leggen zijn aan de belastingbetaler.
    De gemiddelde bankier beschouwt de kredietcrisis nog steeds als een natuurramp, waaraan hij zelf geen schuld draagt. Frank Heemskerk, staatssecretaris van Economische Zaken, noemde het gisteren op de Forumpagina ‘stuitend’ hoe weinig zelfkritiek de bancaire sector aan de dag legt. De gemiddelde bankier lijkt niet in staat zijn eigen verantwoordelijkheid onder ogen te zien, door bijvoorbeeld een tijdje zijn kennis en kunde ten dienste te stellen van het algemeen belang, tegen een fors lager salaris. De bestuurders van ABN Amro en Fortis hebben nog niet eens publiekelijk afstand gedaan van hun bonussen over 2008. Dat is schaamteloos, want het is grotendeels aan de belastingbetaler te danken dat zij überhaupt nog salaris krijgen.

Red.:   Zelden zo veel domme argumenten genummerd bij elkaar zien staan.
Weerlegging 1:
De huidige bankiers hebben uitvoerig gedemonstreerd niet in staat te zijn goede strategieën te bedenken.

Weerlegging 2:
Rijkman Groenink was dusdanig ineffectief dat iedereen in de top hem eruit wilde hebben, en die ruzies waren oorzaak van de zwakte en dus ook de ondergang van ABN Amro. Een goede reden om hem ver uiten de deur te houden.

Weerlegging 3:
Dat hem dat geschikt maakt, volgt niet uit het gestelde.

Weerlegging 4:
De keuze voor Michel Enthoven is een slechte, want iemand die dezelfde fouten heeft begaan als de andere bankiers. Dat maakt een keuze voor Rijkman Groenink op dezelfde gronden ook een foute.

Weerlegging 5:
Rijkman Groenink zei dat hij vond dat Fortis de overname niet kon bekostigen, omdat hij tegen die overname was.

Weerlegging 6:
Rijkman Groenink is er niet in geslaagd om twee bedrijven uit het faillissement te houden. Een goede  reden om hem niet aan te nemen.

Weerlegging 7:
Allemaal argumenten om geen huidige bankiers aan te nemen. Antwoord van Femke Halsema in Pauw & Witteman: Als ze zo veel geld vragen zijn ze per definitie ongeschikt.

Wat dan wel: er zijn genoeg mensen op iets lagere niveaus die de gewone gang van zaken kunnen afhandelen, en de ingewikkelde zaken zijn de zaken die tot de kredietcrisis hebben, en dus sowieso niet gedaan moeten worden. Dit alles voor het adagium van oud-ING topman Aad Jacobs: Als ik iets niet begrijp, dan koop ik het niet.
    Volgende bericht uit het roofdierenleger:

Uit: De Volkskrant, 03-11-2008, door Theo Camps, bestuursvoorzitter Berenschot en hoogleraar organisatie- en bestuurskunde in Tilburg

Geen staatsbemoeienis met bedrijfsbeleid

Het RSV-drama laat zien dat staatsinterventie in bedrijven geen garantie is voor succes. De staat moet zorgen voor een goede marktwerking, betoogt Theo Camps.

De commissie-Tabaksblat heeft zich bij het formuleren van de corporate governancecode voornamelijk beziggehouden met de verhoudingen binnen ondernemingen. De code versterkt vooral de positie van de aandeelhouders. De verhouding tussen publiek en privaat domein komt er niet in aan de orde. Die verhouding ligt inmiddels levensgroot op tafel door rechtstreekse staatsinterventies in Fortis-ABN Amro, ING en Aegon. Vraagstukken krijgen een publiek karakter wanneer de politiek zich ermee bemoeit. De bemoeienis van de staat door een positie als aandeelhouder of toezichthouder te verwerven in het hart van afzonderlijke bedrijven is nog een stap verder. .
    Joseph Molkenboer is de verpersoonlijking van directe staatsbemoeienis binnen Rijn Schelde Verolme (RSV). De scheepswerven kregen in de jaren zeventig grootschalige staatssteun, werden onder regie van de overheid samengevoegd en stonden onder curatele van de regering via topambtenaar Molkenboer (zie kader). Een van de lessen uit die periode is dat sturing door de overheid binnen afzonderlijke bedrijven die het op eigen kracht in de markt niet redden, bepaald geen garantie voor succes is. Ook toen werden rechtstreekse financiële injecties en rechtstreekse overheidssturing binnen bedrijven verantwoord met het argument dat het nodig was voor het grotere geheel: het systeem moest worden gered.
    Natuurlijk zijn er grote verschillen in de context toen en nu. Maar het vraagstuk of de overheid zich wel of niet rechtstreeks moet mengen in de strategie en uitvoering van afzonderlijke bedrijven is niet veranderd. De formele positie van Joseph Molkenboer toen bij RSV en die van Lodewijk de Waal, Peter Elverding en Michael Enthoven nu als regeringscommissarissen bij ING en ABN Amro verschilt inhoudelijk niet. ...
    Daarnaast speelt ook nog het vraagstuk van het level playingfield in de markt. Er functioneren in Nederland banken en verzekeraars op eigen kracht. Die worden door de grootschalige overheidsinterventies geconfronteerd met concurrentienadelen ten opzichte van bedrijven die ondersteuning hebben ontvangen. Het is de vraag of de nadelige bijwerkingen van staatsinterventie niet veel groter zijn dan nu wordt verondersteld. Stabilisering van het stelsel moet uiteindelijk komen door vertrouwen in gezonde bedrijven. Die les hebben we destijds ook kunnen trekken uit her RSV-drama. De overheid hoort zich te richten op adequaat nationaal beleid zodat de markt naar behoren kan functioneren. Her risico is groot dat de bestuurlijke aandacht zich blijft richten op het interne bedrijfsbeleid van de nieuwe 'staatsondernemingen' terwijl die aandacht juist nodig is voor het ontwikkelen van adequate marktcondities.


Tussenstuk:
Ingrijpen van de staat nekte scheepswerven

In 1971 fuseerden enkele noodlijdende scheepswerven onder druk van het ministerie van Economische Zaken tot de Rijn-Schelde-Verolme Machinefabrieken en Scheepswerven NV, kortweg RSV. Namens de regering nam EZ-topambtenaar Joseph Molkenboer zitting in het bestuur van de onderneming die evenmin levensvatbaar zou blijken. Niettemin kreeg RSV jarenlang staatssteun, vanwege het belang van het bedrijf voor de economie als geheel.
De regering hield RSV tot 1983 overeind. Een faillissement was niet langer af te wenden. De staat had toen al 2,2 miljard gulden in RSV gestopt. De Tweede Kamer was woedend dat het zo afliep en begon een parlementaire enquête. De enquêtecommissie concludeerde dat te veel overheidsbemoeienis en mismanagement het einde van de werf hadden betekend.

Red.:   De redenatie van Camps: RSV is een bedrijf - RSV kreeg staatsteun en een overheidscommissaris - Met RSV ging het fout - Fortis-ABN Amro, ING en Aegon zijn ook bedrijven - Fortis-ABN Amro, ING en Aegon krijgen ook staatsteun en een overheidscommissaris - dus met Fortis-ABN Amro, ING en Aegon gaat het ook fout. En om dat laatste te voorkomen, moeten er geen overheidscommissaris bij Fortis-ABN Amro, ING en Aegon worden benoemd. Oftewel: de overheid moet zich niet bemoeien met het beleid van de bedrijven waar het geld in steekt.
    Tja, daar zitten vele fouten in. Ten eerste: de redenatie klopt pas, als het al met Fortis-ABN Amro, ING en Aegon fout is gegaan - en dat is niet zo. Ten tweede: de redenatie veronderstelt dat het met RSV fout is gegaan vanwege de overheidsbemoeienis. Dat is uiterst onwaarschijnlijk, want RSV was van zichzelf al een zwak en slecht geleid bedrijf. De werkelijkheid is dat RSV onder is gegaan ondanks de overheidssteun.
    Maar de grootste en essentiële fout is dit: RSV was een bedrijf dat iets materieels maakte, schepen, en Fortis-ABN Amro, ING en Aegon niet. Fortis-ABN Amro, ING en Aegon gaan alleen maar over geld, en geld is niets. Je hoeft alleen maar getallen bij te houden. Dat is al centennnia lang hetzelfde, en wat er recent nieuw aan verzonnen is (dat wil zeggen: zeer ingewikkeld soort geld), is de oorzaak van de kredietcrisis. Een bankier van vroeger kon werken als een gewone bankier van nu - de nieuwe bankier van nu heeft de kredietcrisis veroorzaakt. De scheepsbouwer van vroeger zou niet kunnen werken als de scheepsbouwer van nu - de werkelijkheid van het bouwen van schepen is drastisch veranderd.
    Maar ja, op zo iets zal iemand uit de wereld van financiën en aanverwante nu nooit komen: denken alleen in geld, en weten van niets anders dan geld.
    Camps heeft wel gelijk in één ding, hier ook al gesteld: je kan niet een deel van de sector steunen. Is steun echt noodzakelijk, en dat is het, dan is algehele nationalisatie het enige antwoord. Maar ja, dat kan niet in de ogen van de vrije markt ideologen, dus moet er inconsistent geredeneerd worden.
    Natuurlijk vinden we bij onze kampioen van het domme economische denken, Frank Kalshoven, dezelfde misverstanden:

Uit: De Volkskrant, 08-11-2008, column door Frank Kalshoven

Niets doen is het beste (2)

In Den Haag is afgelopen week gelukkig afgesproken dat het kabinet de komende maanden niet gaat sleutelen aan de begroting voor komend jaar. ...
    Deze week wil ik het ‘niets doen’ als de beste beleidsfilosofie verder uitbreiden. De overkoepelende noemer is het industriebeleid, en daarin schuilt zowel een structurele als een conjuncturele component. Structureel: ‘Nederland moet wereldmarktleider watermanagement worden’. Conjunctureel: ‘Nu de groei inzakt moet de bouwsector gestimuleerd worden.’ In beide gevallen geldt dus, als het aan mij ligt: niet doen.
    Het industriebeleid is groot geworden in de jaren zeventig van de vorige eeuw, afgebrand in de jaren tachtig, en in een nieuwe gedaante weer opgekomen in het nieuwe millennium.  ...
    Na een periode waarin alleen al het noemen van het woord industriebeleid rode vlekken in de nek deed verschijnen van, bijvoorbeeld, ambtenaren van Economische Zaken – van schaamte en van irritatie – kwam industriebeleid toch weer in de mode. De nieuwe gedaante: in plaats van ‘de verliezers ondersteunen’ zou de overheid nu ‘de winnaars ondersteunen’. Geen goed geld naar kwaad geld gooien, maar goed geld naar goed geld. De sectoren van de toekomst verdienen de steun van de overheid, tot nut van het algemeen, was de gedachte van bijvoorbeeld het Innovatieplatform.
    De fundamentele misvatting achter dit denken is dat de overheid zou weten, of zou kunnen weten, wat de sectoren van de toekomst zijn. Dat is evident onzinnig. Bovendien impliceert het ‘steunen van de winnaars’ dat sommige sectoren kunstmatig groot worden gemaakt, terwijl andere kunstmatig klein blijven. En dat kan een land zuur opbreken.
    De huidige malaise op de financiële markten is hiervan een treffend voorbeeld. Menig (lokale) overheid – de staat en stad New York; de Britse overheid en de stad Londen; de Nederlandse staat en de stad Amsterdam; de IJslandse staat – heeft de afgelopen jaren zijn stinkende best gedaan ‘financieel centrum’ te worden of te blijven. Het gevolg is dat in die steden de financiële sector ruimschoots is oververtegenwoordigd. En nu krijgen alle betrokken regio’s dus een veel hardere klap dan gebieden waar de financiële sector ondervertegenwoordigd is. ...
    Voor industriebeleid geldt dus: de kans dat de overheid de goede sectoren kiest is klein, en als de overheid succesvol is in het ‘groot maken’ van een sector, wordt de hele economie van dat land crisisgevoeliger. De overheid doet er dus verstandig aan geen voorkeur te hebben voor sectoren of bedrijven, en zich te beperken tot algemeen economische politiek: het scheppen van de juiste randvoorwaarden – onderwijs, arbeidsmarkt, belastingen, infrastructuur -- waarbinnen alle ondernemingen kunnen floreren.   ...
   Het kabinet moest de financiële sector steunen, dat kon niet anders, maar Nederland is het beste af als de overheid zich verder afzijdig houdt.

Red.:   Natuurlijk is het argument dat het kabinet de financiële sector wel moest steunen even geldig als het argument dat het kabinet in de jaren zeventig de scheepsbouwsector wel moest steunen - en volgens Frank is dat laatste beslist niet geldig. En dan is het eerste dus ook niet. Tenzij je ervan uitgaat dat de financiële sector iets is dat buiten het bedrijfsleven valt - dat buiten de vrijmarkt valt. Dus zonder het te willen verkondigt Frank ons standpunt: de financiële sector moet genationaliseerd worden. Het behoort tot die randvoorwaarden waaronder de rest van de economie kan floreren - volgens Frank. En de overheid moet zich dus niet afzijdig houden van de financiële sector - zoals Frank in zijn laatste zinnetje stilletjes suggereert.
    Als de overheid geen idee heeft van wat de sectoren van de toekomst zijn, hoe kan een bankier dat dan weten? En omgekeerd: als een bankier wel weet wat de sectoren van de toekomst zijn, en die wel geld geeft en andere niet, waarom zou iemand in dienst van de overheid dat dan niet kunnen weten. Waar Frank dus last van heeft, net zoals de meest mensen in dit soort redenaties, is "magisch" denken: hij ziet de "overheid" en het "bedrijfsleven" als zelfstandig "denkende" organen. Terwijl het beide van hetzelfde soort zijn: conglomeraten van mensen.
    Wouter Bos had de euvele moed om te stellen dat het Europese model beter was dan het Amerikaanse. Dat trok weer wat wormen uit het houtwerk:

Uit: De Volkskrant, 19-11-2008, door Hans Labohm, econoom

Europa is helemaal niet superieur

Hans Labohm moet tot zijn spijt constateren dat Wouter Bos in de crisis een ideale gelegenheid ziet om de controle van de overheid op de economie te versterken.

Tussentitel: Crisis kun je onmogelijk toeschrijven aan welk liberalisme dan ook
                  Het Europese mini-Kyoto zal geen merkbaar effect hebben

Door de kredietcrisis is gebleken dat de economische ordening en het morele verhaal van Europa beter zijn dan die van Amerika.' Aldus Wouter Bos, minister van Financiën en leider van de PvdA, in zijn Mansholtlezing (Forum, 13 november).
    Wouter Bos is ongetwijfeld een goed verhalenverteller ... Maar zijn 'verhaal' klopt toch niet op een aantal punten. Zo geeft hij bijvoorbeeld weer voedsel aan het sprookje dat het kapitalisme, en in het bijzonder de graaierige banken, verantwoordelijk zijn voor wat ons thans overkomt. Ongetwijfeld hebben de praktijken in - vooral- het Amerikaanse bankwezen een belangrijke rol gespeeld in de crisis. Maar gemakshalve gaat de minister voorbij aan de onmiddellijke aanleiding en de dieperliggende oorzaken, die men toch met geen mogelijkheid aan liberalisme van welke snit dan ook, neo- of anderszins, kan toeschrijven.
   Het is waar dat de rating agencies, die de solvabiliteit van. bedrijven beoordelen, ernstig zijn tekortgeschoten. Ook waren de prikkels in de financiële sector, waarbij bonussen bijvoorbeeld waren gekoppeld aan het volume van de kredietverlening, mede debet aan lichtzinnige verstrekking ervan. Daarnaast was er short selling: effectenhandelaren die gokten op koersdaling, waardoor een neerwaartse druk op de koersen werd versterkt. En er circuleerden valse geruchten. Verder was er de opkomst van het securizeren (het herverpakken, bundelen en doorverkopen van veelal riskante hypothecaire leningen). Kwaliteitsbeoordeling was niet genoeg onmogelijk geworden, waardoor financiële instellingen die een graantje wilden meepikken in de bonanza, zich lelijk in de vingers sneden.
    Maar de directe aanleiding voor de kredietcrisis vormde toch het bankroet van twee grote Amerikaanse hypotheekbanken, Fanny Mae en Freddie Mac. ...
    Is de economische ordening en het morele 'verhaal' van Europa nu superieur aan het Amerikaanse, zoals Wouter Bos beweert? ...
    ... Na het 'Lissabonverhaal' kwam. het 'klimaatverhaal'. De EU zou internationaal een voortrekkersrol spelen om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen door een reductie van de uitstoot van CO₂. Het stoppen van de opwarming van de aarde is een succes geworden. Sinds 1988 is er geen opwarming meer gemeten. Maar dat heeft niets met CO₂ te maken, want die groeide rustig door. ...

Red.:   Grappig, die Labohm: noemt allerlei neoliberale gereedschappen die de kredietcrisis hebben veroorzaakt, en stelt toch dat het neoliberalisme nooit de oorzaak van de crisis kan zijn - het teken van de ware gelovige.
    Nu komt dit soort ideologie zelden alleen, en Labohm kan het dan ook niet laten zijn meer bekende riedel af te draaien: de mens veroorzaakt niet de aardopwarming. Want stel je voor: dan zouden we minder moeten gaan consumeren, enzovoort: de dood in de pot voor de kapitalist en neoliberaal. Zie voor andere voorbeelden van deze combinatie hier .
    Nu twee tegelijk. Het zijn de tegensprekers van iemand die het wel goed ziet:

Uit: De Volkskrant, 10-12-2008, van verslaggever Robert Giebels

‘Bedelende bankier kan vertrekken’

Professor Willem Buiter gaf economiestudenten college vanaf een leren bank. ‘De helft van bankbalansen bestaat uit rommel.’

De Nederlandse Brit Willem Buiter probeert in zijn oude taal zijn verbazing onder woorden te brengen over ‘het rundvee aan de top’. Dat blijft maar zitten, zelfs als de overheid ingrijpt. ‘Alleen bij Fortis zijn er wat mensen uit gegaan’, stelt Buiter met een strenge blik over zijn leesbril vast.
    De professor van de London School of Economics is vooral bekend van columns in de gezaghebbende Financial Times. Die vaak eindeloze en wat droge artikelen zijn in het Engels, maar in het Nederlands is Buiter (1949, Den Haag) duidelijker. ‘Als banken geen geld meer willen uitlenen, zijn ze net zo nuttig als tepels aan een stier.’
    Buiter was dinsdag te gast bij de Universiteit van Amsterdam, waar hij veertig jaar geleden zijn propedeuse Politicologie deed. Economiestudenten organiseren sinds begin oktober huiskamerbijeenkomsten over de kredietcrisis. Buiter was samen met economieprofessor Arnoud Boot in een knisperende Chesterfield geplant. Ze kregen een krap uurtje om de toekomst na de kredietcrisis te voorspellen.   ...
    Wat Boot betreft, moet ingrijpen van overheden afzonderlijk zo veel mogelijk worden vermeden. ‘Voor de politiek is het veel makkelijker dingen verkeerd te doen, dan niets te doen. De belangrijkste taak van economen is te voorkomen dat de overheid iets gaat doen.’
    We moeten banken dwingen geld uit te lenen, vindt Buiter echter. En als dat niet werkt, neemt de staat de banken over om het uitlenen te forceren. ‘Niet zo’n goed plan’, komt UvA-hoogleraar economie Sweder van Wijnbergen tussenbeide, ‘je moet even goed nadenken.’ Hij staat niet op het affiche van de huiskamerbijeenkomst, maar is maar bij zijn collega’s aangeschoven.
    ‘De cijfers weerspreken namelijk dat banken hun geld niet meer uitlenen’, zegt Van Wijnbergen, waarop een hoofdschuddende Buiter tevergeefs probeert hem de microfoon af te nemen. ‘Alle banken zitten juist op hun geld’, zegt Buiter, ‘omdat ze de overheid zo snel mogelijk willen terugbetalen.’ ...

Red.:   De heren Boot en Van Wijnbergen hadden zich al eerder uitgelaten als marktideologen van de zuiverste soort.
    De volgende is van het echte hard-boiled type:

Uit: De Volkskrant, 21-11-2008, van correspondent Diederik van Hoogstraten

'Amerikanen zijn in staat op te veren'

Interview Niall Fergusun | De Schotse historicus waarschuwt Europa voor leedvermaak over de crisis in Amerika. ‘De volgende Google zal niet in Europa of China worden opgericht.’
...
Is dit het einde van de Amerikaanse suprematie?
‘Aangezien de geopolitiek om relatieve macht gaat, versterkt de crisis de VS, paradoxaal genoeg. Amerika behoudt de status van veilige haven; geld stroomt in een crisis naar de dollar, naar de schatkist in Washington. Je ziet op z’n minst een tijdelijke geopolitieke wederopstanding. Waar kwamen de G20 samen? In Washington. Het is een Amerikaanse crisis die Amerika zou moeten treffen, en moreel gezien is dat ook zo. Maar in praktische zin heeft Europa veel meer last van de crisis.’

Beseffen de Europeanen dit?
‘De Duitse minister van Financiën spreekt met plezier over ‘het einde van de Amerikaanse eeuw’. Hij droomt. De Duitsers hebben een veel zwakker banksysteem. En ze hebben het kleinste stimuleringpakket van allemaal: niet meer dan een slechte grap. Ze staan in de zee te plassen.
    ‘Het leedvermaak is ongepast, aangezien de Europese problemen acuut zijn. Er heerst zelfgenoegzaamheid in Londen, waar ze denken dat Gordon Brown de boel al heeft opgelost. Maar de financiële crisis is juist in Groot-Brittannië een ramp, op een manier die zij niet voor de VS is.
    ‘Vergeet niet dat de Amerikanen in staat zijn om op te veren na decennia van malaise. Het wordt een slecht decennium, niet zo slecht als de jaren dertig, maar misschien wel zo slecht als de jaren zeventig. Wat kwam daarna? In de jaren veertig werden de VS de dominante supermacht. In de jaren tachtig werd de Koude Oorlog gewonnen. Het is een vergissing geld te zetten op de ondergang van de VS.’

En over honderd jaar?
‘Wie weet. Maar ik verwacht dat Amerika over tien jaar nog steeds een betere plek zal zijn om te innoveren. Innovatie kan toenemen in tijden van crises. Het talent verlaat de financiële wereld en gaat richting het meer innovatieve deel van de economie. Ik denk dat de VS het brandpunt zullen blijven voor technologie, medische ontwikkeling en wetenschap. De volgende Google zal niet in China of Europa worden opgericht.’

In West-Europa klinken triomfgeluiden over het ‘socialer’ systeem.
‘De Europeanen houden zichzelf voor de gek. Het systeem is ruwweg hetzelfde, zeker in de financiële sector, en daar gaat het hier om. Als overheden banken herfinancieren, betekent dat niet het eind van het kapitalisme. Het is niets vergeleken met wat Mitterrand deed in 1981, toen hij de Franse banken werkelijk overnam. Wat je nu ziet, is een tijdelijke kapitaalinjectie voor instellingen die van groot belang zijn voor het systeem.
    ‘Ik weet het, Karl Marx is helemaal terug. Maar hij maakte een fundamentele vergissing. Marx dacht dat een kleine elite het kapitaal zou beheren. Maar steeds meer mensen beheren een deel van het kapitaal: huizen. Steeds meer mensen hebben aandelen. We zijn kapitalistischer geworden dan Marx zich ooit had kunnen voorstellen. In zekere zin is de crisis de groeipijn van een vorm van kapitalisme die steeds verder de sociale ladder afdaalt, naarmate mensen het systeem van eigendom binnentreden.’

Kapitalisme is een vorm van evolutie, schrijft u. Worden we slimmer?
‘We zijn er een stuk beter aan toe dan vierduizend jaar geleden of veertig jaar geleden. Je kunt niet zeggen dat er geen vooruitgang is. Je gaat omhoog, en soms val je een stukje terug.
    ‘Ik denk dat een systeem onmogelijk crisisvrij kan zijn. Crises zijn een gevolg van menselijk gedrag. De markten moedigen dat gedrag aan, ze geven het vrij spel. Er is de noodzaak om naar het systeem van aanmoediging en regulering te kijken.’   ...

Waarom gaat u Obama niet adviseren?
...    ‘De crisis gaat niet over werkgelegenheid. Zij gaat over het monetaire stelsel, over krediet. Het is zoals de grote econoom Milton Friedman zei: de banken zijn bijzonder. Ze maken geen auto’s. Ze leveren iets veel belangrijkers: leningen.’


Tussenstuk:
Klassieke liberaal

Sinds 1995, toen Niall Ferguson 31 was, zijn er zeven geleerde én leesbare boeken over geld, oorlog en geschiedenis van zijn hand verschenen. Zijn nieuwe boek, The Ascent of Money, is ‘een financiële geschiedenis van de wereld’. De Volkskrant noemde het ‘magistraal’. Ferguson noemt zich liberaal in klassiek-Europese zin van het woord. De oorlog in Irak kon op Fergusons twijfelende steun rekenen, en vervolgens op zijn diepe teleurstelling.
    De Schot werd in 1964 geboren in Glasgow. Hij studeerde in Engeland en Duitsland. Sinds 2004 doceert hij aan Harvard. Ferguson was een buitenlandadviseur van de verliezende Republikeinse presidentskandidaat John McCain.

Red.:   Helaas is het Ferguson even ontgaan dat zijn laatste opmerking: dat de aanken leningen leveren, op dit moment onjuist is: anken leveren geen leningen meer. En daarom moeten de overheden het op dit moment doen. Ook is het hem ontgaan dat al die "Amerikaanse" inventiviteit nog een andere crisis heeft veroorzaakt: een planetaire milieucrisis.
    Maar daar wil hij vast nog veel minder aan.
    In Nederland worden dit soort meningen gedragen door het Centraal Planbureau, officieel een regeringsorgaan maar nu een neoliberale pressure-groep - onder uit een interview met de directeur, Coen Teulings:

Uit: De Volkskrant, 13-12-2008, door Robert Giebels

Hebzucht hoort bij de markt

De cijferaar van Nederland, het CPB, was niet eerder zo onzeker over de economie. De directeur weet wel waarom het zo fout is gelopen. 'Dit is de eerste mondiale banken crisis.'

De cijferaar van Nederland, het CPB, was niet eerder zo onzeker over de economie. De directeur weet wel waarom het zo fout is gelopen. 'Dit is de eerste mondiale banken crisis.' ...
    'Vreemd vermogen heeft een te grote rol gekregen. Dat betekent dat eigen vermogen belangrijker wordt. Wie zijn de grootste verstrekkers van eigen vermogen?
Aandeelhouders via de beurzen en andere verstrekkers van eigen vermogen zoals private equity. Aandeelhouders en opkoopfondsen worden belangrijker - dat is niet wat de publieke opinie wil horen. Maar deze mensen investeren om winst te maken. Hebzucht is een kenmerk van financiële markten. Ik begrijp heel goed dat dat een onaangename eigenschap is, maar denk niet dat je zonder die markt kunt. Hebzucht zal ook echt niet verdwijnen.'

Dus Gordon Gekko had gelijk in de film Wall Street: Greed is good?
'Nee, nee, zo is het niet, ik constateer gewoon een nuchter feit: hebzucht zit diep in mensen. De grote conclusie is dat er iets mis is gegaan in de regulering van de bankensector. Daar moet iets veranderen. Maar laten we alsjeblieft zorgen dat er een financiële markt overblijft, want zonder dat hebben we een veel groter probleem.'

Red.:   Nee, nee nee, greed is good is niet goed, maar het systeem dat eraan ten grondslag ligt moeten we wel handhaven - je hoort het hebzuchtige meel-in-de-mond tijdens het uitspreken van de sociaal-gewenste ontkenning. Tussen twee haakjes: Het gezonde bestaan van een bank die niets met private investeringsmarkten van doen heeft, coöperatieve de Rabobank, laat zien dat Coen Teulings, directeur van het Centraal Planbureau, uit zijn duurbetaalde nek kletst.
    Het volgende geval is van enigszins gemengde aard:

Uit: De Volkskrant, 01-08-2008, van verslaggever Michiel Haighton

‘Bankieren moet weer met gezond verstand’

Interview Cees Maas | Bankiers moeten veel vaker vertrouwen op hun gezond verstand.

Om een herhaling van de kredietcrisis te voorkomen, moeten bankiers financiële risico’s niet langer alleen door wiskundige computermodellen laten bereken, maar veel vaker uitgaan van hun ‘gezond verstand’. Dat zegt Cees Maas (61), tot vorig jaar de financiële topman van de ING Groep en opsteller van een deze maand verschenen rapport van het Institute of International Finance (IIF) waarin de grootste banken ter wereld aangeven welke lessen ze moeten trekken uit de kredietcrisis. Cees Maas: ‘Een directeur moet op basis van zijn gezond verstand kunnen begrijpen hoe een bepaald product in elkaar steekt en wat de financiële risico’s voor de bank en de klant zijn. Dat lijkt een open deur, maar bij heel veel banken was dat niet het geval. Daar werden zulke complexe financiële constructies in elkaar gezet, dat het zicht op de risico’s geheel zoek was. Ook bij de top van het bedrijf.
    ‘Bij ING had ik de stelregel dat als ik een nieuw financieel product niet begreep, ik het naar de prullebak verwees. Ik, als slimme man, wilde aan de hand van een paar simpele vragen de risico’s kunnen inschatten. Want stel dat het fout liep en ik op het matje zou worden geroepen bij mijn raad van commissarissen, dan wilde ik niet hoeven zeggen: ‘Ik begrijp het zelf eigenlijk niet zo goed’, aldus Maas.   ...
    Ook vindt Maas dat banken het risicobeheer bij één persoon moeten neerleggen, bij de chief risk officer. ‘Zo iemand moet onbeperkt toegang tot de hoogste baas krijgen en vrijelijk kunnen zeggen: ‘niet doen, te hoog risico’. Volgens Maas moeten banken dan wel voor elke activiteit vastleggen wat hun maximale risicogrens is. ‘Zo’n officer moet zijn wijsheid wel aan iets concreets kunnen toetsen.’

Red.:   Cees Maas heeft in principe natuurlijk gelijk met zijn opmerking over gezond verstand - en het niet willen kopen dat hij iets dat hij niet begrijpt hoort daar zeker bij. Maar ... als je naar ander menselijk gedrag kijkt, vet-eten , roken, drinken, dan besef je onmiddellijk dat je als bron van wijs handelen net zo goed beroep kan doen op alchemie - of theeblaadjeskijkers. En als helemaal als je er tegenover andere drijfveren gaat stellen - zoals die extreme hebzucht in die kringen.
    Kortom, theoretisch heeft Maas  gelijk, maar praktisch volkomen ongelijk.
    En precies hetzelfde geld natuurlijk voor zijn chief risk officer idee: die wordt over een tijdje door de rest natuurlijk de directiekamer uitgelachen - als voorheen.
    Lnage tijd niet van gehoord:CDA-econoom en marktideologgo Lans oHier is'ie dan:

Uit: De Volkskrant, 20-01-2009, door Lans Bovenberg, hoogleraar economie in Tilburg

Politici die hun kiezers graag willen helpen, moeten de verleiding weerstaan in deze crisis doekjes voor het bloeden te gebruiken, stelt Lans Bovenberg.

Tussentitel: Er is helaas geen pijnloze remedie tegen deze economische neergang

Banken krijgen financiële steun van overheden terwijl ze de kredietcrisis zelf mede hebben veroorzaakt. Dat lijkt in te gaan tegen elk gevoel van rechtvaardigheid. Onze eerste begrijpelijke reactie zou zijn: laat die banken aan hun lot over. Toch zouden we daarmee vooral onszelf treffen. Als banken geen geld meer lenen komt de hele economie tot stilstand. Daarom moet de overheid de huidige crisis bij de wortel aanpakken: het veiligstellen van de kredietverlening door banken te helpen het geld te laten rollen. Er is geen andere keus. Het is essentieel dat de overheid het Nederlandse bankwezen met massale steun overeind houdt.   ...
    Na de banken komen nu allerlei brancheverenigingen en bedrijven bij de overheid bedelen om steun. ... Maar als iedereen de verantwoordelijkheid voor zijn financiën bij de overheid legt, ondergraven we de stabiliteit van de overheidsfinanciën. Bovendien tasten we de herstelkracht van onze economie aan en – erger – het morele fundament van onze samenleving.
    Dat is veel kwalijker dan het verdampen van de beurskoersen.
    De crisis moet zijn louterende werk kunnen doen door de excessen en scheefgroei te corrigeren die in de overspannen afgelopen jaren zijn ontstaan. Slecht geleide bedrijven die te weinig buffers hebben aangelegd voor moeilijke tijden en te gemakkelijk krediet kregen en geld verdienden, moeten zo snel mogelijk het veld ruimen. Hoe langer deze bedrijven met kunst- en vliegwerk overeind blijven, hoe lastiger ze het maken voor sterke bedrijven om te herstellen en hoe langer de crisis zal aanhouden.   ...
    ... Laten we de fouten van de jaren zeventig niet herhalen, toen we na de oliecrisis twintig jaar hebben geworsteld met het saneren van de overheidsfinanciën.
    Het middel van langdurige werktijdverkorting is erger dan de kwaal. In plaats van werknemers van zwakke bedrijven te stimuleren snel naar ander werk om te zien, worden ze in slaap gesust. Het wordt voor hen een ruw ontwaken als ze binnenkort op straat staan. Dan zijn hun kansen op de arbeidsmarkt verder geslonken, hun werkgevers failliet en zit er geen ontslagvergoeding meer in. Dit ‘sociaal beleid’ helpt deze arme mensen van de wal in de sloot.
    De overheid moet werknemers niet beschermen tegen ontslag, maar helpen bij het vinden van nieuw werk. Onze arbeidsmarkt leek zo flexibel. Maar nu de flexibele schil de eerste klap heeft opgevangen, blijkt dat Nederland een goede infrastructuur ontbeert om werknemers met een vast contract te helpen naar andere banen om te zien. De nieuwe mobiliteitscentra zijn een goede eerste stap. Maar er bestaan nog onvoldoende prikkels voor werknemers, werkgevers en de uitvoeringsorganisaties om mensen zo snel mogelijk van werk naar werk te begeleiden.   ...
    Hopelijk geeft de crisis aan dat we niet kunnen wachten met het verder flexibiliseren van de arbeidsmarkt voor met name oudere werknemers. ...
   Het kabinet heeft dit jaar de keuze: kiest het voor het bestrijden van kortetermijnpijn, of toont het moed door maatregelen te nemen die niet populair maar wel sociaal zijn? ...

Red.:   Goeie grap nummer één: "slechte bedrijven moeten we failliet laten gaan" gecombineerd met "de bedrijven moeten zorgen voor nieuw werk voor hun ontslagen werknemers". Tja, er zullen wel weinig slechte bedrijven zijn die zo veel oog voor hun werknemers hebben.
    Goeie grap nummer twee: "slechte bedrijven moeten we failliet laten gaan", gecombineerd met "De overheid moet werknemers niet beschermen tegen ontslag, maar helpen bij het vinden van nieuw werk". Als er zo veel bedrijven failliet mogen gaan, waar moet de overheid dan dat werk vinden?
    Even tussendoor een kleine reactie:

De Volkskrant, 22-01-2009, ingezonden brief van J. Leeuwerink (Franeker)

Ontslagbescherming

Lans Bovenberg doet nogal luchtigjes over het afschaffen van de ontslagbescherming. Het alternatief dat hij aandraagt (helpen bij het vinden van nieuw werk) klinkt aardig, maar is in de praktijk fictie. Welk risico loopt hij zelf eigenlijk om zijn baan kwijt te raken? Nul komma nul, schat ik. Dan is het makkelijk praten.

Red.:   Dat terwijl nu toch wel bewezen is dat economen de allen verstand hebben van de echt economie, en dus als eerste in aanmerking komen voor ontslag.
 

Naar Financiële wereld , Economie, lijst , Economie, overzicht , of site home .