Uit: De Volkskrant, 17-08-2004, artikel van Ralf Dahrendorf, socioloog en lid van de Britse House of Lords.

Leve het Rijnlandmodel

Wie gelooft er nog in het Rijnlands model? Europa moet hervormen, zegt Ralf Dahrendorf, maar houdt genoeg ruimte over om zijn sociaal karakter te handhaven. Het Angelsaksische voorbeeld is niet zaligmakend.

Niet zo lang geleden wezen Duitsers en andere continentale Europeanen op de 'werkende armen' van Amerika, en op de bedroevende staat van de publieke voorzieningen in Groot-Brittannië, als gebreken die onvermijdelijk de prijs waren die de Angelsaksische landen betaalden voor hun meedogenloze vorm van kapitalisme. Europeanen (Duitsers in het bijzonders) genoten daarentegen van het 'Rijnlandse model': een markteconomie waarin economisch succes bijdraagt aan sociale rechtvaardigheid.
    Wat is er veel veranderd in vijf jaar! Tegenwoordig spreken slechts weinigen, misschien wel niemand, met tevredenheid over het Rijnlandse model.
    Zoals de zaken er nu voor staan, blijft de Duitse economie achter bij de meeste andere in Europa, en bijna alle Europese economieën blijven achter bij Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. De werkloosheid is hoog en stijgend, terwijl Duitse bedrijven hun productie overhevelen naar lage lonenlanden in Oost-Europa of Azië. In Duitsland is het 'onversneden kapitalisme' aan zijn heerschappij begonnen. Winstgevende bedrijven sluiten als hun inkomsten dalen onder de internationale normen. De salarissen van topmanagers - inclusief bonussen voor falende directeuren - bereiken nieuwe hoogtepunten.
    Hierdoor komen mensen tot de conclusie dat sociale rechtvaardigheid wordt opgeofferd aan winst. Deze conclusie wordt versterkt door bezuinigingen op publieke voorzieningen. Sociale aanspraken worden verminderd, terwijl eigen bijdragen aan gezondheidszorg, pensioenen, onderwijs en sociale zekerheid worden verhoogd - niet alleen in het Rijnland en zijn naburige Binder, maar ook in andere landen.
    Zo komen de ooit zo robuuste instituties van sociale rechtvaardigheid. van het Rijnlands model in de verdrukking. Maar het kapitalisme dat de andere component van het Rijnlandse model vormde is ook veranderd. Het is niet verkeerd om globalisering hiervan de schuld te geven. Bedrijven vormden internationale verbindingen om concurrerend te blijven. Veel van deze verbindingen waren met Britse of Amerikaanse bedrijven, hetgeen leidde tot een diepgaande verandering in de zakencultuur.
    De oude notie dat grote bedrijven verantwoordelijk zijn voor hun werknemers van de wieg tot het graf - niet alleen met lonen en bonussen,. maar ook met sportvoorzieningen, goedkope vakanties en royale pensioenen - raakte in vergetelheid. Buitenlandse eigenaren hadden niet zo veel begrip voor het Duitse gebruik om met Kerstmis een dertiende maand uit te betalen.
    Daarnaast is de industrie, tot voor kort de belangrijkste krachtbron voor de economie van Duitsland en andere Europese landen, op grote schaal weggetrokken. Spoedig zullen niet alleen onze koelkasten en televisies, maar ook onze auto's en machines vooral uit China komen. Er is geen voor de hand liggende vervanging voor zulke industrieën in Europa.
    Betekent dit het einde van het Rijnlandse model? Ten eerste betekent het dat hervormingen noodzakelijk zijn. Mensen zijn het woord hervorming beu, omdat het voor de meesten betekent dat sociale aanspraken en de levensstandaard omlaag gaan. Niettemin is de opbouw van een verzorgingsstaat die bij de nieuwe economische omstandigheden past een taak die ondernomen moet worden.
    Het zal een verzorgingsstaat zijn die gebaseerd is op een nieuw evenwicht tussen solidariteit en individuele inspanning. Dat zou kunnen betekenen dat mensen een bescheiden verlaging van hun levensstandaard moeten accepteren, na een economisch wonder dat decennia geduurd heeft.
    Het zal moeilijker zijn om traditionele economieën te hervormen tot werkelijk moderne. Niemand is hier tot dusverre in geslaagd, ook de Angelsaksen niet. Een werkelijk moderne economie is een diensteneconomie die hoogwaardige kennisactiviteiten combineert met onmisbare banen op het gebied van de persoonlijke dienstverlening.
    Zulke economieën hoeven niet allemaal dezelfde blauwdruk te volgen. ...
    Er is dus geen reden tot wanhoop in het Rijnland. ... Diversiteit zal een waarmerk blijven, zelfs in een economie die in toenemende mate globaliseert.

Red.:   Met het voordeel van een terugblik zou Dahrendorf waarschijnlijk veel dichter bij het Rijnlandmodel zijn gaan staan,dan hij nu (al) deed.
 

Uit: De Volkskrant, 17-02-2005, reportage van Bert Lanting

De American Dream is uit, In Europa moet je zijn

Als een televisiedominee kwam de Amerikaanse econoom en publicist Jeremy Rifkin deze week het evangelie prediken in het Europees Parlement. Met de microfoon in de hand bracht de Amerikaan de stampvolle zaal het nieuws waarop ze allemaal hadden zitten wachten: de 'American Dream' loopt op zijn laatste benen en de toekomst is aan de Europese Droom.
.... 'Jullie zitten de hele tijd over ons, Amerikanen, te denken en wat denk je dat wij over jullie denken?' Helemaal niets, wij denken nooit over jullie!', was zijn ontnuchterende commentaar tot de zaal.
    In vijftig minuten vatte hij de kern van zijn boek The European Dream samen, zonder zijn gehoor een moment te verliezen. De blijde boodschap komt erop neer dat Europa zijn burgers meer te dromen biedt dan de Verenigde Staten, vroeger voor iedereen toch een land van onbegrensde mogelijkheden. Langzamerhand beginnen ook de Amerikanen zelf volgens Rifkin te ontwaken uit de droom dat iedereen, uit welk milieu hij ook komt, een succes van zijn leven kan maken, als hij maar zijn best doet.
     Nog maar 51 procent van de Amerikanen gelooft in het handelsmerk van de VS, terwijl eenderde van hen het geloof in de American Dream is kwijtgeraakt. Geen wonder, vindt Rifkin, want als het om inkomensverschillen gaat, behoren de VS tot de oneerlijkste landen ter wereld. Alleen in Mexico en Rusland zijn de verschillen nog groter.
    Terwijl de Amerikanen leven om te werken - de meesten hebben hooguit twee weken vakantie per jaar - werken de Europeanen om te leven. Veel aangenamer dus. Een ander fundamenteel verschil is dat de Amerikanen hameren op eigendomsrechten en burgerrechten (ze moeten wel, legt Rifkin uit, want ze kunnen niet op steun van de overheid rekenen), terwijl de Europeanen meer hechten aan sociale rechten en mensenrechten. Kortom. de individuele droom tegenover de collectieve droom.
    Als je de economische kracht van de VS en Europa vergelijkt, komt de EU er volgens Rifkin niet slecht vanaf. De Europese economie was in 2003 groter dan die van de VS, de EU is de grootste exporteur ter wereld en op tal van terreinen behoren Europese bedrijven tot de top. Weliswaar verdienen de Amerikanen 28 procent meer dan de gemiddelde Europeaan, maar daar staat weer tegenover dat 40 miljoen Amerikanen geen ziektekostenverzekering hebben.
    De economische groei van de afgelopen jaren in de VS waarop de Europeanen zo jaloers zijn, is volgens hem ook schone schijn. De VS leven op krediet en dat is ook af te lezen aan de stijging van de euro tegenover de dollar. Ook de lage werkloosheid in de VS is gezichtsbedrog: wie geen uitkering meer krijgt (na een half jaar) staat niet meer geregistreerd als werkloze, zodat de statistieken er veel rooskleuriger uitzien.
    Afgezien van de levenskwaliteit is er volgens Rifkin nog zoveel meer moois aan de Europese droom, zoals meer oog voor het milieu en de ambitie van de EU om 'vrede te voeren'. Maar de Europeanen hebben ook een handicap: hun gebrek aan optimisme en hun minderwaardigheids-complex.
     Maar van een Europees minderwaardigheidscomplex bleek maar weinig op deze discussie-avond, die door de Groene fractie was georganiseerd. De meeste sprekers straalden juist een onwrikbaar geloof uit in de morele superioriteit van Europa.   ...
    Alleen Pascal Lamy, de Franse ex-eurocommissaris van Handel, deed nog een poging Europa ietwat kritisch te bekijken. ...
    De andere sprekers haalden Rifkins betoog aan als een bewijs dat Europa nooit moet proberen de Amerikaanse droom te kopiëren. ...

Red.:  Al in één opzicht heeft Rifkin gelijk gekregen: Amerika leeft of leefde op krediet, en dat gaat fout.

Uit: De Volkskrant, 14-04-2005, door Bart Dirks

Je Europeaan voelen? Ga naar Amerika

Op mijn prikbord hangt een groot vel van een flip-over, zo'n schildersezel voor vergadertijgers. Tijdens een brainstormsessie in Schloβ Elmau, een fraai retraite-oord in de bergen ten zuiden van het Beierse Garmisch-Partenkirchen, hebben dertig Amerikanen en Europeanen afgelopen weekend het papier volgepraat. Aan Niki uit Los Angeles en ondergetekende de taak om er chocolade van te maken. Waaruit bestaat volgens jullie de Europese identiteit, is onze vraag aan de Amerikanen. De voorbeelden borrelen op.
  'Het euroteken', is het eerste antwoord.
  'De Europese vlag' (gevolgd dooreen discussie over hoeveel gele sterren er eigenlijk op het blauwe doek staan).
  'World Cup' (de Amerikaan die dit oppert, was in Europa tijdens het WK 2002, maar wordt erop gewezen dat het evenement zelf in Japan en Zuid-Korea was).
  'Invloed van het socialisme.'
  'Cultuur.'
  'Meertalig.'
  'Statisch/traditie.'
  'Bureaucratie.'
  'Talk, no action.'
    Tja. Krijgt u er al een warm Europees gevoel van?   ...
    Terwijl Brussel worstelt met de technische problemen van de uitbreiding niet nieuwe lidstaten, blijft de vraag wat de Europese identiteit behelst.  ...
    Toch is er een manier om je heel Europees te voelen, concluderen de Europeanen die in eerdere jaren in groepsverband weken kriskras door de VS hebben gereisd. In Nebraska en New York voel je voor het eerst wat een Nederlander gemeen heeft met een Portugees en een Deen.
    Ja, beamen de Amerikanen die allemaal het nodige van Europa hebben gezien, dat hadden wij ook! In Bratislava en Berlijn vervagen de verschillen tussen New Yorkers en de inwoners van Ohio.
    Natuurlijk mogen de Europeanen ook de Amerikaanse identiteit schetsen. Religieus, veel wapens, creditcards, onwetend, dynamisch, positief, naïef, ondernemend, geobsedeerd door succes. De Amerikanen zelf vullen het lijstje aan met pragmatisch, hardwerkend, dromers, kunstmatig, geobsedeerd door beroemdheden, gebrek aan sociale zekerheid.
    Gelukkig, die Amerikaanse identiteit is ook niet alles. Maar dat wisten we eigenlijk al.
 

Red.:   Een paar jaar alter nog eens een artikel over iemand die het nog eens heel duidelijk zegt:

Uit: De Volkskrant, 29-01-2010, door Olaf Tempelman

Europa: slim, zacht en toch veracht

Europa is niet alleen socialer en menselijker dan de Verenigde Staten, maar ook democratischer, milieubewuster en beter op de globalisering ingesteld, betoogt de Amerikaanse publicist Steven Hill. De Europese Unie die hij ontwaart, heeft veel weg van het beloofde land.

Je hoort vaak over Europeanen die de efficiëntie en daadkracht van de Verenigde Staten ontdekken en Amerika-idolaat worden. Bij de Amerikaan Steven Hill (1958), directeur van het hervormingsprogramma van de New America Foundation, gaat het precies andersom. Elke keer als hij Europa aandoet is hij weer aangenaam verrast. Een vriendin in Toulouse wordt door een wesp gestoken. Een kwartier later staat de huisarts voor de deur. Een dokter aan huis, roept Hill uit, dat is in de VS sinds Eisenhower niet meer vertoond.
    Zijn schoonvader krijgt in Europa last van zijn urinebuis. Een dokter heeft meteen tijd. Enkele jaren later heeft schoonvader thuis in Minneapolis pijn op dezelfde plek en zit hij negen uur in de wachtkamer. Een Europese vriend raakt arbeidsongeschikt. Zijn werkgever laat hem herstellen en helpt hem een alternatieve werkplek inrichten. Na twee jaar werkt hij weer gewoon. Een Amerikaanse vriend wordt ook arbeidsongeschikt. Hij raakt zijn baan kwijt, moet zijn auto en zijn huis verkopen.
    Hills lijst met voorbeelden is net zo lang als zijn overtuiging stevig is: Europa is niet alleen socialer, menselijker en gezonder maar ook democratischer, milieubewuster en beter op de globalisering ingesteld dan de Verenigde Staten.
    Amerika-kenners uit Europa ergeren zich vaak aan het vertekende beeld van de VS in de Europese media, Hill verfoeit de Europa-berichtgeving in de Amerikaanse media. Ze gebruiken voor het oude continent vaak dezelfde naam die een eeuw terug voor het Ottomaanse Rijk in omloop was, ‘zieke man’ – geplaagd door torenhoge belastingen, bemoeizuchtige regelgeving, kolossale overheidsapparaten, ‘socialistische’ bureaucratische inefficiëntie, kibbelende nationaal eigenbelang nastrevende politici enzovoort.
    Dat behoeft correctie. Wie is er nou ziek, vraagt Hill zich af: het continent met de verkwistende semi-socialistische overheden of het land waar de gehate slanke overheid het puin van wilde kapitalistische excessen mocht gaan ruimen? Met Europe’s promise – Why the European way is the best hope in an insecure age neemt Hill de corrigerende taak zelf op zich.
    Uitgangspunt van dit vrij lijvige werk is, niet onredelijk, dat ze in een stuk van de wereld goed bezig zijn als mensen er graag vertoeven en er een mondiale aantrekkingskracht vanuit gaat. De aanlokkelijkheid van het Chinese model verwijst Hill daarom goeddeels naar het rijk der mediahypes.   ...
    De hoofdmoot van Europe’s Promise betreft het verschil in economische cultuur tussen Europa en de VS. ...
    Omdat Europe’s promise in de eerste plaats voor een Amerikaans publiek is bedoeld, bestrijdt Hill in het eerste helft vaak het misverstand dat de Europese Unie ‘verkapt socialistisch’ is. Er bestaat in Europa een ‘sociaal kapitalisme’, geen ‘primitief en dierlijk’ zoals het Amerikaanse. De VS beroemen zich erop een ownership society te zijn. De werkelijkheid is er, vindt Hill, een van een on your own society. In vergelijking met Europeanen denken Amerikanen op de korte termijn. Ze nemen enorme risico's en leven met grote onzekerheden.
    De Amerikaanse economie heeft te lijden als mensen aan tegenspoed ten prooi vallen. Een uitgebreid stelsel van sociale zekerheden heeft Europese ondernemingen niet minder competitief gemaakt, zoals Amerikaanse media suggereren. ‘De in Europa voor iedereen toegankelijke gezondheidszorg, het ouderschapsverlof, het ziekteverlof, de kinderopvang, de lange vakanties, het mag allemaal genereus lijken in onze Amerikaanse ogen, maar het maakt deel uit van een coherent systeem om gezonde werkers en families te produceren.’ Belasting is in de VS een gewraakt begrip. Begrijpelijk, zegt Hill: het belastinggeld wordt opgeslokt door defensie. Als de Amerikanen zouden weten wat Europeanen allemaal voor hun belasting krijgen, zouden ze er niet de hele tijd zoveel stennis over maken.
    Met lede ogen heeft hij aangezien hoe de kloof tussen de VS en Europa de afgelopen dertig jaar groter is geworden ... De ongelijkheid in de VS is groter dan ooit. De rijkste 1 procent heeft meer dan de onderste 95 procent. De rijkste 10 procent bezit 70 procent van de weelde, in Duitsland is dat maar 40 procent. Een Chief Executive Officer verdient in de VS 475 keer zoveel als een gewone werknemer, in Zweden maar 13 keer zoveel.
    In plaats van om de productie van concrete zaken, gaat het in de VS tegenwoordig om financialization, geld verdienen door gegoochel met geld. In 2008 kwam boontje om zijn loontje. De crisis trof ook Europa, maar minder hard, omdat de sociale voorzieningen automatic stabilizers zijn. In de VS vielen in de auto-industrie massale ontslagen, in Duitsland gingen werknemers tijdelijk korter werken en hielp de overheid met een hoge inruil voor eigenaars van oude auto's. Vergelijk Europa en Amerika rustig met auto's. De Amerikaanse is onveilig, de Europese heeft een stevige kooi, gordels en een airbag.   ...
    Europe’s promise bevat heel veel statistieken waarmee Hill laat zien dat de kwaliteit van het leven in de Europese Unie hoog is, erg hoog, waarin EU-landen het goed doen en de VS vaak blijven bungelen tussen Latijns-Amerikaanse of Afrikaanse landen.  ...

Red.:   De schrijvende journalist, lid van de hogere (= boven de werkende) klassen in Europa en daarom gebaat bij meer Anglicisme (denkt hij) is natuurlijk sceptisch:
 

Volstrekte onzin,natuurlijk. Hill heeft het over het kenmerkende van Europa, en dat is (Noord)West-Europa. Latijns-Europa is een aftreksel daarvan, en Oost-Europa hoort er ,sinds kort, alleen maar administratief bij - maar slechts in beperkte mate cultureel. In ieder gevalniet zo veel dat het heeft te maken met een vergelijking met Amerika. Aan de andere kant is Mexico er ook niet bij genomen, hoewel dat samen met Amerika en vrijhandelszone vormt.
 

En alweer een grote misser: de hardpower van Amerika was een mislukking in Irak (vanuit Irakese en Arabische ogen gezien), en was ook een mislukking in Joegoslavië: men heeft een racistische schurkencultuur aan de macht geholpen uit de behoefte de Slaven oftewel de Russen een hak te zetten - net als in Afghanistan de schurken zijn geholpen tegen "de Russen".
    Maar Olaf Tempelman, oud-Oost-Europa correspondent en fervent anticommunist is een van de laatsten die dat zal zien.
 

Naar Rijnlandmodel , Angl. vs. Rijnl. lijst , Angl. vs. Rijnl. overzicht , of site home .