Uit: Leids universiteitsblad Mare, 09-12-2004, door Hester van Santen

'We draaien hoogwaardig onderzoek de nek om'

Niet één, maar twee rectoren bevolkten het afgelopen jaar de Leidse universiteit. De
Rotterdamse universiteitsbestuurder prof.dr. Steven Lamberts was hier gasthoogleraar aan het LACDR.

Hoogleraar in Leiden, rector in Rotterdam. Het afgelopen jaar bevond endocrinoloog Prof.dr. Steven Lamberts zich in die positie. De bestuurder van de Erasmus Universiteit gaf tijdens zijn gastaanstelling een aantal lezingen over de effecten van het hormoon cortisol op de gezondheid.
...
U had bij de opening van het academisch jaar geen positieve boodschap voor uw universiteit. De door commerciële invloeden dreigende erosie van het fundamentele onderzoek moest worden voorkomen, zo zei u.
Als universiteit worden wij de laatste twee jaar geconfronteerd met veranderingen in het politieke leven: de kabinetten Balkenende, de start van het Innovatieplatform. Daarmee is langzaamaan een dwang en drang ontstaan om van tevoren te weten dat de resultaten van onderzoek nuttig zullen zijn voor de kenniseconomie. Het is typisch Nederlands om alle kanten van de maatschappij in geld uit te willen drukken, maar voor het op nieuwsgierigheid gerichte onderzoek is dat niet goed.
    Daarmee zijn wij bezig om exceptioneel hoogwaardig onderzoek de nek om te draaien. Belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen zijn terug te voeren op een geniale geest, en op serendipiteit, het toeval. Waarvoor binnen de universiteiten wel veel meer aandacht moet komen is voor de potentiële betekenis van wetenschappelijke ontdekkingen. In Rotterdam hebben we een apart bureau voor zaken als patentering en spin-off en dat werkt perfect. We hebben daarmee grote sommen geld binnengehaald.

Zou het Innovatieplatform ook meer aandacht moeten hebben voor dit soort initiatieven?
Het gaat om de balans. Als innovatie betekent 'inperken omdat de uitkomst vast moet liggen', dan zijn we op de verkeerde weg. ...

Uit: De Volkskrant, 30-06-2006, column door Ronald Plasterk

Kabinet tegen fundamentele wetenschap

Het kabinet-Balkenende heeft innovatie en wetenschap hoog op de agenda gezet. Dat op zich is winst. De universiteiten staan er in politiek Den Haag al decennia beroerd op.
   ...   er is een Innovatieplatform, onder voorzitterschap van de premier, met vice-premier Brinkhorst, onderwijsminister Maria van der Hoeven, de leiders van de grote multinationals (Shell, Philips) en de rectoren van diverse universiteiten (Leiden, landbouwuni-versiteit, twee technische universiteiten). Het belang van wetenschappelijk onderzoek is in Den Haag doorgedrongen. Dat is winst.
    Het nadeel van deze benadering is dat het onderwerp in handen gevallen is van een onderhandelclubje. ... Het Innovatieplatform sluit ... deals. De grootste heeft onvoldoende aandacht gekregen. Die deal is: er komt veel extra geld voor wetenschap, maar daarvan mag niets worden besteed aan goed fundamenteel onderzoek, tenzij het past in het straatje van het bedrijfsleven!
    Iedereen weet dat dat onverstandig is. Uit elke studie over innovatie blijkt dat de overheid vooral aan een ding kan bijdragen: creëren en ondersteunen van een lange traditie van excellent fundamenteel onderzoek. Een voorbeeld is wat er een eeuw geleden gebeurde in de Leidse fysica, waar Nobelprijzen werden toegekend aan de school gemaakt rond Lorentz. De waarde van een dergelijke traditie is niet alleen dat je kennis genereert (die wordt op zich snel over de wereld verspreid en draagt slechts beperkt bij aan lokale innovatie), maar vooral dat je mensen opleidt in die traditie van excellentie.
    Toch heeft het kabinet het laten gebeuren dat de innovatie geheel in handen van een clubje dealsluiters is gevallen. Die stelling is cru, dus laat ik die onderbouwen. Op 3 juni stond in de Volkskrant een artikel, ondertekend door vier leden van het Innovatieplatform: Jan Peter Balkenende, Douwe Breimer (rector Universiteit Leiden), Herman Wijffels en Rein Willems (Shell). Ik citeer: ‘In de wetenschap zijn extra investeringen nodig, maar wel zo dat ze leiden tot uitwisseling en samenwerking met bedrijven en maatschappelijke spelers.’ Maar wel zo. Dus niet anders dan zo! Het platform vindt het niet nodig dat er extra geld komt voor wetenschap die niet leidt tot uitwisseling met het bedrijfsleven.
    Datzelfde vinden we terug in de beleidsnota Ondernemende kenniseconomie van de werkgevers (VNO/NCW). Het gaat over de organisatie voor wetenschappelijk onderzoek NWO (de opvolger van ZWO, Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek), die nu onder leiding staat van econoom Peter Nijkamp, ook lid van het Innovatieplatform. De VNO-nota zegt: ‘Ook in de universiteiten zou te vrijblijvend optreden en onvoldoende tegemoetkomen aan de behoeften van samenleving en bedrijfsleven niet meer moeten kunnen. (...) Universiteiten moeten werken aan de vorming van zwaartepunten. (...) De versterking van de besteding van onderzoeksgeld via NWO – dat weer verbonden is aan de keuze van sleutelgebieden waar Nederland economisch sterk in wil zijn – zal ook een doorvertaling moeten hebben naar het onderwijs.’
    Let wel: ik vind het prima dat de universiteiten zich richten op sleutelgebieden, en rekening houden met onderwerpen waar Nederland economisch sterk wil zijn. Maar dat is niet wat hier staat. Hier staat dat de ‘versterking van besteding’ geheel één-op-één gekoppeld moet zijn aan gewenst economisch effect.
    Kortom: de overheid heeft dertig jaar lang het fundamentele onderzoek afgeknepen. Nu constateert men dat er onvoldoende innovatie is, en besluit men in een achterkamer dat alle extra geld dat de wetenschap ten goede zou kunnen komen uitsluitend terecht komt bij onderzoek dat past in de korte termijn economische plannetjes van een paar heren.
    Dat is kortzichtig. Er zitten veel zwaargewichten in dat platform, maar de enige die regelmatig aangeeft te snappen dat er, los van uitwisselingen met bedrijven, ook een stevige basis van goed onderzoek moet zijn, is Van der Hoeven. Tegen de premier en minister van EZ, en de rector van de universiteit Leiden (vreemd genoeg!) kan de minister van Onderwijs en Wetenschap kennelijk niet op. Dat is heel jammer.


Naar Innovatie , Innovatie lijst , Wetenschap lijst , Wetenschap overzicht , of site home .