VARA TV Magazine, nr. 18-2007, door Rik Kuiper

Woorden van Weeber

Niemand verrijkte de architectuur met zo veel jargon als Carel Weeber. Daarom, als handleiding bij de documentaire over zijn werk, een beknopt woordenboek.

Dwars (bn.; -er, dwarst) Carel Weeber was de kwajongen van de Nederlandse architectuur, verslaafd aan de polemiek, meester van de provocatie. Filmmaker Remy Vlek wandelde voor zijn documentaire Dwars - de erfenis van Carel Weeber met de architect, pardon: ex-architect, langs zijn belangrijkste gebouwen. Vooral zeer vermakelijk: de zwartwitbeelden van een jonge Weeber met uitbundige haardos en een zonnebril zo groot dat hij nu weer hip is.

Nieuwe Truttigheid (v.) Die kronkelige straatjes en knusse woonerven, Weeber gruwelde er eind jaren 70 van en vatte het kort en bondig samen: dit was de Nieuwe Truttigheid. Hoe moest het dan? Een gebouw moest weer een massief object in het landschap zijn. Zoals zijn eigen Peperklip.

Peperklip (m.; -s) [<Eng. paperclip] Sociale woningbouw in Rotterdam, in de vorm van een kolossale uitgevouwen paperclip. Dit is, zegt architectuurhistoricus Wouter van Stiphout in de documentaire, 'een van de merkwaardigste gebouwen uit de Nederlandse architectuurgeschiedenis. '

Kleurenblindengeleidehond (m.; -en) 'Als rood-groen kleurenblinde heb ik al dertig jaar een kleurenblindengeleidehond', schreef Weeber in 2000 in een ingezonden brief in de Delftse universiteitskrant. Met deze Peter Struycken, kunstenaar en kleurendeskundige, bezoekt Weeber in de film van Vlek zijn knaloranje gevangenis De Schie, in Rotterdam (alwaar hij constateert dat de felle kleuren die ze de cellen hadden gegeven weer verdwenen zijn).

Architectuurpolitie (v.; g.mv.) Deze weinig flatterende term reserveert Weeber voor de welstandscommissies van gemeenten, die - zo meent hij - de smaak van de staat opleggen aan bouwers. Vlek toont Weeber terwijl hij door een zelf ontworpen wijk in Alphen aan den Rijn loopt. Twee jongens vertellen dat ze gaan verhuizen. Naar een huis dat een verdieping hoger is. 'Dat zou je hier ook moeten doen, een verdieping erop', mijmert Weeber. 'Waarom heb je dat niet gedaan, een verdieping erop?' 'Dat mag niet', zegt een van de jongens. 'Dat mag niet? Van wie niet?' 'Van de gemeente.' Weeber begint besmuikt te lachen. 'Van de gemeente, daar heb je het al, hè. Van de architectuurpolitie mag het niet. Ken je de architectuurpolitie?'

Zwarte Madonna (v.; -'s) [It.< ma donna (mijn vrouwe)) 'Weet je dat ze het willen slopen?' vraagt Weeber aan een blond meisje van een jaar of acht, dat voor het pas 22 jaar oude gebouw in Den Haag staat - een donkere kolos met sombere sociale huurwoningen. 'Waarom?', vraagt ze. 'Omdat ze dom zijn, de politici. Daarom.'

Staatsarchitectuur (v.; g.mv.) 'In de woningbouw blijft de staatsarchitectuur gehandhaafd, zoals Nederland die sinds de Woningwet van 1901 kent', vertelde Weeber tien jaar geleden aan NRC. 'Op de Vinex-locaties zullen niet de door de markt gewenste, losstaande huizen worden gebouwd. De Vinexwijken zijn een overbodige beperking van de vrijheid. Mensen worden gedwongen om 'thematisch' te wonen, zoals in Kattenbroek in Amersfoort. Daar worden ze dan in ruïnewoningen aan 'Pleinen van Diepe Gedachten' enzo gestopt. Vreselijk is dat.'

Wilde Wonen (o.; g.mv.) Het Wilde Wonen: de overheid geeft 25 kavels per hectare uit, zei hij in hetzelfde interview. De grondeigenaren mogen er bouwen wat ze willen. 'In mijn ideaal gaan ze naar een bouwwarenhuis, een soort Gamma, dat door de overheid goedgekeurde huisonderdelen verkoopt. Ze geven aan welke onderdelen ze willen. Een week later rijdt er een vrachtwagen naar de kavel en het gewenste huis wordt in elkaar gezet.' Onlangs werd bekend dat Almere de komende 25 jaar de helft van de 60 duizend te bouwen woningen door de burger zelf wil laten bouwen, op een eigen kavel. Krijgt Weeber, teruggekeerd naar Curaçao om daar zijn eigen huis te bouwen, toch nog zijn zin.

Red.:   Het Wilde Wonen is wel een goed idee. Voor wie dit als positief op het conto van Weeber wil schrijven, eerst even de opmerking dat Weeber ook eens heeft verklaard dat hij voor zijn sociale woningbouw geen of veel mindere kwaliteitseisen hanteerde, want er moest toch verschil zijn, of termen van gelijke strekking. Dus het Wilde Wonen is waarschijnlijk alleen bedoelt voor mensen die hun eigen huis kunnen laten bouwen. En wie denkt dat deze uitspraak van Weeber extreem weergegeven is: zowel de Peperklip als de Zwarte Madonna voldoen volkomen aan "het gebrek een kwaliteit"-criterium.
    Een illustratie van dat laatste: uit hoofde van familiebezoek reisde de redactie veel op het treintraject Dordrecht-Rotterdam. Begin jaren tachtig bemerkte hij tijdens het lezen, een blik naar buiten geworpen hebbende, een grote bouwput op waar vroeger haventerrein en aanverwante was. Niets bijzonders dus, in Rotterdam. Wat op gegeven moment de aandacht trok, was dat na een bladzijtje lezen er weer een bouwput zichtbaar was, die sterk leek op de voorgaande. Was dat nu verbeelding? - had ik niet goed gekeken? - werden er meerdere gebouwen neergezet? Volgende reizen gaven de uitslag: er waren niet meerdere bouwputten - dit was een grote, lange bouwput, en wel zolang, dat een bladzijde in een boek kon lezen voordat je er voorbij was. Natuurlijk werden we toen nieuwsgierig naar wat er uit die punt zou verrijzen, vooral toen bleek dat de put aan beide kanten eindigde in een boog. Door dat laatste had ik al een vermoeden, en bij het oprichten van de eerste muren bleek dit juist: dit werd iets voor bewoning. En die eerste muurdelen lieten ook meteen zien wat voor soort bewoning. Want die muren bestonden uit identieke elementen, vierkant, met ieder een vierkant gat vrijwel precies in het midden: dit werden konijnenhokken. Tezamen met de monstrueuze omvang van het geheel, formuleerde de IRP-hoofdredacteur bij het zien van die eerste elementen meteen de volgende volzin: Een woonkazerne blijft een woonkazerne, ook als je er ronde uiteinden aangeeft. Let wel: dit was dus tijdens de eerste bouwfase, voordat er een bewoner in de buurt was. Vijf jaar na de ingebruikname kwamen de eerste berichten over sociale wantoestanden al naar buiten. Pas na twintig jaar modderen,  waarbij op een gegeven moment sloop niet is uitgesloten, begint de beheerder weer enig vat op de toestand te krijgen.
 

Rechts de enige foto op het internet die de volledige lengte laat zien, hier tijdens de bouw. Aan de gebogen gevel is te zien dat dit de achterkant is - de luchtfoto laat zien dat de voorkant nog een stuk erger is - je hebt een verrekijker nodig om het geheel te kunnen overzien.

Dit werk, van ruim na het verval, van de Bijlmer, is een uiting van puur intellectueel vandalisme, waarvoor de betrokken eigenlijk de gevangenis in zouden moeten , net als iedere andere vandaal wiens activiteiten op het blauwe-boorden niveau worden uitgeoefend, in plaats van dit witte-boordenvandalisme. Ten bewijze dat het volledig uit vrije wil gedaan werd, en niet uit noodzaak om veel en/of groot te bouwen, zie het voorbeeld hier .

Naar Rijnlandmodel, kleinschaligheid  , Inrichting, lijst , Rijnlands beleid, lijst , Rijnlandmodel overzicht , of site home .