Bronnen bij Algemene semantiek, trainingsprogramma: praktijkvoorbeelden

Bij de uitvoering van een goed programma van aanpak van één of andere vorm van menselijk gedrag, zal in de praktijk al snel blijken dat dezelfde soort stappen worden genomen als geformuleerd in het trainingsprogramma van de algemene semantiek. Met als meest voor de hand liggende voorbeelden die van eten en roken (de Volkskrant, 25-04-2012, door Tonie Mudde):
  En nu echt

Vijf jaar geleden groeide Bart van Noorden in rap tempo uit zijn spijkerbroeken. De toen 41-jarige vrachtwagenbestuurder uit het Zeeuwse mosseldorp Yerseke passeerde bijna de honderd kilo en merkte dat niet alleen aan zijn buik, maar ook aan zijn ademhaling. Bij overgewicht worden de wanden van de keelholte dikker, met snurken als gevolg. Bovendien had hij last van apneu, waarbij in zijn slaap zijn adem tijdelijk stokte. 'Hoe lang ik ook sliep, ik werd elke dag doodmoe wakker. Bij een slaaponderzoek bleek dat mijn lichaam door de apneu 40 procent te weinig zuurstof kreeg. Er moest iets veranderen, ik moest afvallen.'   ...

Het probleem. Een probleem van talloze mensen, want na Amerika, is overgewicht ook in Nederland een epidemie aan het worden. De oplossingen zijn in principe allang bekend, want in de uitzendingen van Oprah Winfrey tezamen met Dr. Phil is, in diverse stappen, het hele proces al vele jaren geleden langsgekomen, en daarbij werd in hoge mate gebruikt gemaakt van toen al bestaande kennis van theorie en praktijk. Dr. Phil: "You are fat, because you wanna be fat". En het punt is om uit te zoeken waarom. Of toegepast op algemenere situaties van schijnbaar ongewenst gedrag: "There must be something in it for you, or else you wouldn't do it". Het probleem is dus: wat is dat?
  Eigenlijk willen we allemaal wel af van onze slechte gewoonten: roken, drinken, veel eten en weinig bewegen. De bestseller 'The Power of Habits' van New York Times-journalist Charles Duhigg legt uit hoe we dat gaan doen.

Doodgewoon een herhaling van zetten, dus, maar zoals al geformuleerd in het trainingsprogramma: voortdurend zijn nieuwe cycli nodig. En dat geldt voor iedereen:
  Duhiggs boek over dit thema klom de afgelopen weken naar de tweede plek van de bestellerlijst van The New York Times. De Nederlandse vertaling, Macht der Gewoonte, verschijnt morgen.

En ook een paar andere concepten bekend van gezond verstand en Dr. Phil worden gerecycled:
  Wie moeite heeft om van zijn slechte gewoonten af te komen, doet er volgens Duhigg goed aan zijn eigen 'gedragslus' te bestuderen.

De "loops"  van Dr. Phil.
  Die bestaat uit drie elementen: de aansporing, de routine en de beloning.

De proefjes van Pavlov. Die werken omdat:
  'Meer dan 40 procent van onze dagelijkse activiteiten komt niet voort uit een bewuste beslissing, maar uit gewoonte', zegt journalist en schrijver Charles Duhigg vanuit zijn woonplaats New York.

Dus niet alleen bij dieren, maar ook bij mensen:
  De aansporing leidt ertoe dat je gaat hunkeren naar een bepaalde beloning, waardoor je automatisch een bepaalde handeling (routine) gaat uitvoeren om de beloning binnen te slepen.

Dus wat doet de mens die zich hiervan bewust wordt:
  Duhigg: 'Zelf had ik de vervelende neiging om elke werkdag een chocolate chip cookie te halen in de cafetaria. Die bevat veel calorieën. Als je er elke dag een neemt, kom je aan. En dat gebeurde dus ook.'

En er vanaf wil: en er vanaf wil:
  Duhigg nam zijn eigen gedragslus onder de loep. Wat maakte dat hij elke werkdag zijn bureau op de redactie van The New York Times verliet om dat koekje te halen?

Met als resultaat:
  Was het honger? Was het verveling? Was het de behoefte aan een stoot suiker voor wat extra energie? Duhigg ontdekte dat het telkens rond dezelfde tijd gebeurde, rond drie uur 's middags. En terwijl hij knabbelde op dat koekje stond hij altijd in de cafetaria te kletsen met collega's. Dat was de werkelijke beloning waar het zijn hersenen om te doen was: sociaal contact. Sindsdien staat hij altijd rond drie uur op van zijn bureau om op de redactievloer een praatje te maken. 'Ik heb al zes maanden geen koekje gehad. En ik mis het totaal niet.'

En als hij die ervaring met anderen wil delen, maakt hij er een regel van:
  Wie moeite heeft om van zijn slechte gewoonten af te komen, doet er volgens Duhigg goed aan zijn eigen 'gedragslus' te bestuderen.

Wat dus al redelijk bekend was:
  Wat Duhigg deed, staat in de psychologie bekend als habit reversal training. Deze therapie wordt gebruikt om af te komen van onder meer roken, gokken en andere dwangmatige handelingen. Het idee is dat je na de aansporing die het slechte gedrag in gang zet, snel reageert met een andere routine en beloning.

Maar dan is natuurlijk de vraag: waarom hebben die eerste formuleringen van de bekende kennis niet gewerkt:
  Duhigg: 'Sommige mensen kunnen alleen van slechte gewoonten afkomen door hun eigen gedragslussen minutieus te bestuderen, anderen doen het intuïtief. Makkelijk is zo'n gedragsverandering zelden, maar het kán wel.'
    Voor de een is het moeilijker slechte gewoonten af te schudden dan voor de ander. Genetische aanleg en opvoeding spelen een rol, en ook de aard van het werk kan gedragsverandering bemoeilijken.

Dat laatste is natuurlijk nogal wiedes, en behoort tot de dingen die mensen zichzelf en elkaar vertellen om maar niets te hoeven overnemen: natuurlijk behoort je slechte gewoonte tot je zwakheden, al dan niet genetisch, anders zou je die slechte gewoonte niet hebben. Door dit soort gedachten is een gewoonteverandering moeilijk.
    Laten dus eens naar het algemeen semantische trainingsprogramma kijken, en als eerste vergelijken met wat Duhigg heeft geschreven. Ten eerste: je moet je bewust worden van het probleem, je kortademigheid.  Dat is "gezond verstand".
    Ten tweede: je moet bedenken dat je er iets aan wilt doen. Dat is een van de argumentatieregels , in dit geval die van causaliteit: dingen hebben vaak een oorzaak. Dan moet je naar die oorzaak gaan zoeken. Dat is "kennisvergroting".
    Ondertussen heb je al drie stappen moeten doorlopen. Dat is "focus". 
    Dan volgt mogelijkerwijs die oplossing, die bijna altijd enige inzet vereist. Dat is het punt van "discipline".
    Waarbij in de praktijk die oplossing in veel gevallen, zoals in ieder geval van die veel-eten epidemie, een belangrijk deel van de oplossing lichamelijke inspanning is. Dat is dus "beweging".
    En waarbij in dit specifieke maar veelvoorkomende geval meteen de oorzaak van dit alles genoemd kan worden: te veel eten. En dat is meteen het eerste op het lijstje van het algemeen semantische trainingsprogramma: "voeding".
    Waarbij die zucht naar bevrediging door voedsel meestal weer als oorzaak heeft dat er onvoldoende bevrediging is op het vlak van creativiteit", wat in de piramide van Maslow uitleg of detail zelf wat uitgebreider is uitgewerkt tot de de aspecten van schoonheid/kunst, zelfverwerkelijking, en transcendentie of wat de mens overstijgt.
    Allemaal best moeilijk dus, maar de beloning is groot, zoals voor onze vrachtwagenchauffeur uit de introductie:
  Toch lukte het Van Noorden wél. Hij viel 25 kilo af, bijna het gewicht van twee volle kratten bier. Ook loopt hij hard, minstens zeven uur per week. Hij rent marathons, met een snelste tijd van 3:30:35 uur.
    Van Noorden houdt zijn sportieve levensstijl nu al vijf jaar vol. Het gevaar van het jojo-effect - waarbij iemand kort zijn leven betert om daarna weer terug te vallen in oude gewoonten - is allang geweken. Rennen ís zijn nieuwe gewoonte geworden. En dat voor een man die tot zijn 40ste amper sportte, ongezond at en rookte als een uitlaatpijp (wekelijks twee pakken shag plus een pak sigaretten). Hoe kreeg hij het voor elkaar?
    Van het roken kwam hij puur op wilskracht af. 'Op een gegeven moment zei mijn dochter: papa, ga jij dood aan kanker omdat je rookt? Toen vond ik het mooi geweest: ik spoelde mijn voorraad shag door de wc en stak er nooit meer een op.'
    Om van zijn andere slechte gewoonten af te komen, bracht Van Noorden een paar subtiele veranderingen aan in zijn eigen gewoontelussen. Ten eerste die drang om het wegrestaurant te plunderen zodra hij stopte om te tanken. Hij hunkerde niet per se naar vet, zout en suiker. Hij had gewoon honger. Door zelf eten mee te nemen, ging hij automatisch gezonder eten. Van Noorden: 'Ik zet geen voet meer in een wegrestaurant.'
    En dan dat rennen. In het begin liep Van Noorden al na een kilometer te hijgen, zoals iedereen die vanuit het niets gaat sporten. De verleiding is dan groot om weer te stoppen, simpelweg omdat het nieuwe gedrag niet wordt beloond met een prettig gevoel, maar juist afgestraft met spierpijn en ademnood. Maar Van Noorden maakte het zichzelf onmogelijk om binnen te blijven zitten. In de maanden dat hij begon met hardlopen, kocht hij twee honden. 'Die gaan piepen voor de deur, dus ik moest wel naar buiten, anders plassen ze op het vloerkleed. Ik trok mijn hardloopschoenen aan en rende achter die honden aan. Elke dag een beetje harder, elke dag een beetje meer. Tegenwoordig houden ze me niet meer bij. Dan ren ik door de Yerseke Moer en roepen mensen me na: 'Bart, vergeet je honden niet!'
    Al snel begon Van Noorden lol te krijgen in zijn nieuwe hobby. Niet alleen dankzij zijn flatcoated retrievers Brady en Kay, maar ook door de endorfinen die in zijn hersenen vrijkwamen. Stofjes die een euforisch gevoel geven, ook wel de runner's high genoemd. 'Mijn vrouw zegt dat ik verslaafd ben. En zo voelt het ook.'
    Tegenwoordig hoeft Van Noorden maar even niks te doen hebben of zijn brein gaat al hunkeren naar de endorfinen. In de vrachtwagen neemt hij zijn hardloopspullen mee in de koffer. 'Zie ik dat het laden en lossen in Boulogne-sur-mer wel even gaat duren? Dan zeg ik: tot over een uur jongens, ik ga rennen. En weg ben ik.'

Die termen "hunkering" en "endorfinen" zijn hier niet op zijn plaats, tenzij je er bij vermeld dat het slechte gedrag nog veel meer tot stand komt dan door "hunkering" en "endorfinen". De vooruitgang bestaat erin dat je je bewust maakt en kennis verschaft omtrent het bestaan van"hunkering" en "endorfinen", en jezelf overschakelt naar betere vormen van "hunkering" en "endorfinen".
    De weg van de vooruitgang is die van bewustwording en van de rationele aanpak. Van iets als een algemeen semantisch trainingsprogramma.
    Meer over de neurologische origine van dit soort processen hier uitleg of detail .


Naar Alg. semantiek, trainingsprogramma  , of site home  ·.

30 apr.2012