Bronnen bij Algemene semantiek, trainingsprogramma: sekteneigingen

Het idee van een alomvattend programma dat je naar een geestelijk beter leven leidt, naar "verlichting", is uiterst aantrekkelijk. Zo aantrekkelijk dat letterlijk talloze mensen het geprobeerd hebben, individueel en in groepen. Met als ultieme voorbeeld het leven van de kluizenaar en de monnik, natuurlijk, die van dit streven hun levenswerk maakten en maken.

In de moderne tijd heeft dit streven geleid naar vele stromingen en groepen als Transcendente Meditatie, de Bhagwan, enzovoort.

Een aantal van de misverstanden en valkuilen van dit soort strevingen zijn te vinden in onderstaande stuk (de Volkskrant, 22-08-2009, door Wilma de Rek):
  Verlicht zijn doe je zo

Verlicht worden is geen kwestie van zoeken en ploeteren. Iedereen is verlicht, zegt popmuzikant/journalist Tijn Touber. De meeste mensen weten het alleen niet.

Waarschuwing vooraf: dit wordt een zweverig verhaal. Het gaat over contact maken met je diepste zelf, over mediteren en over hoe je verlicht kunt worden en een beetje snel, graag. Het boek dat Tijn Touber (1960) deze zomer uitbracht heet namelijk Spoedcursus Verlichting, en de vrolijke boodschap is dat je niet jarenlang in een ongemakkelijke houding op een matje hoeft te zitten om verlicht te word en.
    Evenmin hoef je gehuld in een oranje jurk en met een stompzinnige grijns op je gezicht met een bedelnapje langs de deuren. Je hoeft niet naar India, je hoeft niet in een klooster, je hoeft geen jaren van je leven te verspillen met zoeken naar jezelf. Je hoeft zelfs niet te stoppen met alcohol, seks en lekker eten. Maar daarover straks meer.
    Hoe dan ook: dit wordt dus een zweverig verhaal. Het gaat over God en de zin van het leven, maar vooral over de vele ontmoetingen die Tijn Touber in zijn boek beschrijft met bewonderde en verguisde mensen als de Franse arts David Servan-Schreiber (die vijf jaar geleden bekend werd met Uw brein als medicijn), de Amerikaanse schrijver Neale Donald Walsch (beroemd van zijn Gesprekken met God), VN-topman Robert Muller (bijnamen: 'de profeet' en 'de filosoof'), cardioloog Pim van Lommel (die zich twintig jaar verdiepte in de bijna dood ervaring) en met de Nederlandse fysicus Marinus Knoope.
    Met die laatste ontmoeting begint eigenlijk het verhaal achter de Spoedcursus Verlichting van Tijn Touber. In de jaren tachtig richtte hij de popgroep Loïs Lane op samen met zijn vriendin Monique Klemann. De band was succesvol en Touber dus ook, maar van de ene dag op de andere besloot hij overal mee te stoppen. Omdat hij aanliep tegen het probleem waar, schrijft hij, veel westerlingen mee worstelen: 'Een hoofd vol gedachten en nergens een aan-en-uit-knop.'
    Hij besloot zijn leven drastisch te veranderen, aanvankelijk voor de duur van een maand. De maand werd een jaar, het jaar werd veertien jaar. Veertien jaar lang had Tijn Touber geen seks, ook niet stiekem met zichzelf onder de douche. Hij gebruikte geen drugs. Geen alcohol. Geen sigaretten. Hij las geen romans, hij keek geen tv, hij ging niet uit.
    Wat hij wel deed was mediteren; duizenden uren lang. Hij reisde 17 keer naar Azië en interviewde tal van verlicht-achtige mensen, voornamelijk voor het tijdschrift Ode.
    En toen sprak hij Marinus Knoope, auteur van de Creatiespiraal. Het interview ging onder meer over emoties. Volgens Knoope doet onze cultuur er alles aan om emoties, vooral negatieve, uit te bannen. Maar daardoor gaan mensen ze onderdrukken en dat is niet slim. Emoties, zegt Knoope, worden pas een probleem als je ze niet mag hebben. Veel verstandiger is het emoties maar gewoon toe te laten en er juist vol boven op te duiken. Als je je niet meer tegen emoties verzet, worden je vitaliteit en levenskracht wakker 'waardoor je weer gaat stromen, bruisen, knallen en stralen'.
    Na het gesprek met Marinus Knoope besloot Tijn Touber weer een normaal leven te gaan leiden. Monique Klemann was inmiddels niet meer zijn partner, maar met zijn huidige vrouw Kris doet hij alles wat het leven zo aangenaam maakt.
    Het boek is de afsluiting van die veertien jaar en een verslag van het proces dat Touber, die zich inmiddels verlicht noemt, doormaakte; Touber beschrijft ontmoetingen met een aantal mensen en hun denkbeelden, schrijft wat die ontmoetingen hem opleverden en lardeert alles met checklists, adviezen en citaten van John Lennon, Tolkien, Johnny Depp, André Gide, Brian Eno, Arthur Schopenhauer, Socrates en nog een heleboel andere verstandige types.  ...
    Vijftien jaar geleden maakte Tijn Touber de overstap van popmuziek naar journalistiek. Hij was net met Loïs Lane gestopt en werd daarover geïnterviewd door Sylvia Bodnar van de KRO, die het programma Ararat op zondagavond presenteerde. Bodnar was enigszins opgebrand en vroeg Touber of hij het leuk zou vinden haar een tijdje te vervangen. 'Ik zei: dat is goed, wat moet ik doen?  'Nou gewoon: interessante mensen vinden en die interviewen', antwoordde ze. Dus dat ben ik gaan doen. Een van de mensen die ik interviewde was Jurriaan Kamp, voormalig NRC-journalist, die toen net het blad Ode had opgericht. Er was meteen een klik. Hij vroeg of ik mee wilde denken over zijn blad, we werden vrienden en ik ben voor Ode gaan schrijven; eerst een dag in de week en daarna steeds meer. Twee jaar geleden ben ik eruit gestapt, het werd te veel, het was zo hard werken. Ik kreeg behoefte om weer eens andere dingen te doen die ik leuk vond, zoals muziek maken. Dat doe ik nu ook weer.'   
    Daarvoor, in de eerste twee jaar van zijn monnikenperiode, leefde Touber van de royalties van Loïs Lane en van de hits Amsterdamned, My best friend en Break it up die hij had geschreven. 'Dankzij die royalties kon ik naar India reizen en heel veel mensen ontmoeten. Dat was heel relaxed.'   ...

Misverstand nummer 1: iedereen is bevattelijk voor dit streven.
    Dit is een uitspraak van de soort: "Iedereen is menselijk". Wat misschien wel waar is, maar een open deur - of eigenlijk: onzin . Het geldt namelijk ook voor Ted Bundy en Adolf Hitler, en die zie je nog niet zo snel verlicht worden. Oftewel: misschien heeft iedereen wel een potentie, maar het gaat juist om de mate waarin die potentie aanwezig is, en het lijkt wel vast te staan dat die potentie voor sommige mensen zo gering is, dat ze verzinkt in allerlei andere, deels minder gunstige, potenties.
    Als je dus al iets algemeens wil, zal je het zo moeten toesnijden dat het zo veel mogelijk mensen aanspreekt. Daarover later meer.
    En dat betekent dat, zoals gesteld in het artikel, je niet moet adviseren om in een oranje jurk en met een stompzinnige grijns op je gezicht met een bedelnapje langs de deuren gaan, of naar India te gaan, of een klooster in of anderszins jaren van je leven te verspillen met het zoeken naar jezelf (voor de tv-kijkers: zie het karakter Edina uit Absolutely Fabulous ).
    Maar evenzeer, ook gesteld in het artikel, is het onzin te stellen dat je langs moet bij David Servan-Schreiber, Neale Donald Walsch, VN-topman Robert Muller, cardioloog Pim van Lommel en met de Nederlandse fysicus Marinus Knoope, want die hebben het allemaal echt veel te druk om u allen te kunnen ontvangen. Het lezen van de boeken van verstandige mensen als John Lennon, Tolkien, Johnny Depp, André Gide, Brian Eno, Arthur Schopenhauer, en Socrates is inderdaad een beter idee, maar lijdt toch aan het moeilijk ontkoombare euvel dat velen van hen leefden in maatschappijen en maatschappelijke omstandigheden die mijlenver tot oneindig ver afstaan van de overgrote meerderheid der mensen. Waarbij, even teruggaande, het soort mensen dat wel in aanmerking komt voor dit soort adviezen, natuurlijk niet geheel toevallig zijn van de soort waar Tijn Touber zelf ook toe behoort:
 
  In de jaren tachtig richtte hij de popgroep Loïs Lane op samen met zijn vriendin Monique Klemann. De band was succesvol en Touber dus ook, maar van de ene dag op de andere besloot hij overal mee te stoppen. ... Wat hij wel deed was mediteren; duizenden uren lang. Hij reisde 17 keer naar Azië en interviewde tal van verlicht-achtige mensen, voornamelijk voor het tijdschrift Ode. ...Vijftien jaar geleden maakte Tijn Touber de overstap van popmuziek naar journalistiek. ... Een van de mensen die ik interviewde was Jurriaan Kamp, voormalig NRC-journalist, die toen net het blad Ode had opgericht. Er was meteen een klik. Hij vroeg of ik mee wilde denken over zijn blad, we werden vrienden en ik ben voor Ode gaan schrijven; eerst een dag in de week en daarna steeds meer. Twee jaar geleden ben ik eruit gestapt, het werd te veel, het was zo hard werken. Ik kreeg behoefte om weer eens andere dingen te doen die ik leuk vond, zoals muziek maken. Dat doe ik nu ook weer.'

Samengevat: het alfa-intellectuele kunstenaarstype.
    Maar, het meest essentiële van alles:
 
  Daarvoor, in de eerste twee jaar van zijn monnikenperiode, leefde Touber van de royalties van Loïs Lane en van de hits Amsterdamned, My best friend en Break it up die hij had geschreven. 'Dankzij die royalties kon ik naar India reizen en heel veel mensen ontmoeten. Dat was heel relaxed.'

Tja, zou je dan bijna zeggen: dan kan ik 't ook. Niet helemaal waar, want ook dan is het nog moeilijk genoeg om geestelijk vooruit te komen, maar tezamen met een vaste werkkring en bijvoorbeeld vrouw en kinderen thuis wordt het er in ieder geval niet makkelijker op - alleen al vanwege het tijdsbeslag
    Kortom: ook dit soort aanpak lijkt voornamelijk toegesneden op alfa-intellectuele types met een inschikkelijk soort leven. Een zeer selecte groep, en beslist niet de groep waar je het van moet hebben om de maatschappij als geheel vooruit te helpen.
    Oké, maar voor de doelgroep is er dus niets mis mee, zou de conclusie zijn. Nee dus, zie het volgend artikel van waaruit we alleen de kop en de laatste zin hebben gehaald:
 
  De Volkskrant, 26-06-1999, door Jurriaan Kamp en Tijn Touber

Bestaat aids wel echt?

De epidemie bleef uit, evenals het medicijn. Volgens Jurriaan Kamp en Tijn Touber bevat het gangbare verhaal over aids zo veel ongerijmdheden dat het tijd wordt voor een fundamentele herbezinning. De formule HIV=aids=dood lijkt onhoudbaar.
...
Aids bestaat niet. ...

Hetgeen natuurlijk gevolgd werd door een stroom ontzette reacties.
    Maar waar het hier om gaat is dat zelfs deze redelijk klinkende visie, uitgaande van adviezen van verstandige mensen, dusdanig ver van de realiteit van het werkelijke leven af staat, dat ernstige ontsporingen mogelijk en realiteit zijn.
    Een programma dat iets wil verbeteren voor grotere groepen mensen, is een programma dat dus noodzakelijkerwijs ook in de gewone dagelijkse wereld uitvoerbaar moet zijn. Algemene semantiek, dat zich concentreert op de taal, voldoet aan die eis.
    Want taal gebruikt iedereen.


Naar Alg. semantiek, trainingsprogramma , of site home ·.

22 aug.2009