Alfa-denken, tegen de publieke zaak: de kredietcrisis

Het anti-publieke-zaak denken binnen de wereld van de alfa-intellectuelen is iets dat meestal ondergronds speelt. Nu de kredietcrisis de tegels van de kapitalistische maatschappij aan gruzelementen heeft geslagen ... (de Volkskrant, 25-09-2008, door Machteld Allan, historicus):
  Overheidsbemoeienis is de ware oorzaak van de kredietcrisis

Niet woeker of hebzucht is de oorzaak van de geldcrisis, maar de Amerikaanse overheid die iedereen recht gaf op een eigen huis, zegt Machteld Allan.

Het is de laatste tijd weer heerlijk ouderwets de schuld van het grootkapitaal, de ‘gulzige banken’, de ‘corrupte zakenlieden’ en de zondige hebzucht van de mens. ‘Implosie van het kapitalisme’, kopte de Volkskrant verlekkerd, zij het wat voorbarig, toen er weer een grote Amerikaanse zakenbank ten onder was gegaan.
    Gezaghebbende experts stellen sensationele rampspoed in het verschiet en geven de enige mogelijke remedie er meteen bij: nationalisaties en streng overheidstoezicht op banken en financiële instellingen. Om het zieltogende kapitalisme te redden moest er een ‘flinke scheut socialisme in het financiële systeem komen’, schreef de een. ‘Hoe meer vrijheid je toelaat, hoe meer toezicht er nodig is’, vond een ander, wat een uitspraak is van grote Orwelliaanse allure.
    In deze golf van suïcidaal leedvermaak wordt compleet over het hoofd gezien dat niet de banken en de zakenlieden, maar juist een grootschalige sociaal-economische sturing van de Amerikaanse overheid de aanzet heeft gegeven tot de crisis. In het vigerende verhaal van de ‘graaiende zakenlieden’ ruik ik de aloude hysterie tegen ‘woeker’ die gewoonlijk door gelovigen, socialisten en leden van de Consumentenbond naar voren wordt gebracht. ...
    In den beginne was er het breed gedragen politieke dogma, dat een echte Amerikaan moest wonen in een eigen huis. Het bezit van een huis, vonden zowel Democraten als Republikeinen, geeft mensen een gevoel van zelfrespect, worteling en verbondenheid. Ook de mensen die anders met een lage huur in een stedelijk oerwoud zouden wonen, moesten in staat gesteld worden een huis te kopen. ...
    ... Banken stonden dus niet alleen juridisch, maar ook moreel onder druk leningen af te sluiten waarvan men vooraf wist dat ze waarschijnlijk niet zouden worden ingelost. Hoe dit allemaal afliep, viel de afgelopen weken in de kranten te lezen.
    Niet ‘het nietsontziende Amerikaanse woekerkapitalisme’ ligt dus aan de basis van de huizenbubbel, het rondpompen van waardeloze hypotheekcontracten en de uiteindelijke kredietcrisis, maar een kloek staaltje grootschalige social engineering die zelfs de meest doorgewinterde Europese sociaal-democraat aan het blozen zou brengen.

Machteld Allan begint met een relativerende opmerking over de crisis, die haar bias, haar voorinstelling, tentoonstelt: ' ‘Implosie van het kapitalisme’, kopte de Volkskrant verlekkerd, zij het wat voorbarig, toen er weer een grote Amerikaanse zakenbank ten onder was gegaan.' Met het voordeel van terugkijken kunnen we constateren dat Allan hier een voltreffer in haar eigen voet schiet: de implosie werd na het het schrijven van het artikel nog vele malen erger.
    Haar onderbouwing van de oorzaken van de crisis bevat feiten - maar niet alle. De crisis is begonnen met het verstrekken van slechte hypotheken. Maar dat waren groet edragen, maar niet die waar het hier om gaat. De echt zware crisis is ontstaan door het vele malen doorverkopen van pakketten van die hypotheken, waarbij uiteindelijk zeer veel meer geld rondging - spiek maar even vooruit naam het stuk van de volgende apologeet van het kapitalsime. En dat is 100 procent het initiatief van de financiële wereld.
    Het is duidelijk waarom deze foute analyse nodig was: om een pleidooi te houden om te voorkomen dat er een ‘flinke scheut socialisme in het financiële systeem’ komt, en ‘het nietsontziende Amerikaanse woekerkapitalisme’ rustig door kan gaan.

Het columnisme (de Volkskrant, 29-09-2008, column door Arie Elshout):
  Dansen op het graf

De beweging was alles. Het financiële systeem was als een deeltjesversneller: met behulp van steeds complexere beleggingsconstructies werd het kapitaal er zo snel in rondgepompt dat niemand het meer helemaal kon volgen, maar alle betrokkenen er toch wijzer van werden.
Tenminste, zolang het geld rolt.
    Op het moment dat een hapering optreedt in de geldomloop, iedereen zijn kapitaal begint vast te houden en de beweging stopt, valt het turbokapitalisme uit elkaar als het T-Fordje van Laurel & Hardy: met horten en stoten komt het tot stilstand, ineens spuit er stoom uit de motor, een spiegel valt eraf, gevolgd door een koplamp, er is geen houden meer aan, daar gaan achtereenvolgens de portieren, de spatborden, de bumpers, waarna het vehikel met een laatste zucht door zijn wielen zakt. Herman Wijffels kan er wel om lachen.
    Wat er nu in Amerika gebeurt, doet hem denken aan de val van het communisme (Voorpagina, 27 september). ...
    ... Wijffels is een denker met on-Nederlandse vergezichten, maar in zijn triomfalisme vergeet hij heer te blijven.   ...
    Wijffels’ vergelijking met de val van het communisme vormt een goed referentiekader in zoverre zij de inslag van de ramp treffend weergeeft. Maar verder gaat zij niet op. ...
    Een ander verschil is dat het communisme niet hervormbaar was en het kapitalisme wel. Kern van het kapitalisme is het idee van de vrijheid, een aan twee kanten snijdend mes. Positief is dat mensen de vrijheid krijgen met ondernemen en innoveren geld te verdienen voor zichzelf en zo bij te dragen aan de maatschappelijke welvaart. Negatief is dat de ene mens nu eenmaal beter voor zichzelf zorgt dan de ander, waardoor vrijheid ook ongelijkheid creëert.
    De afgelopen tweehonderd jaar was te zien hoe die kapitalistische vrijheid van nature steeds de neiging heeft door te slaan naar het negatieve. Maar evenzeer was te zien dat er dan telkens tegenkrachten worden opgeroepen om het kapitalisme te beteugelen, omdat buitensporige ongelijkheid de maatschappij ontwricht. Het kapitalisme heeft niet alleen een ingebakken neiging tot exces, maar ook tot zelfcorrectie.
    Wat deze weken stukliep, is het beleggers- en managerskapitalisme, waarbij op een perverse manier de beloning in geen verhouding meer stond tot de prestatie. Econoom en Nobelprijswinnaar Amartya Sen pleit nu voor een kapitalistische variant, waarbij sociale interventie en regulering zo verstandig worden toegepast dat de creativiteit van de vrije markt intact blijft als onmisbare bron van onze welvaart. Want als we dat kind met het badwater weggooien, zal het lachen ons vergaan.

Grappig is dat nu: 'kapitalisme heeft niet alleen een ingebakken neiging tot exces'. Dat klopt: tijdens de ene fase jaagt het de economie zo sterk op dat het planeet verwoest, en tijdens het tweede exces jaagt het de economie zo hard de grond in dat er armoede voor een groot deel van de bevolking dreigt. En hierin ziet Arie Elshout 'een neiging ... tot zelfcorrectie'. Dan moet het heel apart zijn om onder een kapitalisme zonder die neiging tot zelfcorrectie te leven.
    Maar goed, dat is allemaal bedoelt om te komen tot het advies om te voorkomen dat 'we dat kind met het badwater weggooien'. Lang leve het exces-kapitalisme.

De '"experts" (de Volkskrant, 30-09-2008, Ewald Engelen en Martijn Konings, verbonden aan het Amsterdam Financial Center Research van de Universiteit van Amsterdam):
  Staatskapitalisme is terug in Europa

De crisis leidt tot de terugkeer van het staatskapitalisme in Europa. In de VS is het nooit weggeweest, menen Ewald Engelen en Martijn Konings

We gaan nu de veertiende maand van de kredietcrisis in. Spektakel te over: banken die vallen, masters of the universe met kartonnen dozen over straat, lange rijen voor bankkantoren. ...
    Europa reageert met leedvermaak. De ene na de andere regeringsleider laat uitspraken optekenen die tegelijk van zelfgenoegzaamheid en gekrenkte trots getuigen. Bij ons zal zoiets niet gebeuren; de Europese economieën zijn robuust; wij hebben ons niet zo gek laten maken als die Amerikanen met hun giftige producten.
    En dat terwijl ook hier grote banken wankelen op hun grondvesten. Daarnaast kruipen onder allerlei stenen klassieke staatssocialisten tevoorschijn die om het hardst juichen dat het Amerikaanse kapitalisme toch niet zo superieur is als werd gedacht.   ...

Smerige lui, die staatssocialisten ...

Nog meer columnisme (de Volkskrant, 04-10-2008, column door Nausicaa Marbe):
  Hoe nu verder?

Op Zwarte Maandag trof ik in de supermarkt, vergeefs op zoek naar een kam, maar liefst achtentwintig soorten tandzijde en tandenstokers. Waanzin natuurlijk, maar ook prima: overvloed mag er zijn. Dat is geen populaire gedachte nu in veel commentaren op de financiële crisis het einde van het kapitalisme wordt ingeluid. Alsof de voorspelling van Karl Marx is uitgekomen: dat het kapitalisme zichzelf de das om zou doen. Maar de zwakke plekken van het kapitalisme en de onethische kanten daarvan rechtvaardigen nog niet Marx' onzinnige alternatief.
    Wat hij voor ogen had, een klassenloze maatschappij, toegerust met staatskapitaal in eigendom der proletariërs, is een nog gevaarlijker abstractie dan de windhandel op Wall Street. Want zoals de geschiedenis bewees: het communisme leidde niet tot eerlijk verdeelde welvaart, maar wel tot armoede, onvrijheid, onmenselijkheid en het herverdelen van gestolen kapitaal onder een kleine elite. Het ongemak van hebzuchtige roofkapitalisten is verreweg te prefereren boven een permanente dictatoriale staatsdwang.
    ... Dat is de gouden keerzijde van het graaikapitalisme: volop kans voor onuitputtelijke inventiviteit, vernieuwingsdrift, handelsgeest.
    Dat neemt niet weg dat zo'n economische crisis hard en cru aankomt. ... Niet alleen individuen, ook maatschappelijke idealen zoals structurele armoedebestrijding komen in het nauw als het leven versobert en berekening de bezieling verdringt.
    Met dit doembeeld voor ogen is het verleidelijk de huidige crisis te definiëren in termen van slachtoffers en boosdoeners, van goed en kwaad. Maar hoe misplaatst moralistisch is het om opportunistisch af te geven op de hand die je voedt, nu die in krappe tijden je eigen portemonnee beroert. .
   'Wall Street zijn we zelf, schreef econoom Kees Kraaijeveld in VN. Deze introspectie is welkom. ...
    Overigens: wat kwam dat dolgedraaide kapitalisme velen goed uit in de jaren negentig, de tijd van de huizenmiljonairs, de tophypotheken, de dure nieuwe auto's en exotische gezinsvakanties drie keer per jaar. De democratisering van het Zwitserlevengevoel voor de middenklasse. ...
    Nu de financiële wind, overigens al een tijdje, anders waait, tiert het defaitisme welig. Word het kwaad in een handomdraai gelokaliseerd - hyperkapitalisme! - én de vrije marktwerking gereduceerd tot het beeld van een handvol dollarterroristen in plutocratische samenzwering tegen de rest van de wereld.
    ... Maar dat de staat nu de glansrol van verlosser mag spelen, betekent nog niet dat het socialisme moet zegevieren. Te veel staatsmacht wordt op den duur toch als immorele almacht ervaren, met alle gevolgen van dien. ...

Je moet de stappen wat door elkaar husselen, maar dan kom je tot het volgende: de middenklasse het een tijd mee mogen feesten met de graaikapitalisten, maar nu het voor hen minder gaat en voor de onderkant van de maatschappij armoede eraan komt, is dat geen reden om de staat meer bemoeienis te geven, want dan krijg je eerst het weerzinwekkende socialisme, en voor je het weet, zucht je onder het zwartste communisme van Karl Marx.
    Ziet u trouwens nog een overeenkomst in de verhalen van deze mensen, behalve hun conclusie dat iedere vorm van kapitalisme per definitie beter is dan welke vorm van staatsinvloed of socialisme dan ook? Die andere overeenkomst is het gebruik van de hyperbool: de voorstellen van de andere kant zo ver naar het extreme doortrekken, dat ze absurd worden, en ze gemakkelijk te bestrijden zijn - in technische termen: reductio ad absurdum, vermengd met een stukje stromanredenatie.

De neoliberale politiek (de Volkskrant, 04-10-2008, rubriek Uitgesproken):
  Uitgesproken

'Ik wil enkel voorkomen dat wij straks weer bezig zijn met ruilhandel of met schelpen betalen.' Alexander Pechtold (D66) legt uit dat Agnes Kant (SP) niet zo blij moet doen over de implosie van het kapitalisme.

Kijk, nog zo'n voorbeeldje van zwart-wit-maken . Waarom zouden die mensen dat toch allemaal doen?

Nog meer columnisme (de Volkskrant, 04-10-2008, column door Amanda Kluveld):
  Stelling | Hebzucht is juist goed voor de economie

Hoogmoed is bron van durf en inventiviteit

Hebzucht wordt aangewezen als de belangrijkste oorzaak van de huidige economische crisis. Dat lucht op, omdat de crisis zo herleid wordt tot een voor iedereen herkenbare en tot de verbeelding sprekende hoofdzonde. Alsof dat niet genoeg is, wordt hebzucht daarbij ook nog gekoppeld aan twee andere hoofdzonden: hoogmoed en onmatigheid. ...
    Impliciet is dat een pleidooi voor het erkennen van alle zeven hoofdzonden, de hebzucht bovenaan, als belangrijke algemeen economische en bedrijfseconomische variabelen. Op zichzelf is dat een begrijpelijke wens. De zeven hoofdzonden zijn universeel menselijk en zullen behalve in een situatie dat er geen mensen meer zijn, altijd blijven bestaan. Het is dus goed om dat te erkennen. Maar dat moet niet resulteren in het volledig afwijzen van wat ons nu eenmaal menselijk maakt.
    Het socialisme en het christendom zeggen: wij zijn allen zondaars en onze zonden moeten vernietigd worden. De mens moet dus iets anders worden dan hij is. In de beschouwingen over de kredietcrisis wordt dat 'wij zijn zondaars' vaak veranderd in 'zij zijn zondaars' ...
    Het kapitalisme is 'wij zijn allen zondaars en daar maken we wat van'. Hoe kunnen we hebzucht, hoogmoed, lust, afgunst, gulzigheid, woede en gemakzucht nu het beste voor ons laten werken? Meestal lukt dat aardig. Hebzucht kan zo de vorm aannemen van gezond eigenbelang, hoogmoed is behalve een zonde, een bron van durf, initiatief en inventiviteit. ...
    Hoogmoed en hebzucht doen op deze manier veel voor onze economie, stimuleren onze creativiteit en cultuur. Ook zonder het kapitalisme zouden de zeven hoofdzonden bestaan. Een economisch systeem dat ze met wisselend succes voor ons laat werken is zo gek niet.

De weerlegging hiervan stond in de naastgelegen column van René Cuperus horende bij dezelfde stelling. Cuperus betoogt dat het niet hebzucht noch hoogmoed is die tot positieve zaken als inventiviteit leidt, maar eerzucht. Hebzucht en hoogmoed houden soms ook eerzucht in, maar dan wordt dat vergezeld van een aantal sterk negatieve zaken, die het positieve van het eerste meestal in haar negatieve tegendeel doet verkeren. Misschien dat in de oorzaken van de kredietcrisis eerzucht ook een rol heeft gespeeld, maar die is dan in ieder geval verzopen in de negatieve aspecten van hebzucht en hoogmoed - daar is vrijwel iedereen het over eens.
    Maar ja, het ging erom om iets te vinden dat naar de conclusie leidt: het kapitalisme is zo gek nog niet. Weg met die socialistische neigingen!

En nog meer columnisme (de Volkskrant, 04-10-2008, column door Max Pam):
  Nu blijkt Karl Marx ineens weer actueel E!n het is niet moeilijk te voorspellen dat de universiteit van Nijmegen binnenkort een workshop 'marxisme' op het programma zal zetten.

Hoe lang zal Marx in de mode blijven?

Het woord dat mij deze dagen dikwijls te binnenschiet, is mode. Hoe komt het toch dat mensen ineens allemaal hetzelfde doen, dat ze dezelfde acties ondernemen of nalaten, dat ze dezelfde kleren dragen, dezelfde mening hebben en dezelfde dingen mooi vinden?
    Mode!
    Ineens blijken duizenden Nederlandse spaarders bij een IJslandse bank te zitten. ... Hoe kom je erbij om je geld daar naar toe te brengen?
    Mode!
    Wie ook weer in de mode schijnt te zijn, is Karl Marx. Ik las het bij Elsbeth Etty, die het kan weten omdat zij zelf redacteur van De Waarheid is geweest en ook geloofd moet hebben in de dialectische wetenschap. Nu blijkt Karl ineens weer actueel en het is niet moeilijk te voorspellen dat de universiteit van Nijmegen binnenkort een workshop 'marxisme' op het programma zal zetten. Alleen: hoe lang zal Marx in de mode blijven?
    Tot de AEX weer op 500 punten staat.   ...

Tja, nog een nieuwe mode: het oproepen van het schrikbeeld van het communisme.
    Dus terug naar de start, en wat we wilden betogen. Want wie het lijstje auteurs heeft gevolgd weet het al, maar voor de volledigheid: Machteld Allan, historicus, Arie Elshout, journalist en adjunct-hoofd-redacteur van de Volkskrant, Ewald Engelen en Martijn Konings, economen, Nausicaa Marbe, schrijfster en columniste van de Volkskrant, Alexander Pechtold, kunsthistoricus en politicus voor D66, Amanda Kluveld, historicus en columniste voor de Volkskrant, en Max Pam, journalist, schrijver, en columnist van de Volkskrant (er zijn ongetwijfeld bij evenveel economen als er haters van staatsinvloed zijn, en de twee genoemden hebben we gepromoveerd tot vertegenwoordigers hiervan)
    Een schone verzameling alfa's dus. En al die alfa's keren zich op hoog-emotionele toon tegen iedere mogelijke conclusie die in de richting van meer staatsinvloed op de financiële wereld gaat. Die richting meer staatsinvloed op de wereld gaat. Want dat is "Socialisme!" - nee, dat is "Communisme!"
    Die toon is zo schril, dat ze slechts één oorzaak kan hebben: eigenbelang. Uit het stukje van Marbe:
  wat kwam dat dolgedraaide kapitalisme velen goed uit in de jaren negentig, de tijd van de huizenmiljonairs, de tophypotheken, de dure nieuwe auto's en exotische gezinsvakanties drie keer per jaar. De democratisering van het Zwitserlevengevoel voor de middenklasse. Ongehinderd door ideologieën werd destijds het calvinistisch bezinksel weggespoeld met champagne, weggefeest in het eeuwige zaterdagavondgevoel van de kersverse commerciële televisie en vervangen door de egomane spiritualiteitwaan van New Age.

Dat is niet de wereld van Jan Modaal die ze beschrijft, en al helemaal niet de meerderheid der Nederlanders daaronder. Wat Marbe daar beschrijft is de wereld van de besturende middenklasse, de voormalig PvdA'er die nu in gezamenlijkheid met het rechtse managersdom het leven van de professionals als onderwijzers en verplegenden het leven zuur maken. Die samen met de would be- of echte kapitalisten aan de top, CDA en VVD, bijna alle staatsinstellingen hebben geprivatiseerd, en Nederland halverwege het Angelsaksische paradijs van het volkomen vrije graai-kapitalisme hebben gebracht. "Vrijheid is zo'n groot goed" ... ammehoela -de champagneparty's zullen ze bedoelen. De vrijheid om te luxe te leven op de kosten en de arbeid van anderen. Want allen tezamen zullen de verzamelde aangehaalde alfa's misschien geen dag fatsoenlijk productief werk achter de rug hebben.

Dat is de reden van hun virulente anti-communisme! Want iedereen weet inmiddels dat er geen systeem is waaronder het schrijverschap zo bloeit als onder het communisme. Nooit hadden schrijvers zoveel achting, en nooit is hun gehoor sneller gedaald dan bij de val van het communisme. Nee, wat het bovenstaande heeft laten zien, is dat het gaat om dat andere product van die val: de mogelijkheid om snel rijk te worden.
    De aanhef van het artikel voltooiende:
  Nu de kredietcrisis de tegels van de kapitalistische maatschappij aan gruzelementen heeft geslagen, komen de ratten en pissebedden er in ruime hoeveelheden onder vandaan gekropen.


Naar Alfa wereld , of site home .

27 okt.2008