Anti-communisme

Het wordt algemeen aangenomen dat het communisme het slechtste politieke systeem dat er bestaat. Daar zijn allerlei kanttekeningen bij te maken. Vanwege de heersende universele vooroordelen zullen de argumenten van de voorstanders van deze stelling eerst ontkracht moeten worden.

Het belangrijkste argument om communisme slecht te vinden is het aantal slachtoffers dat het heeft veroorzaakt. Men doelt dan op de slachtoffers van zowel Stalin's politieke vervolgingen en zijn landbouwpolitiek als de slachtoffers van Mao's politieke vervolgingen en zijn industrialisatiepolitiek. In beide gevallen spreekt men over tientallen miljoenen slachtoffers. In het geval van Stalin gaat het voornamelijk om de aantallen politieke slachtoffers, en in het geval van Mao om de economische slachtoffers.

Eerst over Stalin. De meest recente getallen die genoemd worden als slachtoffers van zijn vervolgingen in de dertiger jaren liggen rond de dertig miljoen - waaronder de miljoenen van de hongersnood die Stalin zou heen veroorzaakt door de collectivisering van de landouw. In aansluiting op die periode viel de Tweede Wereldoorlog, en het aantal Russische slachtoffers in die oorlog wordt ook algemeen geschat op 25 tot 30 miljoen, voornamelijk mannen. Ook van de politieke slachtoffers mag men aannemen dat het voornamelijk mannen waren. Dat zou betekenen dat in een periode van circa 20 jaar, Rusland circa 50 miljoen mannen zou hebben verloren. Dat komt bij een geschatte totale bevolking van 200 miljoen neer op de helft van zijn mannen. Dat zou na de oorlog ernstige sociale gevolgen gehad hebben. Er zijn geen aanwijzingen voor een dergelijke demografische ramp - Rusland wist na de Tweede Wereldoorlog, waarin tachtig procent van haar grote steden en haar industrie was vernield, een snelle heropbouw te realiseren , hetgeen culmineerde in technologische successen als in de ruimterace.

Dus een van de twee genoemde aantallen slachtoffers kan niet juist zijn. Dat van de Tweede Wereldoorlog staat min of meer vast - ook de Duitsers hebben er gegevens over bijgehouden. Dat van de slachtoffers van Stalin is grotendeels een schatting. "Deskundige" 1, altijd een Ruslandkenner van het anti-communistische soort, zegt dat het zo veel miljoen is, waarna deskundige 2, die nog anti-communistischer is, er uit rivaliteit met deskundige 1 er een paar miljoen bij doet - en zo is dat een aantal keren rond gegaan, tot aan het huidige totaal van dertig miljoen .  Het is dus deze schatting die waarschijnlijk veel te hoog is; een getal in de enkele miljoenen is al veel waarschijnlijker . Voor Mao geldt waarschijnlijk een soortgelijk verhaal .

Als we het toch over dictators en hun aantallen slachtoffers hebben: vanuit een boven-globale blik is Hitler niet alleen een Duitser/Oostenrijker, maar natuurlijk ook gewoon een Westerse leider. En het anticommunisme behoort zeker tot een van zijn belangrijkste drijfveren. Dus de slachtoffers van Hitler zou je ook aan de andere kant van de vergelijking moeten schrijven .

En aangeland bij de Tweede Wereldoorlog: in het kader daarvan zijn ook een paar dingen gebeurd die hier misschien aan toegevoegd moeten worden. Zo zijn de bombardementen aan het eind van de oorlog, toen Duitsland allang verslagen was, wel eens uitgelegd als een boodschap aan Rusland - iets dergelijks geldt voor de atoombommen op Japan. Let wel: dit waren aanvallen op burgerdoelen.

Dit wat betreft de politieke slachtoffers, dat meteen al een genuanceerder beeld laat zien. Door wat realistischer getallen te nemen van de communistische kant, en ook ze af te wegen naar de slachtoffers van de Westerse kant, kom je van zwart-wit tot donkerdergrijs-lichtergrijs.

Dan de economische slachtoffers. Daarbij gaat het meestal niet over feitelijke doden, maar mensen die door armoede en ziekte eerder sterven - ze tellen dus maar voor een deel mee in de dodenstatistieken. Maar omdat de betrokken aantallen in de tientallen en honderden miljoenen liggen, kan het aantal "netto" economische slachtoffers toch ook erg hoog oplopen. De aantallen die men graag noemt in verband met het communisme.

Als dit gebruikt wordt om het communisme te veroordelen, moet hier, net als in het politieke geval, in ieder geval ook naar de andere kant worden gekeken - zonder tweede schaal kan je niet wegen. Zeker daar waar men stelt dat het communisme niet alleen een slecht systeem is, maar ook het slechtste. Wat alleen waar is als het inderdaad de meeste slachtoffers van alle systemen heeft gemaakt. Maar daar moeten dus eerst die van die andere systemen ook voor geteld worden.

Dan hebben we meteen een paar problemen. Want hoe onderscheidt je de systemen, en wat zie je als slachtoffers. West-Europa, de Verenigde Staten en Zuid-Amerika zijn kapitalistische economieën, maar hoe zie je Afrika en de rest van Azië. We zullen deze apart houden als derde-wereld economieën.

Beginnen we voor het gemak even met de laatste. Als de categorie van door armoede veroorzaakte sterfte wordt overgenomen, dan ligt het aantal slachtoffers van de derde-wereld economie niet in de miljoenen, en niet in de tientallen miljoenen, maar in de honderden miljoenen .

Waarmee de discussie over de stelling dat het communisme het slechtste systeem zou zijn meteen gesloten zou kunnen worden. Want zelfs als men de politieke slachtoffers gaat meenemen, zijn de aantallen in de derde-wereld ook daarin veel hoger. Het communisme is niet het slechtste systeem - het derde-wereld systeem is het slechtste systeem.

Maar er kunnen nog meer lessen getrokken worden uit een verdere analyse.

De eerste volgt weer uit een inschatting - zoals al dit soort overwegingen. Uitgaande van de stelling dat de derde-wereld economie kapitalisme noch communisme is, kan men wel de vraag stellen waar het het meest op lijkt. En het antwoord is duidelijk: het is zeker geen communisme, en in haar economische vrijheden lijkt het het meeste op kapitalisme, zo niet veruit het meeste. Het slechtste systeem op aarde, het derde-wereld systeem, lijkt dus het sterkst op het kapitalisme. Dan kan rustig concluderen dat het met het kapitalisme ook wel eens niet zo goed kunnen zitten.

Een andere kwestie in dit verband is waar de armoede van de derde wereld eigenlijk wel door wordt veroorzaakt. Er zijn een behoorlijk aantal onafhankelijke waarnemers die stellen dat op zijn minst een aanzienlijk deel van de armoede in de derde wereld wordt veroorzaakt door machtspolitieke en economische machinaties die direct stammen uit de kapitalistische hoofdkwartieren van de westerse wereld . En dat de slachtoffers van het derde-wereld systeem dus voor een groot deel op de schaal van het Westerse systeem terecht komen.

Als je het communisme wilt veroordelen op grond van de aantallen economische slachtoffers, en dus ook moet kijken naar het aantal Westerse economische slachtoffers, kan het dus zomaar zijn dat de schaal doorslaat naar de Westerse kant - in aantallen slachtoffers.

Dit wat betreft de analyse van de huidige, actuele, situatie in de wereld. Maar daar komt, als je echt hele systemen gaat vergelijken, nog een aspect bij, namelijk de tijd. Het kapitalisme bestaat al veel langer dan het communisme, en dan is meteen de vraag met welk kapitalisme we het communisme gaan vergelijken. Dat van het hier en nu, of dat van een eeuw terug, of twee eeuwen? De meest eerlijke vergelijking is natuurlijk met de periode die overeenkomt met de periode die het communisme doormaakte toen het heeft bestaan. En het kenmerk van de periode van de grote communistische economieën van Rusland en China is duidelijk en bekend: die van de overgang van agrarische naar industriële economieën.

Als men dus wil kijken naar de positie van het kapitalisme tegenover het communisme, moet men voor een eerlijke vergelijking niet kijken naar het kapitalisme van nu, maar dat van de vergelijke periode in het kapitalisme: de Industriële Revolutie. Dan wordt het plaatje plotseling heel anders . Men hoeft maar de naam Dickens te laten vallen, om te beseffen dat op gebied van de economie het kapitalisme ook zeer veel slachtoffers heeft gemaakt, en die aantallen liggen zeker in de grootte van tientallen miljoenen, zie alleen maar even de korte beschrijving hier .

Dus als men communisme gaat vergelijken met kapitalisme, maar niet het kapitalisme van het heden maar het kapitalisme vanuit de tijd die overeenkomt met het huidige communisme, lijkt het aantal slachtoffers van het communisme niet groter, maar juist kleiner dan die van het kapitalisme.

Een variant van deze meer vorm-synchrone vergelijking is wat er gebeurt bij het geval van een directe overgang van het communisme naar kapitalisme, zoals in Rusland. Dat voor hen nieuwe kapitalisme lijkt in eerste instantie natuurlijk meer op ons oude kapitalisme van na de Industriële Revolutie.

Bij deze vergelijking van de overgang in Rusland is men in het Westen gewend zich te concentreren op zaken als persvrijheid en consumptieaanbod. Maar veel belangrijker is de economische en maatschappelijke positie van de gemiddelde burger. Voor wie het weten wil, zijn de feiten daarover ook wel bekend en te vinden, en die laten zien dat die gemiddelde burger er aanzienlijk op achteruit is gegaan, zie hier , een achteruitgang die zodanig groot is dat de gemiddelde leeftijd in Rusland met vele jaren is afgenomen. Op een bevolking van circa 200 miljoen gaat dit ook meteen over vele miljoenen slachtoffers van de overgang naar het kapitalisme, over een periode van slechts een decennium. Daarnaast heeft deze overgang ook geleid tot een dramatische achteruitgang van de maatschappelijke moraal als geheel. Wat in Rusland aanvankelijk heerste waren originele Dickensiaanse toestanden, met bejaarden die van hun staatspensioenen beroofd werden, terwijl de rijkdom van het land in handen kwam van een kleine groep particulieren, die het merendeel van die rijkdom naar het westen transporteerden - de zogenaamde oligarchen (let in deze bron ook op de omschrijving van dit verval: een 'cynische vorm van kapitalisme').

Dus ook een directe vergelijking van communisme en kapitalisme als bij een overgang geeft een heel andere uitslag dan het zwart-witbeeld dat men universeel heeft. Als men ten minste een eerlijke vergelijking maakt. Zo is men gewoon om Cuba te vergelijken met Amerika - dus het communisme deugt niet. Een eerlijkere vergelijking is natuurlijk die van Cuba met een van haar naaste Caribische buren, bijvoorbeeld Haïti - dan is de uitslag: het kapitalisme deugt niet (als je dezelfde terminologie blijft hanteren)

Wat betreft de Russische vergelijking moet dan eigenlijk ook nog een andere factor betrokken worden: het basismateriaal - het leidt weinig twijfel dat de West-Europese volken beter in staat zijn een goed hardwerkende en samenwerkende samenleving te onderhouden dan de Oost-Europese volken en met name het Russische . 

Als conclusies kunnen we dus als eerste stellen dat we het communisme beslist niet het slechte systeem op aarde is, want het derde-wereld systeem is sowieso slechter. En als tweede dat de vergelijking tussen communisme en kapitalisme beslist niet zwart-wit is, maar hoogstens een van donkergrijs-lichtgrijs. Wat betekent dat er beide systemen goede en slechte dingen zitten. En er dus, bij een verstandige benadering, ook van elkaar te leren valt.

Waarmee de vraag open komt wat dan wel het slechtste systeem op aarde is. Daarvoor komen er een aantal in aanmerking, zoals fascisme, oligarchie, en dergelijke. Maar daarvan zijn er op dit moment niet veel meer. Er is echter nog wel een systeem aan te wijzen dat heel veel slachtoffers maakt, en dat is het anti-communisme. Als we de huidige tijd definiëren als die sinds de Tweede Wereldoorlog, hoeft men maar te beginnen met de schier eindeloze lijst dictators in Afrika, Azië en Zuid-Amerika, mensen als Soeharto, Marcos, Moboetoe, Pinochet - allemaal werden ze gesteund vanuit het westen, meestal de Verenigde Staten, omdat ze "bondgenoten tegen het communisme" waren. Allemaal hebben ze miljoenen slachtoffers gemaakt.

In die context kan men als tweede kijken naar de oorlogen die er sinds de Tweede Wereldoorlog zijn gevoerd . Van die in Vietnam tot die tegen het terrorisme, meestal heeft anti-communisme een grote rol gespeeld. In Vietnam werd wat aanvankelijk de nationalisten waren tot communisten gebombardeerd, en het hedendaagse terrorisme van Osama bin Laden en consorten heeft kunnen ontstaan door opleiding door en steun van de Amerikanen, in een poging om de communisten in Afghanistan te bestrijden . Ook wat betreft door anti-communisme gevoede oorlogen praat men dus over miljoenen slachtoffers. En daar staat werkelijk niets goeds tegenover.

Als we ons beperken tot de levende of recent levende systemen, lijkt het dus zo te zijn dat niet het communisme, maar het anti-communisme het slechtste systeem op aarde is. Onder invloed van het anti-communisme werden en worden nog steeds de slechtste en de domste dingen gedaan en gezegd, van de decennia durende propaganda van de Koude Oorlog , tot in de huidige tijd aan toe .

Die kwalijke invloed is voor ons in Europa het meest zichtbaar geworden op de Balkan, waar het terugkomt in de onbewuste maar overduidelijke gelijkstelling: de Serven zijn een Slavisch volk, dus het dichtst bij de Russen, dus het dichtst bij de communisten, dus de slechterikken . De werkelijkheid is dat de Albanezen de burgeroorlog in Kosovo doelbewust hebben opgestookt , gebruik makende van de anti-communistische ressentimenten in het Westen.

De ernst van het anti-communistische syndroom is nog eens benadrukt door de mini-oorlog in Georgië in 2008, gestart door de Georgiërs die de "afvallige" regio van Zuid-Ossetië weer in het gareel probeerden te bombarderen, gevolgd door het verjagen door de Russen van de Georgiërs . Een simpele kwestie zou je zeggen, want ten eerste: Waarom zou je de Ossetiërs kunnen ontzeggen wat de Georgiërs voor zichzelf geclaimd hebben, namelijk autonomie? - en ten tweede wat betreft de Russische reactie: het Westen deed precies hetzelfde in Kosovo.

Toch durfden de Georgiërs, onder leiding van de Georgische Amerikaan Saakasjvili en met steun van de Amerikanen, een oorlog tegen de Ossetiërs aan. De reden voor deze zelfverzekerdheid bleek uit de reacties van Saakasjvili en de Westerse politiek en media op de Russische steun voor de Ossetiërs: die stonden bol van de anti-communistische, pardon: anti-Russische, retoriek. Men achtte in kringen van de Georgische machthebbers de afschrikwekkende werking van die retoriek zo groot, dat de stap naar de onderdrukking van de Ossetiërs, ondanks de flagrante onjuistheid ervan, werd gewaagd .

Dit zijn allemaal redelijk simpele constateringen en feiten, waarvoor geen diepgaande overwegingen nodig zijn. Wat die feiten en overwegingen leren, is dat wat betreft de beoordeling van het communisme, dat wil zeggen, de vergelijking van communisme en kapitalisme, de zaak zeker niet zwart-wit ligt, maar op zijn best donkergrijs-lichtgrijs.

Desalniettemin gaat het proces van het anticommunisme, het proces van de houding van "het communisme is het slechtste systeem ter wereld", of de Koude Oorlog, gewoon door. Van de kant van politici is dat enigszins begrijpelijk: die denken vanuit de kortzichtigheid van hun machtsbeleven dat alles ter bestendiging van hun macht is geoorloofd, ook al moet je daar de letterlijk voor liegen dat de wereld plat is.

Maar met alleen de politici als motor zou dit proces toch op een gegeven moment tot stilstand komen, want de reikwijdte politici is beperkt tot de draagwijdte van hun stem. Het feit dat hun verwrongen visie van de wereld ook gedeeld door een groot deel van de rest van de bevolking, kan alleen komen door bemiddeling, of hoe je dat verder ook wilt noemen, van wat bekend staat als de media.

Dit argument zou niet gelden in dictaturen - in dictaturen beheersen de machtigen over het algemeen ook de media. Het beheersen van de media maakt zelfs deel uit van de definitie van een dictatuur.

Dat betekent dat in een democratie, zijnde geen dictatuur, de media niet hetzelfde hoeven te zeggen als de machtigen, de politici. Dus waar de politici "Koude Oorlogje" voeren, is er voor de media in een democratie, zoals wij in het Westen zijn, geen enkele reden om die Koude Oorlog retoriek te volgen. En in plaats daarvan gewoon te schrijven hoe het in werkelijkheid is. Dus als een land als Rusland een land als Georgië met geweld probeert te onderdrukken, ze Georgië steunen. En als een land als Georgië een land als Ossetië met geweld probeert te onderdrukken, dat ze Ossetië steunen.

De werkelijkheid is wat anders. Toen Georgië zich afscheidde van Rusland, kozen de Westerse media wel de kant van Georgië. Maar toen Ossetië zich afscheidde van Georgië, steunde men niet Ossetië, maar Georgië.

Het is niet duidelijk of er bewust bij geredeneerd wordt bij deze gang van zaken - het kan ook gewoon een kwestie van onderbuikgevoelens zijn. Maar het resultaat is duidelijk - kijk maar bijvoorbeeld naar deze kop (de Volkskrant, 02-09-2008 - een redelijk willekeurige greep ingegeven door het feit dat tijdens het schrijven dit knipsel uit de kant van vandaag op tafel lag - maar volkomen representatief voor de Westerse media):

  'Het kleine Georgië laat zich niet verkrachten door het grote Rusland'

Dat geeft goede aanwijzingen over hoe de mogelijke redenaties, of alternatief: de mogelijke onderbuikgevoelens, lopen: Ossetië is gesteund door Rusland - Rusland was vroeger de Sovjet Unie - de Sovjet-Unie was communistisch - communisme is absoluut fout - dus de Sovjet-Unie is fout - dus Rusland is fout - dus Ossetië is fout - dus Georgië is goed.
    Even voor alle zorgvuldigheid: om de kreet in de kop staan aanhalingstekens. Dat betekent: het is de uitspraak van iemand anders. Dus niet de mening van de krant.
    Kijk, als de krant zoiets zou aanvoeren, dan is het antwoord natuurlijk simpel: Ja, dat kan zo zijn. Maar ook is het zo dat er in deze context duizenden uitspraken zijn gedaan, waaronder die van Ossetiërs en Russen die iets tegenovergestelds beweerd hebben. En toch vindt je in de Westerse media vrijwel uitsluitend, of misschien zelfs uitsluitend, uitspraken van de bovenstaande soort. Op zo'n moment is er duidelijk niet meer sprake van de onschuldige keuze van een citaat. Op zo'n moment is er duidelijk sprake van een bewuste keuze voor uitspraken van een enkele kant. Een partijdige keuze. Dus die aanhalingstekens kan je gevoegelijk weglaten. Al was het maar omdat als je recht had gedaan aan de werkelijkheid, er had moeten staan (in dit geval):

  'Het kleine Ossetië laat zich niet verkrachten door het grote Georgië'

En dat lijkt in de verste verte niet op de gepubliceerde versie.
    Ook dit is allemaal heel simpel. De media propageren (hetgeen letterlijk betekent: "geven door") de leugens van de politici, daar waar dit opzichtig leugens zijn. In een democratie, dus zonder dat ze daartoe gedwongen zijn. Althans dat beweert men. Dan zijn die media even grote leugenaars en machtscorruptelingen als de politici.

Of alternatief: de media worden niet expliciet gedwongen de leugens van de politici te propageren, als in een echte dictatuur, maar impliciet of de facto wel. Via economische banden of iets dergelijks. Maar dan is, volgens het al eerder gehanteerde criterium, dit geen democratie. Althans een zeer beperkt soort democratie. Als de media de politici zouden moeten volgen in hun opzichtige leugens.

Dat laatste lijkt toch niet het geval te zijn, want in de Westerse media verschijnen af en toe wel berichten of meningen die de hoofdstroom tegenspreken, en waarin de waarheid wel verteld wordt - althans iets dat er veel sterker op lijkt.  Dus het Westen is geen echte dictatuur. Maar dan blijft de vraag waarom de media dan toch vrijwillig de propagandaleugens van de politici volgen - voor het over-, overgrote deel.

Daarvoor moet je eerst terug naar die situaties waarin het Westen, meestal dus Amerika, keuzes moest maken wat betreft machthebbers om te steunen. Dan komt als alles doorslaggevende factor naar boven dit: die machthebbers worden gesteund die het Westerse kapitalisme toelaten. De strijd tegen het communisme is eigenlijk niet een strijd voor mensenrechten en democratie, maar een strijd voor het kapitalisme. Was het het eerste, dan waren lieden als Marcos, Mobutu enzovoort nooit gesteund . Nee, het is dus het tweede: de strijd voor het kapitalisme .

En nu is de steun van de media en de overige middengroepen voor de anti-communistische propaganda een stuk begrijpelijker: die middengroepen profiteren ook sterk van het uitbuiten door het kapitalisme van de lagere en producerende groepen. Die middengroepen zijn, als het erop aankwam, ook altijd sterk voor het kapitalisme geweest.

Tot die middengroepen horen ook de mensen die werken in de media. Het feit dat het anticommunisme nog steeds zo levendig is, heeft alles te maken met het feit dat de media er nog steeds mee bezig zijn, zie de voorbeelden hier . Een trend die zich verhevigd zodra om één of andere reden het kapitalisme of het neoliberalisme onder kritiek komen te liggen .

Dat sterke anti-communistische sentiment in de media heeft nog twee andere gronden: de media hebben in een ouderwets communistisch systeem minder vrijheid. Dat is een objectief feit - alleen is het verschil bij lange niet zo sterk als men doet voorkomen. Binnen het kapitalistische systeem staat men onder de drang van markt, eigenaren , en commercialisering, die allemaal der laatste decennia steeds sterker zijn geworden, en in een land als Amerika al tot een grotendeels gelijkschakelde pers hebben geleid: de keuze is tussen rechts en extreem rechts.

Nog een ander argument tegen het communisme voor de media is dat een communistische maatschappij veel rustiger is dan een kapitalistische. Veel kleinere inkomensverschillen, dus veel minder uitwassen om over te berichten. Kleinere inkomensverschillen, dus minder criminaliteit - en criminaliteit is vervelend voor de burger, maar de journalist leeft ervan.

Waarmee dat laatste argument dus ook een materialistisch argument gebleken. En met de kredietcrisis van 2008 tijdens het moment van schrijven in volle gang , en de reacties vanuit de alfa-wereld en de media zijn dusdanig, zie hier , dat je zonder meer kan stellen dat de voornaamste reden voor het anti-communisme in de media een materialistische is - het is puur eigenbelang. Zoals vermoedelijk het meeste anticommunisme .


Naar site home .

15 okt.2005; rev. 27 okt.2008