Bronnen bij Sociologische begrippen: nomadisme en psyche

Het onderhouden van nomadisme, een cultuur die ingaat tegen het sociale karkater van de mens, correspondeert ook met tegenstrijdigheden in het innerlijk van de psyche. En innerlijke tegenstrijdigheden leiden, zoals leren zowel psychologie als gezind verstand, tot verdere psychologische "problemen" - waarbij "problemen" statussen aanhalingstekens staat want de betrokkenen zien het zelf natuurlijk normaliter niet als problemen, maar verworvenheden. In de uitleg waarvan die problemen natuurlijk weerspiegeld worden.

Een van de zaken die de aanhangers van het nomadisme aanvoeren als "verworvenheden" is het extreme individualisme. "Waarbij extreem staat voor die vormen die gaan voorbij zaken als lichamelijk zelfbehoud, tot aan ideeën waarin het regelrecht is toegestaan andere mensen onbeperkt uit te buiten, zolang het maar gaat geld en regeltjes. In de moderne tijd worden marteling en dood niet meer tot de rechten van het individu gerekend, maar iemand drijven tot de dood door middel van "economische maatregelen" nog wel.

Deze opvatting omtrent het mogen mishandelen van mensen middels geld of regeltjes heet neoliberalisme, een afkorting van de combinatie van "Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikke", "Het recht van de sterkste", en "Winner takes all". Dit zijn duidelijk puur nomadistische opvattingen. Een resident moet dit doen bij iemand uit zijn buurt en die hij kent en waar hij nog meer geconfronteerd wordt, een nomade mishandelt zijn slachtoffer en trekt rustig verder: "Niet naar omkijken".

Het neoliberalisme heeft sinds de jaren tachtig in toenemende mate de westerse maatschappij gevormd, en de resultaten kunnen als volgt beschreven worden (de Volkskrant, 27-04-2013, boekrecensie door Ranne Hovius):
  Weg met handboek dsm-5

Heb je een psychische stoornis als je twee weken na het verlies van een geliefde nog altijd last hebt van slapeloosheid, gebrek aan eetlust en somberheid? ...
    Het wereldwijd gehanteerde handboek voor de psychiatrie, de DSM, geeft uitsluitsel over dit soort vragen. ...   
    ... Borderline Times van de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter. Ook De Wachter constateert dat de maatschappij hard op weg is iedereen een ziekte-etiket op te plakken, maar hij beschrijft dit fenomeen als een aspect van een veel bredere maatschappelijke ontwikkeling. Hij heeft in zijn praktijk als therapeut een groeiend aantal borderlinepatiënten wat hem brengt tot de stelling dat onze op consumentisme, individualisme en genot gerichte maatschappij in feite zelf aan de negen DSM-criteria van de borderlinestoornis voldoet. In negen hoofdstukken beschrijft hij hoe deze criteria, van verlatingsangst, instabiele relaties en onaangepaste agressie tot impulsiviteit en zinloosheid, op de wereld van vandaag van toepassing zijn.    ...
    ... De Wachter als het gaat om wat hij al de grootste zorg van deze tijd ervaart: het verdwijnen van de gemeenschapszin en een veilige hechting, en de alomtegenwoordigheid van de plicht om 'jezelf' te zijn en te genieten. Dat laatste wordt door De Wachter samengevat als de 'je-moet-elk-moment-genieten-want-als-je-dat-niet-doet-dan-ben-je-een-loser-maar-wellicht-komt-dat-omdat-je-ziek-bent-en-dus-moet-je-te-genezen-zijn-en-daarom-gaan-we-daar-een-pilletje-voor-maken-filosofie'.    ...

En dan is de remedie natuurlijk:
  Als richtlijn voor de toekomst biedt hij alleen de hoop die hij put uit initiatieven die hij alom ziet opbloeien en die in een socialere richting wijzen.

Deze zaken zijn allemaal in meer detail uitgewerkt met betrekking tot die cultuur die het nomadisme het sterkst vertegenwoordigt: de joodse. Niet meer letterlijk rondtrekkend met huifkarren, vertoont haar vestigingsbeleid over vele plaatsen in de wereld en daartussen migreren sterke trekken ervan. Trekken die op intellectuele wijze verwoord worden, maar regelrecht de begrippen en normatieve taal van het nomadisme gebruiken (de Volkskrant, 15-01-2013, column door Arnon Grunberg):
  Heimat

Onder de kop 'Europeaan blijft liefst in de Heimat' omschreef Thomas von der Dunk zaterdag in de Volkskrant het reëel bestaand nationalisme als volgt: 'Hier ben ik geboren, dus hier ga ik dood.'    ...
    Een tijd terug schreef ik dat ik in Paraguay hoorde dat de mennonieten in Bolivia karren met vierkante wielen gebruiken. Te snel gaan is zondig. Nu ook weer doet het geloof in de onontkoombaarheid van de natiestaat mij denken aan vierkante wielen.

Welke vierkante wielen Arnon Grunberg, fervent tegenstander van de natiestaat uitleg of detail , kennelijk wil vervangen door de ronde wielen van de woonwagen van de nomade, eventueel vergezeld van kamelen. En hierin staat "de natiestaat" natuurlijk voor de residente maatschappij en cultuur.

En diezelfde Arnon Grunberg is tevens een levende exponent van de gevolgen: het neuroticisme en de afhankelijkheid van en daardoor denken in pillen en psychotherapie (de Volkskrant, 29-04-2013, column door Arnon Grunberg):
  Psychotherapie

Volgens de filosoof Foucault is oorlog niet alleen de voortzetting van politiek, maar werd politiek ooit beschouwd als de logische voortzetting van oorlog.
    In Nederland is politiek de voortzetting van psychotherapie. Zo werd de Kamervoorzitter, mevrouw Van Miltenburg, zeer geëmotioneerd toen de heer Van Haersma Buma vroeg of ze het debat misschien probeerde te sturen.
    Vermoedelijk was ze vergeten haar pilletjes te slikken.
    Veelzeggend was het dat de heer Rutte het opnam voor de Kamervoorzitter omdat politiek emotie zou zijn.
    Uitgebreid psychiatrisch onderzoek naar de volksvertegenwoordigers en bewindslieden is wenselijk.
    Ik ben niet de behandelend geneesheer, maar wellicht moet de medicatie hier en daar worden aangepast? ...

Een dusdanig gebruik dat hierin meteen de obsessie kan worden gezien. Het is dan ook weinig verwonderlijk dat ten eerste Arnon Grunberg als lid van de nomadische joodse cultuur zelf bij een bij een psychiater loopt (NOVA, 05-09-2009), en geheel in de lijn van het individuele en psychologische naar het sociologische dat in de beroepsgroepen van de behandelende psychologie maar met name de psychiatrie een sterke joodse vertegenwoordiging is te vinden. Dit laatste mede volgens de gezond-verstand constatering van mensen uit de academische omgeving van de sociale wetenschappen, dat psychologiestudenten zich duidelijk onderscheiden door de eigen behoefte naar die behandeling.
    Conclusie: Nomadisme maakt psychisch ziek. Niet iedereen krijgt het, maar het nomadisme verhoogt de kans erop in aanzienlijke tot sterke mate. Doordat het antisociaal is, en de mens van nature sociaal geworden is, in de loop van duizenden jaren.
    Meer over de relatie tussen de joodse cultuur, met haar nomadisme en haar absolutisme, en hedendaagse maatschappelijke kwalen hier , en nog wat voorbeelden van haar strijd met de residente cultuur hier uitleg of detail .

En als een soort addendum hier achter geplaatst om de loop van het verhaal niet te verstroren in de zin dat het uitgelegd kan worden als een voorspelling, hier de resultaten van een onderzoek dat het verband tussen nomadisme en psychische kwalen bevestigt (de Volkskrant, 07-08-2015, door Margreet Vermeulen):
  'Te veel reizen ontwricht je leven'

Vergeet de glamour: reizen is niet zo leuk. Stress, jetlag en veel overwerk als je eindelijk thuisbent. Je privéleven gaat eraan kapot, waarschuwt toerisme-expert Scott Cohen.

Ook zo jaloers op collega's die op kosten van de baas de hele wereld overvliegen? Of op de buurman die voortdurend congresseert in luxehotels in exotische oorden? Nergens voor nodig. De glamour en status van het globetrotten worden zwaar overschat, terwijl buitensporige reislust meer kapotmaakt dan je lief is. Dat concludeert de Britse toerisme-expert Scott Cohen van de Universiteit van Surrey op basis van een literatuurstudie naar de 'schaduwkanten' van hypermobiliteit.    ...
    Ook van zakenreizen wordt steevast een clichébeeld geschetst van de man die, strak in het pak, een dure whisky krijgt aangereikt van een charmante stewardess. In werkelijkheid staan deze 'frequent flyers' stijf van de stress, concludeert Cohen op basis van bestaande onderzoeken. Ze zitten vast in strakke werkschema's, raken veel tijd kwijt aan het in de rij staan - en van alleen op een hotelkamer bivakkeren, worden de meeste mensen niet bepaald vrolijk. Eenmaal thuis wacht - als klap op de vuurpijl - een stapel achterstallig werk.
    De verzekeringsbranche in de VS vergeleek eind vorige eeuw het claimgedrag van duizenden medewerkers van de Wereldbank. Stafleden die geregeld op missie moeten, doen drie keer zo vaak een beroep op psychologische hulp dan medewerkers die altijd achter hun bureau zitten. Hoe meer dienstreizen, des te groter de hulpvraag.    ...

En de verklaring is ook al eerder gegeven, in de vorm van slechts één enkele term: "sociale binding" - hier in de wat uitgebreidere worden van het onderzoek:
  'Reizen betekent nieuwe plekken ontdekken, nieuwe mensen ontmoeten', vertelt Cohen. 'Maar het zijn vaak kortstondige contacten. Ze gaan ten koste van diepgaander relaties en persoonlijk contact met vrouw/man en kinderen en sociale activiteiten in de leefomgeving. Met als gevolg een gevoel van vervreemding.'    ...
    Buitensporig veel reizen kan het leven ontwrichten, zag Cohen eerder tijdens zijn promotieonderzoek naar backpackers die jarenlang regelmatig de rugzak omdeden. 'Eenmaal thuis kunnen ze zich maar moeilijk weer aanpassen. De band met oude vrienden is verslapt. Ze hebben zich vereenzelvigd met de normen en waarden van de backpackgemeenschap, zoals een sterk antimaterialisme. Ook dat leidt vaak tot problemen. Ze waren op zoek naar iets, maar onderweg zijn ze ook veel kwijtgeraakt. Ze voelen zich vaak verloren.'

Net als, zoals bekend, bij kinderen van expats, waar het bekend is als "expat child syndrom" uitleg of detail .


Naar Sociologische krachten , of site home .

29 apr.2013