Algemene semantiek | Emotiewoorden, inleiding
(wordt herzien)

De woorden die we tot nu toe besproken hebben, zijn over een aanwijsbare werkelijkheid gegaan, of abstracties daarvan afgeleid - tezamen de zaakwoorden. De aanvullende multi-ordinale woorden kunnen beschouwd worden als een smeermiddel om het communiceren met behulp van woorden te vergemakkelijken.

De andere grote klasse naast de zaakwoorden zijn natuurlijk de emotiewoorden. Waar zaakwoorden de buitenwereld beschrijven, beschrijven emotiewoorden de binnenwereld van de mens. Dit betekent dat emotiewoorden een totaal andere kenbaarheidstatus hebben - hoewel je over zaakwoorden kan strijden, wordt die strijd over de emotiewoorden in de dagelijkse praktijk vaak niet eens begonnen: "Over smaak valt niet te twisten!"

Een andere illustratie daarvan is dat het moeilijk is echte van onechte emoties te onderscheiden. Er zijn zelfs mensen die van deze capaciteit hun beroep hebben gemaakt - dat zijn acteurs. En naast beroepsacteurs zijn er nog veel anderen beroepsgroepen, die acteren, het ten toon spreiden van gespeelde, niet-echte, emoties, als een van de essentiële vaardigheden beschouwen, zoals PR-mensen en politici.

Het voorbeeld van politici laat tevens zien dat in de praktijk zaak- en emotiewoorden vaak door elkaar lopen. En erger, dat eenzelfde woord zowel een zakelijke als een emotionele betekenis kan hebben, en in de praktijk meestal heeft. Hayakawa besteedt het eerste van de twee delen van zijn boek aan het uit elkaar halen van zakelijke en emotionele aspecten, zoals blijkt uit hoofdstuktitels als Reports, Inferences, Judgments en The Double Task of Language. Daarover meer in het volgende artikel, over mengwoorden.

Wat betreft de emotiewoorden zelf, daarvan geven de voorbeelden uit voorlaatste alinea meteen ook aan dat er twee hoofdsoorten zijn: die van de persoonlijke en de sociale emoties. In het dagelijkse gebruik zijn de eerste ervoor om aan anderen onze emoties over te brengen, en de emoties van anderen te beïnvloeden - Hayakawa noemt dit de language of social cohesion (Hayakawa, hoofdstuk 5). Emoties kunnen ook non-verbaal overgebracht worden, maar de verbale methode laat veel meer detail en variatie toe, en uiteindelijk dus ook meer diepgang (Hayakawa, hoofdstuk 8, The Language of Affective Communication,  en hoofdstuk 9, Art and Tension). De bestudering van deze uitingsvormen van persoonlijke emotie behoort tot het terrein van vakken als de literatuurwetenschap, en zijn niet van verder belang voor deze website.

De tweede soort woorden hoort bij wat Hayakawa de language of social control (Hayakawa, hoofdstuk 7) noemt, dat wil zeggen: het zijn woorden die men gebruikt om groepen mensen te sturen in hun gedrag - door emoties over te brengen op mensen wil men het gedrag van die mensen beïnvloeden. Ook van dit soort woorden zijn er verschillende abstractieniveaus, en bijpassende multi-ordinale woorden. Het woord "vrijheid" is zo'n multi-ordinaal woord dat bijvoorbeeld slaat op alle gevallen dat een mens meerdere mogelijkheden heeft om te reageren op een bepaalde prikkel. En indien met kracht uitgesproken: "Vrijheid!!!", is het geen beschrijving van een toestand, maar een wens, een uiting van emotie - het betekent meestal dat de spreker meer mogelijkheden wil.

Maar het woord "vrijheid" heeft nog meer kanten. Natuurkundigen kennen de term ook, hoewel ze hem meestal aankleden tot "vrijheidsgraad", aanduidende dat vrijheid in gradaties kan komen. Zo is een auto een ding dat beweegt in twee vrijheidgraden - dat wil zeggen dat hij naar voren en achteren kan en naar links en rechts, terwijl een vliegtuig nog een derde vrijheidsgraad heeft: die kan ook nog naar boven en beneden. Een woord als "vrijheid" heeft dus zowel een rol als zaakwoord, en als emotiewoord in "Vrijheid!!!".

De gelijkenissen gaan nog verder, want de natuurkunde kent in samenhang met vrijheid ook het woord "inperking" (in natuurkundige termen, die meestal Engelstalig zijn: "constraint"). Een simpel voorbeeld is een autoweg: op de weg kan de auto niet meer naar links en rechts (althans: maar in zeer beperkte mate), en op een snelweg gaat er nog een vrijheid af: stoppen en naar achteren rijden mag ook al niet. Met die mooie emotionele en maatschappelijk vrijheden is natuurlijk al niet anders: het samenwonen in een flat beperkt zeer veel gedragsvrijheden die je in je eentje wonend in het spreekwoordelijke hutje op de hei wel zou hebben.

In het kader van het grote doel van de algemene semantiek, om het gezonde gebruik van woorden te bevorderen, gaan we, na zaak- en emotiewoorden eerst gescheiden te hebben, ze nu weer op een gezonde manier aan elkaar voegen, ondertussen wijzende op de manieren waarop het in het gewone taalgebruik in de maatschappij fout is gegaan, min of meer de weg van Hayakawa deel één volgende .


Naar Zelfreferentie , Alg. semantiek lijst  , Alg. semantiek overzicht  , of site
home .