Uit: De Volkskrant, 09-10-2009, van verslaggever Douwe Douwes

EZ is stil, want Keynes regeert weer

Werktijdverkorting was succes Van der Hoeven | Collega's vielen minister van Economische Zaken af

Tussentitel: EZ-ambtenaren zijn de afgelopen twintig jaar gekneed in marktdenken

Volgens de telling van de Volkskrant is de financiële crisis inmiddels 116 dagen oud, en tot deze week was het oorverdovend stil vanuit het ministerie van Economische Zaken. Terwijl minister Bos van Financiën al vier maanden lang hét gezicht van de crisis is, lukt het minister Van der Hoeven van Economische Zaken niet een hoofdrol op te eisen.  ...
    Het is de vraag of ‘EZ’ er niet verstandig aan zou doen in deze ongekende crisis wat meer van zich te laten horen. Met enige regelmaat wordt de vraag gesteld of het departement nog wel recht heeft op een zelfstandig bestaan. ...
    Maar de conclusie dat de rol van Economische Zaken door de geringe zichtbaarheid is uitgespeeld, is veel te voorbarig. Deze week schrijft Van der Hoevens hoogste ambtenaar, secretaris-generaal Chris Buijink, zijn traditionele artikel in het economenblad ESB. En daarin is wel een verklaring te vinden voor de stilte vanuit Economische Zaken.
    Sinds het departement tot in de jaren tachtig met miljarden guldens noodlijdende sectoren steunde, zijn de EZ-ambtenaren de afgelopen twintig jaar grondig gekneed in het marktdenken. De Keynesianen hebben de Bezuidenhoutseweg grotendeels verlaten, blijkt uit het stuk. Terwijl steeds meer economen van naam en faam pleiten voor grootschalige stimuleringspakketten naar Keynesiaans voorbeeld, schrijft Buijink dat de Nederlandse regering daar vooral niet aan moet beginnen.
    Het is op EZ communis opinio dat de overheid zich niet te veel met de economie moet bemoeien, anders dan het maken van goede regelgeving en hier en daar een gerichte subsidie. Hapsnap-reacties op conjuncturele tegenvallers passen niet in die denktrant.
    Buijink is een voorstander van ‘intelligent pragmatisme’. Dat betekent geen grootse en meeslepende stimuleringsplannen á la Obama, maar de begrotingsregels in principe hun werk laten doen – gecombineerd met hier en daar een gerichte maatregel om knelpunten op te lossen. Eigenlijk precies zoals het kabinet tot dusverre de recessie te lijf gaat.   ...
    Dat is niet onbelangrijk, want Buijink is voorzitter van het Centraal Economische Commissie, een invloedrijke club ambtenaren die het kabinet adviseert over het begrotingsbeleid. Zijn ideeën zullen ongetwijfeld terugkeren in het advies dat binnenkort met het oog op de Voorjaarsnota naar het kabinet gaat. Eén aanhanger heeft Buijink in ieder geval: ook Bos heeft al duidelijk laten weten dat de signaalwaarde voor hem niet heilig is.

Red.:   Hoogst opvallend: het ministerie van Economisch Zaken, dat iets namens de regering met de economie zou moeten doen, vindt dat de regering niets met de economie zou moeten doen. Veel nuttelozer kan het niet worden - gedachten aan uitdrukkingen als: "dominee die niet gelooft" dringen zich op.
    Ook staat er duidelijk hoe het zo ver heeft kunnen komen: het ministerie werd niet bezet door economen, maar door ideologen. In naam was en is dat een een economische ideologie, maar in feite is het een politieke ideologie: die van het neoliberale kapitalisme.
   En, oh ironie, nu moeten deze helden toekijken terwijl de minister van Financiën banken nationaliseert - veel meer niet-neoliberaal kan het niet worden. Geen wonder dat er niet veel geluid uit het gebouw van EZ komt - men is doodgewoon met stomheid geslagen. Het is alsof God naar de gelovigen is neergedaald en tegen hen zegt dat ze het fout hebben gedaan. En eigenlijk is dook precies wat er gebeurd is - de economen waren gelovigen in de religie van het neoliberalisme, en de God waarvan sprake is is inderdaad ook een god: de werkelijkheid - en die die zo almachtig als een god maar kan zijn.
    Nu gaan we iets doen waar we normaal de staf over zouden reken, maar het is in dit geval te leuk om het te laten liggen. Wat we doen is het toedelen van "schuld door associatie" - want wie schiet de helden van EZ te hulp? Niemand minder dan onze favoriete neoliberaal: voormalig economie-chefredacteur van de Volkskrant, Frank Kalshoven:

Uit: De Volkskrant, 10-10-2009, column door Frank Kalshoven

Het laatste ESB-nieuwjaarsartikel van de sg

Het is een mooie, rijke traditie: elk jaar schrijft de hoogste ambtenaar op het ministerie van Economische Zaken, de secretaris-generaal, een nieuwjaarsartikel in het economenvakblad ESB, waarin hij op persoonlijke titel de stand van de economie analyseert en het beleid fileert. Kabinetsbeleid hoeft daarbij niet te worden gespaard. Groot geworden in deze traditie, schrijf ik hierover elk jaar een stuk.
    Nu Buijinks tweede nieuwjaarsartikel voor me ligt, vrees ik dat de traditie aan z'n einde is gekomen. Terwijl er in de economie toch het nodige aan de hand is, is Buijink erin geslaagd een stuk af te scheiden waarin eigenlijk niet staat dat de moeite van het lezen waard is. Nederland heeft een sterke uitgangspositie, aldus Buijink. Dat is het gevolg van dertig jaar hervormingsbeleid. De kabinetsreactie op de crisis is prima. Nederland moet doorgaan met het goede hervormingswerk. Dan kan Nederland sterker uit de crisis komen, aldus Buijink. Dat is wat er staat; dit is wat het is. Het is geen dunne soep; het is water waar een kip doorheen gevlogen is.
    Gisteren schreef Haags verslaggever Douwe Douwes dat de rol van EZ in het huidige Haagse crisisdebat klein is. In Buijinks artikel ziet hij een verklaring die in de kop boven zijn stuk is samengevat: EZ is stil, want Keynes regeert weer. De in 'aanboddenken' opgevoede economen op EZ zouden moeite hebben met een vraagcrisis. Ik denk dat dat wel meevalt, eerlijk gezegd. Ik denk dat er iets fundamentelers aan de hand is.
    EZ is een klein ministerie dat het al decennia moet hebben van intellectuele slagkracht. Met goede ideeën, met lef gepresenteerd en behendig in het Haagse en publieke debat gebracht, heeft EZ een stempel kunnen drukken op het beleid. Het 'aanboddenken' in de jaren tachtig van de vorige eeuwen de 'marktwerkingsrevolutie' uit de jaren negentig zijn hiervan de belangrijkste voorbeelden. EZ wist politici, ambtenaren en ministeries te dwingen in een denkraam dat op het ministerie van EZ was uitgedacht.
    Die dominantie in het debat kon alleen worden bereikt door de combinatie van. een clubje schrandere beleidseconomen onder leiding van een indrukwekkende sg, én een minister die de ontwikkelde ideeën met flair aan de man bracht. Het mooiste voorbeeld is de marktwerkingsrevolutie die is uitgedacht door sg Ad Geelhoed en zijn staf. Dit gezelschap werd in de Volkskrant destijds getypeerd als de 'marktmaffia', een naam die met eer werd gedragen. In combinatie met D66-minister Hans Wijers was EZ een aantal jaren onstuitbaar.
    Nu is alles anders. ... Chris Buijink is een aardige, pragmatische man. ... Maar niet de zelfstandig denker en intellectuele drammer - Rutten, Geelhoed, Van Wijnbergen die je nodig hebt om volgens de, geheide EZ-succesformule potten te breken, en in ambtelijke gezelschappen als de Centraal Economische Commissie het voortouw te nemen in het debat.
...
    Nu EZ geen krachthonk voor beleidseconomie meer is, ziet de toekomst er somber uit. ... En als 'gewoon' ministerie' is EZ klein en heeft het weinig taken; de sjeu zit in organisaties die op afstand van het ministerie staan, zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek, het Patentbureau en het Centraal Planbureau. Een samengaan met Landbouw - de piepkleine economische sector die nog een eigen ministerie heeft - ligt voor de hand.   ...
 

Red.:   Nou, Frank is zo vriendelijk om onze conclusies te bevestigen. Niet dat dat zijn bedoeling is, maar Frank is eigenlijk ook niet zo slim, zoals we al uitgebreid gezien hebben . Want het is niet zo handig om toe te geven dat de genoemde EZ mensen niet aan economie deden, maar aan 'marktmaffia', dat wil zeggen: aan neoliberale ideologie. De naam van Ad Geelhoed was de redactie destijds wel opgevallen, maar dat was voor de tijd van deze website - misschien komen we er nog op terug. Rutte kennen we allemaal - nu VVD leider, dus verdere uitleg overbodig. De prestaties van Hans Wijers hebben we hier al onder de loep gelegd, en het resultaat was bijzonder minnetjes - reden: zijn marktfundamentalisme.
    Hier nog iemand die kan optellen:

De Volkskrant, 19-03-2009, ingezonden rief van R. Crutzen (Obbicht )

Economische Zaken

Wij hebben toch een ministerie van Economische Zaken? Er heerst een ietwat uit de hand gelopen, en nog verder uit de hand lopende, ‘economische’ crisis. Vreemd dat zo’n ministerie nu niet de voorpagina’s vult en als rots in de branding fungeert. Daar is dus bezuiniging mogelijk. Het is een gratis tip.

Red.:   Nog iemand die het heeft opgepikt:

Uit: De Volkskrant, 29-10-2009, door Ton Elias,VVD-TweedeKamerlid (portefeuille Economische Zaken)

Wat Economische Zaken doet is nutteloos en onmeetbaar

Economische Zaken wordt miserabel geleid en kan niet worden gecontroleerd door de Kamer, omdat het geen betrouwbare informatie levert, betoogt Ton Elias.

Het huidige ministerie van Economische Zaken heeft geen bestaansrecht meer. Nog los van de miserabele politieke leiding door Maria van der Hoeven, verricht het nutteloos en onmeetbaar werk. Dat laatste wordt verhuld door te goochelen met cijfers en conclusies in beleidsstukken. En de Tweede Kamer zit erbij en kijkt ernaar. In plaats van aan een verheven soort zelfreflectie te doen, kan hij beter zijn controlerende taak wat serieuzer nemen.   ...
    Ernstig is tevens dat de begroting van dit departement voor volgend jaar begint met een lange indekkingsbezwering, waarin wordt uitgelegd dat EZ niet valt af te rekenen op beleid, omdat de effecten van dat beleid zo moeilijk zichtbaar zijn te maken. Wat is dit voor duikgedrag? Een minister hoort te weten wat hij wil met zijn beleid.
    Sinds twee jaar heeft de Tweede Kamer een bescheiden eigen bureau voor Onderzoek en Rijksuitgaven. Het vormt een uitstekend tegenwicht tegen de hosannaverhalen van het kabinet. Na het doorspitten van de begroting is de spijkerharde conclusie: ‘Al met al is de minister niet afrekenbaar op het succes of falen van haar beleid.’
    Het ergerlijke is dat hier een patroon in schuilt. Sinds een paar jaar bestaan er beleidsdoorlichtingen, semi-onafhankelijk in elkaar gezet, vaak met hulp van topambtenaren die net naar een ander departement zijn overgestapt. Ze moeten de kernvraag behandelen of het beleid zin heeft, of wat bedacht wordt ook werkt. Een soort röntgenfoto van een onderdeel van een departement.
    Ik pik er twee van die foto’s uit; er zijn meer voorbeelden. Foto 1 noemt het effect van het Nederlandse ondernemerschapsbeleid ‘doeltreffend en legitiem’. Maar het onderzoeksbureau van de Kamer stelt vast dat die conclusie niet stoelt op de onderzoeksgegevens en dat die gegevens zijn geïnterpreteerd door... een instantie die betrokken is bij het bedenken van EZ-beleid. Onderzoek dus, waarbij de vraag rijst of de slager hier z’n eigen vlees aan het keuren is.
    Foto 2 ging over de interne markt van Europa. Hij is gemaakt door eigen ambtenaren (de directie Europese Integratie en Strategie), er hebben zogenaamd een paar mensen van ‘buiten’ meegekeken in een klankbordgroep, maar dat waren twee topambtenaren van EZ zelf en twee topambtenaren van twee andere departementen. Bovendien staan hun eventuele kritische opmerkingen niet in het verslag aan de Kamer.
    Let wel: het gaat hier niet om onderzoekshaarkloverij, het betreft hier de uiterst relevante vraag of het nut heeft wat op één van onze veertien departementen gebeurt. En als het geen nut heeft, waarom de Tweede Kamer zich dan niet de legitieme vraag stelt of dat soort beleidsafdelingen niet simpelweg moeten worden opgeheven.
    En ten slotte gaat het om de principiële vraag van democratische controle. Ik ben Kamerlid geworden om die te kunnen uitoefenen. Hoe kan dat nou fatsoenlijk als de betrouwbaarheid van informatie, zacht gezegd, onduidelijk is?    ...
    Als de zinloze delen van dit ministerie worden gekapt, kan het makkelijk met de departementen van Landbouw en Sociale Zaken worden samengevoegd tot één nieuw departement van Ondernemen & Werkgelegenheid.

Red.:   Wat EZ doet blijkt toch niet onmeetbaar:

Uit: De Volkskrant, 22-05-2010, van verslaggever Michiel Persson

Verbazing om gunning windparken aan Duitsers

De beslissing om twee nieuwe windparken op zee te gunnen aan een Duitse partij, is in de Nederlandse offshore windbranche vol verbazing ontvangen. Volgens de sector laat de overheid een kans lopen de sector een steun in de rug te geven.
    Vanwege de omvangrijke plannen in binnen- en buitenland wordt de aanleg van windmolens op zee als een kans gezien een nieuwe industrie op te bouwen. De komende jaren worden er miljarden euro’s omzet verwacht in Nederland en België, maar vooral in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. Het Innovatieplatform en andere adviseurs hebben eerder aanbevolen de Nederlandse industrie daarbij een grote rol te laten spelen.
    Met name voor offshore bedrijven zou de Noordzee, nu de olie- en gaswinning eindigt, een belangrijke bron van inkomsten blijven.
   Het ministerie van Economische Zaken besloot vorige week echter dat twee nieuwe parken (600 megawatt) worden gegund aan het bedrijf Bard Engineering. Dat is een Duitse bedrijf dat de molens bouwt, installeert en onderhoudt.
    Bard bracht de goedkoopste offerte uit, waardoor voor de beschikbare subsidie (4,5 miljard euro in vijftien jaar) de meeste stroom kan worden opgewekt.   ...

Red.:    Een archetypisch geval van wat de Engelse "penyy wise, pound foolish" noemen. Of in meer formele termen:
 

Wijsheden die de economen op EZ te hoog gegrepen zijn. Niet dat ze het niet zouden kunnen weten:
 

Dus kunnen we bijdrage van EZ bepalen als sterk negatief.
    De kwestie pruttelt nog na:

Uit: De Volkskrant, 02-09-2010, van verslaggever Michiel Persson

'Mislopen windparken onnodig'

Nederland had de aanleg van twee nieuwe windparken op zee best aan eigen bedrijven kunnen gunnen. Volgens Arnoud van der Slot van consultancybureau Roland Berger hadden de aanbestedingscriteria zodanig kunnen worden gewogen, dat de keuze op een Nederlandse ontwikkelaar was gevallen.
    In mei besloot het ministerie van Economische Zaken dat het Duitse bedrijf Bard Engineering 120 nieuwe windmolens op zee mag bouwen, ten noorden van Schiermonnikoog. Met de aanleg en exploitatie is een subsidie van 4,5 miljard euro gemoeid.
    Twee adviescommissies kwamen eerder dit jaar juist tot de conclusie dat de Nederlandse overheid de bouw van offshore windparken met gerichte industriepolitiek moet steunen.
    Van der Slot, auteur van een advies over windenergie voor het Innovatieplatform, zegt dat de Europese regels regelrecht protectionisme weliswaar verbieden, maar dat er bij aanbestedingen altijd enige speelruimte is. ‘Je kunt de criteria sturen, met de juiste wegingsfactoren. Is dat helemaal legitiem? Nee. Maar gebeurt het in de landen om ons heen? Ja.’   ...

Red.:    In Nederland echter zit het kosmopolitisme bij de top van de maatschappij keihard ingebakken:
 

Diederik Samsom liegt: het gaat in Nederland net alleen om een vergunning, maar om 4,5 miljard subsidie - die er in het Angelsaksische Engeland ongetwijfeld niet is.
    Zelfs de economisch neoliberale Volkskrant heeft commentaar:

Uit: De Volkskrant, 03-09-2010, hoofdredactioneel commentaar

Braafste jongetje

Waarmee kan Nederland de komende decennia zijn geld verdienen? Een populair antwoord is duurzame technologie, omdat daar, door het opraken van fossiele brandstoffen en het opwarmen van de aarde, een explosieve groei valt te verwachten. ...
     Alle landen willen van die groeimarkt profiteren en specialiseren zich dus op terreinen die aansluiten bij bestaande expertise. Voor Nederland ligt specialisatie in het bouwen en exploiteren van windparken op zee voor de hand. Dan is het voor de overheid logisch de eigen windindustrie te stimuleren.
    Het is dan ook merkwaardig dat Economische Zaken een subsidie van 4,5 miljard euro heeft gegund aan een Duits bedrijf met een Russische eigenaar, Bard. ... De reden dat het Duitse bedrijf de opdracht kreeg, past in de Hollandse koopmansgeest: Bard is het goedkoopst. En verder leven we nu eenmaal in Europa, luidt de redenering.
    Opnieuw is Nederland het braafste jongetje van de Europese klas. Dat gebeurde al eerder bij de door Brussel opgedragen splitsing van energiebedrijven. Nederland deed het als enige, waardoor bedrijven als Nuon en Essent te klein werden om zelfstandig in Europa te overleven en buitenlandse eigenaren kregen. Andere Europese landen overkwam dit niet.
    Bij de verstrekking van miljardensubsidies zijn die andere landen ook wel zo handig de criteria zo aan te passen dat de eigen industrie niet met lege handen achterblijft. Maar het Nederlandse ministerie van Economische Zaken zit daar niet mee. Zo is een kans gemist een impuls te geven aan een sector die voor de toekomst van Nederland van groot belang kan zijn.

Red.:    Het zijn gewoon kosmopolitische landverraders.
    Het ministerie treedt minder vaak naar buiten als het CPB en de DNB, maar een vastigheid op de kalender is de begin-jaarstoespraak. De Volkskrant had er al eerder over bericht, maar was zo enthousiast, dat er een twee-pagina artikel werd gewijd aan een uitgebreide toelichting en aanbeveling. Hier is waarom:

Uit: De Volkskrant, 06-01-2012, van verslaggever Robert Giebels

Ambtenaar stippelt route uit naar de volgende miljarden aan ombuigingen

Spaar de schatkist, maar ook de economie

Begin januari laat de hoogste economische ambtenaar traditiegetrouw zijn licht schijnen over de nabije toekomst. Een waslijst aan goede raad voor de coalitie, en niet noodzakelijk in het straatje daarvan.

Red.:   Dat laatste is een leugen - knoop dat even in uw oren, we komen er later op terug.

Idem.

En hierin zit de allesdoordringende de leugen dat bezuinigingen de enige manier is om het overheidstekort twerug te dringen.  Belastingverhoging is de nadere, en minder schadelijk voor de economie - de reden dat men het er niet over wil hebben. Plus dat dat voornamelijk de hogere inkomen treft, de reden waarom het minder schadelijk is voor de economie, wnat de hogere inkomens geven meer uit in het buitenland. En uitgaven in het buitenland zijn schadelijk voor de economie en de rijksbegroting.

Precies. Dat was dus de eerste leugen: Buijink volgt naadloos het rechtse neoliberale programma.

Een voorbeeld van de retorische truc van het "parfum": je geeft de stank een mooie naam, of je sprenkelt er een nette geur over heen. een bekende truc van de elite. Waar de walm dwars doorheen breekt, als je ven de moeite neemt om naar de details te kijken:

De Volkskrant heeft het keurig in drie rubrieken opgesplitst:

Oftewel: stimuleer het gewenste gedrag bij huiseigenaren door ze geld te geven - dit natuurlijk te regelen in percentages: bij zoveel procent aflossen, zoveel procent minder huurwaardeforfait. De wortel in plaats van de stok. Moderne opvoedingsopvattingen, zou je zeggen. Een goed voorbeeld voor de rest.
    Volgende rubriek:

Hé, ineens zijn we overgestapt van de beloning op de straf. En die straf komt niet in persentages, maar in euro's, naturlijk: huisvestingkosten zijn gelijk voor ierdereen. Dus stel dan die huisvestingskosten iets van 500 euro per dag zijn (het is veel meer), en je ligt tien dagen in het ziejknehuis, dan 5.000 euro te betalen. Door iedereen. gelijke monikken, gelijke kappen. of ke ju 5.000 euro in d emand verdient of 500. Vindt Bijink. Net als voor die vijf euro voor het huisartsenbezoek ...
    Misshcien bespeurt u enige onrechtvaardigheid hierin, maar laten we eerst kijken naar de derde rubirek om een aptroon te kunnen detecteren:

Al meerdere waarnemers hebben opgemerkt dat het best zo kan zijn dat de werkloosheid in Nederland zo laag is, omdat de ontslagbescherming en de WW zo hoog zijn - dat stimuleert de bedrijven tot een langetermijnbeleid, en dat is vermoedelijk economisch gunstiger dan het voortdurend heen-en-weer jojo-en met iedere maandelijkse wisseling in conjectuur. Zoals in Amerika waar ze met een werkloosheid van 10 procent en meer zitten.
    Maar het grote misverstand zit er natuurlijk in dat mensen het leuk zouden vinden om werkloos te zijn. Volstrekte waanzin. mensen zonder werk, zeker degen die het net gehad hebben, voelen zich waardeloos, en willen er weer zo snel mogelijk aan. Die WW-uitkering zorgt ervoor dat ze in de tussentijd hun lopende verplichtingen, zoals de hypotheek, kunnen blijven voldoen. Een lagere WW brengt dat meteen in gevaar - iets dat veel nadeliger is voor maatschappij en economie.   

Waar de WW slaat op gewone werknemers, slaat deze ontslagvergoeding vrijwel uitsluitend op de top. Moet die toch iets inleveren volgens Buijink. Mispoes. Zowel regering als dus Buijink hebben niets te zeggen over ontslagvergoedingen, want die worden afgesproken tussen bedrijven en hun niet onder collectieve contracten vallende toplieden. Buijink weet dit natuurlijk net zo goed als u en ik - vandaar dat hij het durft voor te stellen.
    Waar hij wel wat over te stellen heeft is dit

Wie had nog anders verwacht ...
    De verhalen van Buijink zijn dus sterk inconsistent aangaande de mehtode van aanpak: de nen grope moet gestimullerd worden, de andere groep gestraft. maar ze zijn weer volkomen conistsent, zodra je de bgropen beneomt: de groep die gestimuleerd wordt, zijn de hogere inkomens, en de groep die bestraft wordt, de lagere.
    Nog een enkele maatregel ter bevestiging. Want stel dat je iets wilt doen aan het geld dat in de woningmakrt gaat., naats het stimuleren met geld. Dan kom je als snel uit op dit: hypotheekrenteaftrek. Iets waar veruit de meeste winst is te halen, volgens vrijwel iedere deskundige. En wat vindt Buijink daarvan:  

Tja ... het gaat hier om de hogere inkomens, en we hadden al voorspeld wat Bijinks houding zou zijn: straf voor de lagere, en beloning voor de hogere. Dus niets doen aan de hypotheekrenteaftrek. Aldus Buijink. Die daarmee een plaats verdient vooraan in de rij, te voet lopende vanuit de Bastille, van de Franse afrekening.
    En natuurlijk is de Volkskrant dolenthousiast over deze aanpak. Vandaar die twee volle pagina's.

Naar Economen , Economie lijst , Economie overzicht , of site home .