Informatie, media, en het buitenland

Het buitenland is, net als het binnenland trouwens, het interessantst als het fout gaat. En de ergste vorm van fout-gaan is oorlog. Het meest interessant is natuurlijk als wij als binnenland ook bij die oorlog betrokken zijn.

Met betrekking tot de berichtgeving over oorlog is het meeste eigenlijk wel bekend, het puntigst samengevat in het gezegde dat het eerste slachtoffer van de oorlog de waarheid is. Dat is een aardige zegswijze, maar op wat brutere wijze staat hier dat er in het kader van oorlog gelogen wordt.

De langste oorlog die de recente eeuwen hebben gekend was de Koude Oorlog, of de oorlog tegen het communisme. Die oorlog wordt normaliter gesitueerd als lopende van 1948, het gebruik van de term IJzeren gordijn door Churchill, tot 1991, de val van de Sovjet-Unie. Maar in feite begon deze al met het ontstaan van de Sovjet-Unie, in 1917. Westerse landen steunde in de Russische burgeroorlog al de anti-communisten, en een belangrijk deel van de toegefelijke houding tegenover Hitler was veroorzaakt door de houding dat de communisme van de Sovjet-Unie een groter gevaar was, en een voorspelde oorlog tussen Duitsland en Rusland als een goede zaak werd geschouwd, op dezelfde manier waarop later Saddam Hoessein werd gesteund door het westen in zijn oorlog tegen Iran.

Er is geen enkele reden om te veronderstellen dat wat betreft de status van de waarheid de Koude Oorlog anders was dan andere oorlogen. Oftewel ook in het kader van de Koude oorlog is er systematisch gelogen, aan beide kanten. Dus ook aan de westerse, de onze. En in Nederland niet minder dan in de rest van West-Europa, er zijn eerder aanwijzingen van het tegendeel: in Nederland is nog erger gelogen dan elders. Een belangrijk deel daarvan komt door de Atlantisch gezindheid van Nederland in politiek en media, zoals nu door deskundigen wordt toegegeven dat die bestaat .

Elders is een verzameling aangelegd van een aantal feitelijk leugens die in het kader van de Koude Oorlog zijn verspreid, door de media, op dezelfde wijze als de leugen over de massavernietigingswapens is verspreid door de media (eventuele tegenwerpingen dat ze echt geloofden wat ze schreven maakt de zaak natuurlijk alleen mar erger). Maar veel belangrijker en veel meer voorkomend dan direct en concrete leugens, is de emotionele propaganda. Dit was dusdanig ernstig ingeslepen, dat vijftien jaar na de afloop van de Koude Oorlog de neigingen er nog steeds zijn: Amerika strijd tegen terroristen van de Taliban en Al Qai'da, Rusland tegen rebellen en vrijheidsstrijders van het Tsjetsjeense volk.

Deze laatste gang van zaken is een vorm van wat filosoof Bertrand Russell "het onregelmatige werkwoord" heeft genoemd, met als voorbeeld: I am firm , you are obstinate, he is a pig-headed fool . Met dit als leidraad is de hedendaagse propagandaversie makkelijk in te vullen: ik ben een vrijheidstrijder, jij bent een rebel, hij is een terrorist. De oudere versie luidt; ik ben vrijheidsstrijder, jij bent rebel, hij is een communist. De nieuwe versie kent men bijvoorbeeld van het joods-Palestijnse conflict (waarom iemand die een bom met een vliegtuig bezorgd geen terrorist is en iemand die het met de hand doet wel, is volstrekt onduidelijk), de oude van de "communisten" die Afrika en Azië wilden bevrijden van het kolonialisme als Loemoemba en Soekarno. Even een feit: tegen die "communisten" zetten "wij" mensen als Moboetoe en Soeharto in.

Hoe diep ingesleten de subtielere vorm van anti-communistisch propaganda was blijkt uit nog steeds veelvuldig voorkomende gevallen. Op het ogenblik (oktober 2005) worden de Albanezen opstandig tegen het Verenigde Naties gezag is Kosovo; de berichtgeving via het ANP: de Albanezen willen volledige onafhankelijkheid, de Serven eisen dat Kosovo deel blijft uitmaken van Servische republiek. Wie het verschil niet, de andere versie is dit: de Albanezen eisen dat Kosovo volledig onafhankelijk wordt, de Serven willen dat Kosovo deel blijft uitmaken van de Servische republiek. Het verschil zit in het aspect van agressie dat zit in "eisen" en niet in "willen". Het feit is dat het de Alabanezen zijn die demonstreren agressief gedragen tegenover de VN-politie en Serven in Kosovo, en het zijn dus de Albanezen die "eisen" (wie denkt dat dit onbelangrijke verschillen zijn, wordt verzocht Hayakawa's Language in Thought and Action goed te lezen, met name ). Dat het gebruik van dit soort terminologie geen toevallige stemming van een enkele verslaggever is maar vooropgezet beleid blijkt uit deze bron .

Een andere veelgebruikte vorm van propaganda is die van de de tussenzin of het tussenstukje in een artikel dat ergens anders over gaat. Dit heeft het grote voordeel dat niets uitgelegd hoeft te worden, een enkele stellige opmerking, al dan niet met onwaarheden is voldoende. Een recent voorbeeld (uit VARA TV Magazine, nr. 42-2005, door Jan Vollaard):
 

De mannen van de Buena Vista Social Club hebben nooit enige uiting gegeven van gevoelens van onder het juk zitten, ze hebben uitgebreid getourd over de wereld en zijn allemaal altijd weer teruggegaan naar Cuba (voorman Jose Ferrer is er recent overleden), en volgens eigen zeggen bloeide hun muziek vroeger even goed, alleen kon de rest van de wereld het niet horen vanwege de boycot van Cuba. En Ry Cooder heeft zich in sympathieke termen uitgelaten over de Cubaanse maatschappij en haar rust, die uitstraalt in de muziek ervan.

De termen "zuchten" en "juk" zijn kenmerkend voor dit soort propaganda. De Nederlandse media zijn ervan vergeven, nu nog. Vroeger was het veel erger. Dat is een vorm propaganda die veel subtieler is dan de recht-toe-recht-aan aanpak die spreekt over "Amerikaanse imperialisten". Het is de vorm die beschreven is George Orwell (Wikipedia).


Naar Mediakongsi , Media lijst , Politiek & media overzicht  , of naar site home .