Bron bij Architectonische lelijkheid: de clash in smaak

23 jan.2008

Nadat alle overige stukken uit deze reeks al geschreven zijn, komen er nieuwe geluiden vanuit de architectonische wereld - het ondenkbare dreigt te gebeuren: men wil aan de smaak van de klant gaan denken:

Uit: De Volkskrant, 22-01-2008, van verslaggeefster Anneke Stoffelen

Architect wil taboe in beroepsgroep op de mening van het publiek doorbreken

Leek wil puntdak, geen zwarte doos

Interview Jurgen van der Ploeg | Architect onderzocht verschillen in opvatting over wat mooi is bij leken en bouwmeesters.

In de architectuur heerst een taboe op de smaak van de leek. Ten onrechte, vindt Jurgen van der Ploeg van FARO architecten. Vanavond is hij een van de deelnemers aan het debat De Gelukkige Stad, architectuur vanuit het perspectief van de gebruiker in Rotterdam. Dat het onderwerp iets losmaakt, blijkt wel uit het feit dat de organisatie wegens grote belangstelling moest uitwijken van Hotel New York naar Kriterion, met drie keer zoveel zitplaatsen.

Waarom maakt u zich sterk voor meer invloed van de leek?
'Je merkt als architect dat je op verjaardagsfeestjes nauwelijks kunt uitleggen waar je mee bezig bent, er is een grote afstand tussen architect en publiek. Terwijl ik denk dat we toch ook een verantwoordelijkheid hebben voor de leefomgeving. Met een gebouw verander je de context van mensen die daar vaak zelf niet om hebben gevraagd. Een zwarte doos neerzetten in een volkswijk is als een kleermaker die een gele lap naait op een zwart pak. Dat moeten architecten zich realiseren. Bovendien heeft schoonheid ook een maatschappelijk belang. Een gebouw dat na twintig jaar wordt gesloopt, is niet bepaald duurzaam.'

Eerder onderzocht FARO architecten de smaakverschillen tussen professional en leek. wat was het opvallendste resultaat?
'Enerzijds werden bestaande clichés bevestigd: dat leken meer van retro houden en architecten vooral een voorkeur hebben voor strakke, donkere gebouwen. Maar behalve die verschillen waren er toch ook opvallend veel overeenkomsten. Een van de ontwerpen die bij beide groepen goed scoorde was een landhuis in een traditionele vorm met kap, maar uitgevoerd in moderne materialen. Je ziet dat leken moderne gebouwen wel kunnen waarderen als er iets herkenbaars in zit, bijvoorbeeld een puntdak of een sierlijke vorm. De zwarte dozen waar veel architecten dol op zijn, doet mensen vermoedelijk te veel aan het Oostblok denken.'

Hoe komt het dat architecten zich kennelijk zo weinig aantrekken van wat de gebruiker wil?
'Het wereldje houdt zichzelf in stand: met strakke, modernistische ontwerpen oogst je lof bij collega's en de vakpers. En het onderwijs vergroot de kloof alleen maar. Tijdens mijn opleiding in de jaren tachtig was alles gericht op het modernisme. Buitenlandse studenten die pannendaken gebruikten, omdat ze dat bij Nederland vonden passen, werden afgeserveerd. Je krijgt in het onderwijs een kunstenaarshouding aangemeten. Een kunstenaar maakt zijn schilderij en ziet wel of een galerie het wil hebben. Maar als architect heb je ook een dienende functie.'

Dus architecten moeten volgens u maar doen wat het publiek wil?
'Nee, architecten die de wensen van de leek al te letterlijk vertalen, zijn vaak ook prutsers. Je moet als architect kritisch zijn en je expertise gebruiken, maar ook oog hebben voor de eindgebruiker.' ...

Red.: Voorlopig is dit stuk een witte raaf. Maar het bewijst volkomen afdoende de bestaande kloof in smaak - en wie er fout zitten.
Dat het voorgaande een echte witte raaf is, blijkt nog eens hier:

Uit: De Volkskrant, 18-10-2008, door Hilde de Haan (rubriek Kunstloket)

Bewoner wil pannendak, architect zoekt avontuur

Het kunstloket van de Volkskrant geeft antwoord op uw algemene vragen over kunst. Deze week: 'Wat hebben moderne architecten toch tegen schuine daken?'

De afkeer tegen schuine daken, en dan vooral tegen het oer-Nederlandse pannendak, zit inderdaad bij veel architecten diep ingebakken. Dat is vooral een kwestie van imago.
Zware kappen worden in de vakwereld nog altijd vlug geassocieerd met ouderwets.
Rechthoekige blokken, strakke vormen en platte daken staan voor modem, rationeel en efficiënt. ... Hoe dan ook: architect A. Hermans van Poolen spreekt namens vele vakbroeders, waar hij in een recent rapport van De Stichting Het Prominente Dak verklaart: 'Ons bureau ontwerpt met name moderne huizen. Huizen met platte daken dus.'
    Feit is echter dat de schuine kap de laatste jaren sterk terrein wint, ten koste van het platte dak. Maar niet zozeer dankzij de architecten. Woningen worden tegenwoordig eerst verkocht en dan pas gebouwd - waardoor al menig woningbouwproject met platte daken voortijdige sneuvelde, ofwel alsnog van een kap werd voorzien.
    Zelfs bij een modern bureau als Mecanoo zegt architect Allart Joffers expliciet dat hij niet per se tegen schuine kappen is, als de omgeving daarom vraagt, en dat er ook echt wel iets moois van valt te maken.
    Daarmee illustreert de dakenkwestie een lang bestaande kloof tussen architecten en gebruikers. Bewoners zijn uit op een prettig, comfortabel en mooi gemaakt huis. Architecten willen meestal vooral vernieuwend zijn, opvallen, gebruik maken van de nieuwste technieken. Hun doel is (daarbij onder druk gezet door winstbeluste opdrachtgevers): functionele woningen, efficiënt in het gebruik van ruimte.
    Bewoners daarentegen willen meestal liever huizen waarin niet elke plek een welomschreven bestemming heeft en naar eigen keuze te gebruiken is.'Het moge duidelijk zijn: de zolder, onder een schuin dak, is bij uitstek zo'n plek. ...

Red.:   De kloof lijkt onoverbrugbaar, en een argument om bij nieuwbouw geen architecten in te schakelen, maar het ontwerp van het model af te handelen door gewoon te kiezen uit bestaande voorraad - met wat wijzingen die iedere tekenaar kan afhandelen.
    Nog even wat over het argument van architect Allart Joffers: het platte dak is misschien best aardig, als, citerend, 'de omgeving daarom vraagt, en dat er ook echt wel iets moois van valt te maken.' Het eerste is in de meeste Nederlandse steden zelden het geval, en het tweede lukt de moderne architect vrijwel nooit. In combinatie: het platte dak als streven is een volstrekt weerzinwekkend gebeuren, waarvan de drijfveer de volstrekt ongeldige die van de kunstzinnige vernieuwingsdrift is - een idee dat in autonome kunst al te ver doorgedreven is , maar voor gebruiksvoorwerpen echt volstrekt waanzinnig is: het ziet er leuk uit maar het werkt niet.
    Nog een bevestiging: laat mensen zelf iets bouwen, en ze kiezen voor iets moois in plaats van nieuw en absurd:

Uit: De Volkskrant, 27-06-2011, door Julia Conemans

Fijn leven in je eigen woonsfeer

In de Haagse villawijk Vroondaal mogen bewoners hun eigen woning ontwerpen. Bijna iedereen bouwt in een behoudende stijl.

...   Den Haag wilde meer woningen voor welgestelden en expats. Tot 1998 stonden op deze plaats kassen van tuinderijen, daarna werd de grond verdeeld in vierhonderd bouwkavels. Particulieren kunnen zelf hun droomhuis laten ontwerpen op percelen van minstens zeshonderd vierkante meter. Wat kost zo'n droomhuis? 'Vanaf zeven à acht ton kun je al een eenvoudige woning bouwen', zegt Thom Koster van Vroondaal Ontwikkeling.
    Het thema van deze Dag van de Architectuur is 'zelfverzonnen'. ...
    Vroondaal kent een diversiteit aan huizen: moderne architectuur, jugendstil, neoklassiek en boerderettes - het staat allemaal naast elkaar in een straat. Maar er zijn wel richtlijnen. De belangrijkste eis is dat het ontwerp past bij de 'woonsfeer' van het gebied. Het terrein is verdeeld in de woonsferen hoogte, spiegel, park en goed. Daarbinnen is veel vrijheid. De commissie esthetiek beoordeelt alle ontwerpen.
    Thom Koster wijst op een woning met de naam Droomdael. 'Het is net een catalogushuis. Door de serre-uitbouw op advies van de commissie en de goede bouw is het toch Vroondaalwaardig geworden.'
    Martin en Jacky van Tol ...
    Mevrouw Van Tol is groot voorstander van het particulier opdrachtgeverschap, vanwege de diversiteit. Maar het huis van Van Tol is het enige moderne in de straat. 'Jammer dat de meeste buren notariswoningen bouwen. ...' ...

Red.: Mevrouw Van Tol is ook als enige uitgebreid geciteerd ...

Naar Architectuur, lelijkheid , Inrichting, lijst , Rijnlandmodel, lijst , Rijnlandmodel overzicht , of site home .