 is betoogt dat de bron van onze westerse welvaart de wetenschap en
techniek zijn. Niettemin hebben heel veel mensen, vooral in links-intellectuele
kringen, bezwaren tegen wetenschap en techniek. De meest genoemde algemene
argumenten zijn de
milieuverontreiniging en de ontpersoonlijking van de maatschappij. Met dat laatste wordt
bedoeld dat de individuele mens steeds meer een klein radertje in een groot geheel is
geworden. De meer specifieke voorbeelden van de atoombom
 en
kernenergie
 zijn
elders behandeld. Het is ongetwijfeld zo dat milieuverontreiniging het gevolg is van de toepassing van wetenschap en techniek. En waarschijnlijk geldt hetzelfde voor de ontpersoonlijking: voor het grootschalig toepassen van techniek is een grootschalige organisatievorm nodig, en grootschaligheid is moeilijke combineerbaar met een individuele aanpak. Het feit dat er bezwaren kleven aan de toepassing van wetenschap en techniek betekent niet dat die bezwaren de schuld zijn van de wetenschap en techniek. Dat zou alleen zo zijn als die bezwaren onlosmakelijk verbonden waren aan wetenschap en techniek, en de toepassing ervan ook in de handen zou zijn van wetenschap en techniek. Beide zijn niet het geval. Als het niet de schuld is van wetenschap en techniek, wiens schuld is het dan wel? Die vraag is niet zo moeilijk te beantwoorden als men het spoor van de milieuverontreiniging en de ontpersoonlijking simpelweg terug volgt. Te beginnen met de milieuverontreiniging. Die komt uit de schoorsteen of de afvoerpijp. Die schoorsteen of afvoerpijp staat op het terrein van de fabriek. De verantwoordelijkheid in de fabriek ligt bij de directeur van de fabriek. Bij de ontpersoonlijking geldt iets dergelijks. De grote instelling waar de individuele mens deel van uitmaakt is in het algemeen het bedrijf. De andere grote maatschappelijke instellingen als banken en dergelijke werken grotendeels in dienst van het bedrijfsleven. De schuld van milieuverontreiniging en ontpersoonlijking van de maatschappij ligt dus niet bij wetenschap en techniek, mar bij degenen die over de toepassing ervan in de praktijk beslissen, de top van het bedrijfsleven en hun politieke en maatschappelijke vrienden in de top van andere maatschappelijke instellingen. Als de wetenschap met twee oplossingen voor een probleem komt: een goedkopere vervuilende methode en een duurdere minder vervuilende methode, is het aan de directeur en/of zijn managers, om de beslissing te nemen over welke methode wordt gebruikt. Het hoeft geen betoog dat tot nu toe in vrijwel alle gevallen de beslissing voor de goedkope vervuilende methode is genomen, al was het alleen maar omdat "Als ik het niet doe, doet de concurrent het wel". Dat moge een argument zijn, maar de schuld voor de beslissing ligt in ieder geval niet bij de wetenschap en de techniek, maar bij de directeuren en hun economische systeem. Dit slaat natuurlijk ook op het meest duidelijke voorbeeld van misbruik van wetenschap: de oorlogsindustrie, en in extrema: het kernwapen .Bij een geschikt gebruik van wetenschap en techniek is het mogelijk een maatschappij te scheppen die veel minder vervuilend en ontpersoonlijkt is dan onze huidige maatschappij. Het is echter niet waarschijnlijk dat dat kan met behoud van de huidige politieke en sociale inrichting van deze maatschappij. Een van de eerste dingen die zal moeten veranderen is het primaat van de meeste materiële meeropbrengst voor ieder maatschappelijk deelproces, oftewel de neiging om alles af te meten aan hoeveel geld het opbrengt. Aangezien deze methode de hoeksteen is van het kapitalistische systeem, is het niet waarschijnlijk dat de milieuverontreiniging en de ontpersoonlijking opgelost zal worden, voor een of ander grootschalig proces heeft aangetoond dat onze huidige methode niet meer werkt. Het grootschalige maatschappelijke proces dat dit aantoont heet in dagelijkse woorden een "catastrofe". Het wachten is dus op een catastrofe. Misschien voldoet de al aan de gang zijnde omslag in ons weerpatroon aan deze definitie. Tot slot: er is wel degelijk een objectief bezwaar tegen de wetenschap aan te wijzen, en dat is de bevolkingsgroei - meer daarover hier
|
