De weerstand tegen de ratio

22 okt.2003; 7 nov.2011

In Geest en werkelijkheid  is gebleken dat waar de mens ideeën heeft over wat er in de wereld gebeurt, hij het uiteindelijk toch altijd heeft over zaken die zich in zijn hoofd afspelen. Daar waar de hoofden van de individuele mensen sterk verschillen, ontwikkelen zich ook geheel eigen ideeën over de wereld. De rationele visie vult dit aan met de opvatting dat er naast die eigen ideeën een onafhankelijke, objectieve werkelijkheid bestaat, datgene wat aangeduid wordt met "de wereld", waar een aanzienlijke tot hoge mate van overeenstemming over kan worden bereikt.

De meeste mensen in de meeste gewone dagelijkse omstandigheden handelen naar het idee van het bestaan een objectieve werkelijkheid. De moeilijkheden beginnen daar waar de mens zich bewuste gedachten over die werkelijkheid gaat maken. Al snel is het zo dat het gevormde beeld van de werkelijkheid niet in overeenstemming met de objectieve werkelijkheid. En even snel leidt dat tot handelen dat de werkelijkheid ontkent, of er mee in strijd is - het in Geest en werkelijkheid  genoemde geval van het overtreden van de verkeersregels geeft hiervan dagelijks een grote stroom voorbeelden. Handelen dat regelmatig wordt aangeduid met de term "irrationeel", dat wil zeggen een vorm van weestand tegen de werkelijkheid

Die verkeersvoorbeelden zijn slechts de triviale varianten van een veel wijder verspreid proces. De ernstigere gevallen van afwijkende ideeën over de werkelijkheid worden in het algemeen geassocieerd met een disfunctioneren van de hersenen, en behandeld als een psychologisch of psychiatrisch probleem. Er is geen aanleiding om de minder ernstigere gevallen van weerstand tegen de werkelijkheid fundamenteel anders te zien, en in die zin is het bespreken van de weerstand tegen de werkelijkheid niet ongelijk aan het bespreken van de ernstigere afwijkingen, en in feite dus een vorm van psychologische of psychiatrische analyse.

Waar boven staat dat de weerstand tegen de werkelijkheid wijdverspreid is, is dat bedoeld dat in twee opzichten: het aantal mensen dat er aan lijdt, en de mate waarin ze er aan lijden. Er zijn aanwijzingen dat het percentage hoog is, en afhankelijk van de aard van het “meningsverschil” zeer hoog, waarbij hoog slaat op boven de vijftig en zeer hoog op boven de tachtig. Die aanwijzingen zijn minder te vinden in directe uitspraken van mensen, maar meer in hun gedrag. Belangrijke voorbeelden zijn de aantallen mensen met overgewicht en gebruikers van de diverse genotsmiddelen, zoals alcohol, roken, marihuana, cocaïne, heroïne, enzovoort. De mate van gebruik ten opzichte van de bekende slechte invloed die het op de lichamelijke en geestelijke gezondheid heeft, geeft een aanwijzing voor de mate van ongenoegen dat men voelt ten opzichte ven de werkelijke wereld, zie ook hier  . Als men de aantallen van gebruikers neemt, en bedenkt dat een beperkt deel van de mensen die ongenoegen voelen zullen vervallen tot zulke extreme middelen, komt men snel tot het wijdverspreid van boven.

Bij het constateren van een verschil tussen wens, het idee in het hoofd, en werkelijkheid zijn er verschillende reacties mogelijk. Het gebruik van genotsmiddelen valt onder de algemene term berusting. Een andere algemene soort reactie is die van ontkenning van de werkelijkheid. De praktische en meest voorkomende versie is doodgewoon doorgaan volgens het beeld dat je zelf hebt. De Engelse term hiervoor is wishfull thinking, hier wensdenken genoemd: de neiging om de werkelijkheid te vervangen door het beeld dat men heeft. Wishfull thinking komt in oneindig veel variaties voor, en is één van de belangrijkste en meest voorkomende algemene denkfouten. Het doet zich voor van het allerkleinste tot het allergrootste wat de mens onderneemt. Meestal gebeurt het zonder dat men het beseft, maar bij degenen die dit soort processen explicieter behandelen, zoals filosofen en andere intellectuelen uit de alfa hoek, komt het ontkennen van de werkelijkheid ook wel als uitgesproken mening voor:
Toehoorder: “Uw bewering klopt niet met de feiten!”.
Spreker: “Des te erger voor de feiten!!”.

Zo’n verhaal zou gezien kunnen worden in dezelfde categorie als het ontkennen van verkeersregels: persoonlijke tekortkoming. Het verhaal wordt echter toegedicht aan de filosoof Hegel, die sprak over zijn stelling dat er zeven planeten bestonden, en er ook niet meer dan zeven konden bestaan, op grond van min of meer esthetische overwegingen. Het verhaal illustreert een van de vele denkrichtingen die de werkelijkheid ontkennen, tezamen bekend als het irrationalisme. De bekendste zijn de verschillende vormen van religie, en de meeste zijn al betrekkelijk oud. Maar ook in moderne tijden zijn er aanhangers van deze vorm van irrationalisme, veelal genaamd “de moderne filosofen”.

Zoals gesteld in Geest en werkelijkheid, zijn de rationele visie en de irrationele stromingen als religie het er over eens dat er nooit een volledige overeenkomst kan bestaan tussen beeld en werkelijkheid. Maar dit is meteen waar de gelijkenis ophoudt. Waar religie en irrationaliteit er naar streeft deze situatie te handhaven en te intensiveren, streeft de ratio er naar om deze teniet te doen, dat wil zeggen: de ratio streeft er naar om de wereld in het hoofd zo veel mogelijk in overeenstemming te brengen met de werkelijke wereld.

Een belangrijke constatering is dat dit streven in het geheel niet slaat op die beelden in de menselijke geest die geen materiële tegenhanger hebben. Wat betreft deze beelden heeft de mens in principe een volkomen vrijheid. Deze constatering is belangrijk, omdat veel van de intuïtieve weerstand tegen de ratio veroorzaakt wordt door de onbewuste conclusie dat rationeel denken die creatieve vrijheid wel zou beperken. Met name in alfa-intellectuele en kunstzinnige kringen leidt men sterk aan dit misverstand. Dat is met name zo’n probleem, omdat veel werkzamen in de media zich beschouwen tot die creatieve kringen, en de intuïtieve afkeer tegen de ratio delen  . Door de invloed die de huidige media op de maatschappelijke stemming hebben, is daardoor ook een algemene achterdocht tegen de ratio en de wetenschap ontstaan.

Er is van de creatieve kant in feite dus geen enkele reden tot zorgen met betrekking tot de ratio. Wat overblijft als mogelijke echte reden tot weerstand is het feit dat veel van wat er gebeurt in de rationele wereld en de natuurwetenschappen mede onze materiële welvaart bepaalt, en het vlees van de alfa-mens en zijn soortgenoten ook zwak is. En er is natuurlijk, gezien de successen van de rationele natuurwetenschappen, ook het basale proces van jaloezie. Maar wat ook de redenen mogen zijn, uit het spreken en handelen van de meeste alfa-mensen spreekt een diepe angst voor de wereld van de ratio  .

De successen van de (rationele) natuurwetenschappen zijn in veel opzichten onontkenbaar. Dat heeft geleid tot nog een verdedigingslinie van de irrationelen: de pogingen om de natuurwetenschappelijke successen in te perken tot bepaalde terreinen uit het leven. Voorbeelden zijn de houding ten opzichte van de rol van erfelijkheid ten opzichte van opvoeding. Gedurende drie decennia heeft de alfa- en gamma-intellectuele hoek geprobeerd de invloed van genetica te bagatelliseren: 80% opvoeding versus 20% afkomst was de opvatting, in weerwil van vele aanwijzingen van het omgekeerde: 20% opvoeding versus 80% afkomst. Pas de onweerlegbare onderzoeken aan eeneiige tweedelingen waren in staat het irrationele ideaal omver te werpen.

In feite is het zo dat al sinds hun bestaan de natuurwetenschap de grenzen die de irrationelen aan haar stellen weten te overschrijden, waarna het weer een tijd stil is op het irrationele front, tot er een nieuwe generatie twijfelaars aan de werkelijkheid opduikt. Wat deze website probeert is ook de inrichting van onze maatschappij te rationaliseren. Natuurlijk stuit dit op nog heviger weerstand dan alle andere zaken die de wetenschap onderneemt. Want hier worden meteen irrationele voorrechten aan de kaak gesteld, terwijl het duidelijk is dat een groot deel van de maatschappij draait om hen die irrationele voorrechten hebben. Koning, keizer, en priester zijn net vervangen door handelaar, boef en leugenaar, en dat kan nauwelijks vooruitgang worden genoemd.


Naar Emotie en ratio  , Psychologie lijst  , Psychologie overzicht  , of site home  .