De algemene basis

Zoals gezegd: dat verhaal is voor een belangrijk deel gebaseerd op vermoedens, hoewel die allemaal zeer plausibel klinken. Hier doen we nog zo’n uitspraak, waarvan we erna de plausibiliteit zullen laten zien.

Die plausibele uitspraak is de volgende: de essentiële stap die de mensheid gemaakt heeft naar zijn unieke positie in het dierenrijk, is de stap waarbij zijn hersencapaciteiten aanzienlijk groter zijn geworden dan nodig voor het directe handhaven in zijn omgeving. Eigenlijk is dit voor de hand liggend: over het idee dat de intellectuele capaciteiten van de mens uniek zijn in de natuur bestaat geen twijfel. Maar voor ieder van de deelcapaciteiten lijkt dat nauwelijks het geval te zijn: dieren kunnen in allerlei omstandigheden net zo adequaat, of adequater, reageren op zaken in de natuur als de mens. Dan kan dat unieke van de mens dus vertaald worden als het idee dat de mens juist aanzienlijk meer capaciteiten heeft dan nodig voor het reageren op de natuur.

Kortweg: een deel van de menselijke geest heeft vrije tijd, niets te doen – in zekere zin. Nu is het gewone deel van de hersenen al grotendeels in cirkeltjes geregeld, net als het grootste deel van zijn lichamelijke processen. Dat is zo omdat cirkelprocessen de beste manier zijn om iets gedurende langere tijd stabiel te houden, en toch enigszins flexibel. Zo is onze interne biologische klok een cirkelproces dat ingesteld is op circa 25 uur. De inregeling op het werkelijke dagritme van 24 uur gebeurt aan de hand van het licht-donker verschijnsel van dag en nacht - een verstoring in welk ritme ook onze interne klok van slag brengt: jetlag..

Het is dus niet meer dan logisch dat ook een belangrijk deel van de vrije hersencapaciteit een soort cirkelproces is, zich op zichzelf, op de eigen geest, richt – datgene wat men het menselijke zelfbewustzijn noemt . Eén van de redenen dat hij die vragen van het begin van dit stuk stelt.

De andere reden dat de mens zich vragen stelt, is diezelfde overmatige hersencapaciteit: als dieren gras zien, of een steen in het gras, gedraagt hij zich naar wat hij ziet: hij eet het gras, en hij mijdt de steen. Als hij een boom ziet, ziet hij iets met bladeren. Zijn die bladeren groen, dan eet hij ze – zijn die bladeren bruin, dan eet hij ze niet.

Voor de mens ligt dat dus veel ingewikkelder – we hoeven nauwelijks in de details te treden. De mens gedraagt zich als een dier dat wel op stenen trapt, en dat wel bruine bladeren eet. Er zijn mensen die beweren dat het verschil tussen groene en bruine bladeren iets is van de menselijke geest, en er zijn zelfs mensen die beweren dat dat groene gras, de steen, de boom en zijn bladeren allemaal verbeelding is van diezelfde geest.

Deze capaciteit tot het zien van dingen die er niet zijn, en het ontkennen van dingen die er wel zijn, lijkt sterk gebonden aan een andere nieuwe ontwikkeling van het overgrote brein: de spraak. Woorden kunnen gezien worden als naar buiten komende gedachten, en daar waar die gedachten niet meer gebonden zijn aan de werkelijkheid, kunnen woorden dat natuurlijk ook – of beter: nog veel meer.

Het leidt weinig twijfel dat het oorspronkelijke doel van spraak, woorden, was om dingen in de omgeving te kunnen aanduiden – dat zijn dingen waar je groepssamenleving iets aan hebt in de strijd om het overleven. Maar waar het dus mis kan gaan is daar waar woorden niet meer kloppen met de werkelijkheid waarin die overlevingsstrijd zich afspeelt. Waar die woorden fout of vals worden.

En zo zijn we geruisloos beland bij de grote menselijke kwesties: hoe zit zijn wereld in elkaar, wat deugt wel en wat niet, en waar moet dat allemaal heen. En dat allemaal ten gevolge van het feit dat onze innerlijke wereld meer is dan gras en steen, boom en blad. We zijn beland bij de vragen van religie, filosofie en wetenschap.

Waar religie en filosofie zich meteen storten op de alomvattende begrippen die de mens inmiddels ontworpen heeft, wordt, zoals al beloofd, hier de evolutionaire aanpak gevolgd. En het startpunt van de evolutie naar die alomvattende begrippen ligt daar waar de menselijke begrippen en woorden voor het eerst zijn gaan afwijken van wat er zich in de werkelijke wereld afspeelt. Dat wil zeggen: dat startpunt ligt in de bestudering van de relatie tussen onze beelden van de wereld en de woorden daarvoor, en de dingen zoals ze werkelijk zijn, en het waar, wat en waarom van de afwijkingen daartussen.

De fundamentele oorzaak van die afwijkingen is dus de geconstateerde mogelijkheid om meer dingen in de geest te vatten dan de werkelijkheid zelf. Die extra geestelijke ruimte schept mogelijkheid tot keuzen, en onzekerheden. Zaken die het emotionele deel van de hersenen een automatische reactie oproepen: onbekend → potentieel gevaar → voorzichtigheid → angst.

De evolutionaire standaard reacties op angstimpulsen zijn vluchten of vechten. Dat is bij dit soort door geestelijke processen veroorzaakte angsten niet mogelijk. Eén van de mogelijke andere mogelijke reacties is dan om het terrein van onzekerheden te verkleinen.

Dat verkleinen van onzekerheden kan door zelf antwoorden te verzinnen. Als je niet weet waarom het gaat regenen, dan verzin je iets of iemand die voor die regen zorgt. Dat is dus de oorspronkelijke, zeg maar "primitieve", rol die religie vervult. Of eigenlijk andersom: religie is de term voor het invullen van onzekerheden met zelfverzonnen antwoorden - de onbekende oorzaak ligt in de hand van een god. Religie is het natuurlijke gevolg van de menselijke angst voor onzekerheden . Een groot deel van de modernere filosofie doet iets dergelijks: dat beantwoordt de ingewikkeldere menselijke vragen met nog ingewikkeldere begrippen: de vlucht naar voren.

Hiermee is nu ook wel duidelijk waarom zaken als religie en filosofie hun huidige eigenaardige vormen hebben aangenomen: die vrije denkruimte, te vullen met allerlei denkcirkels , geeft gemakkelijk aanleiding tot problemen, tot kortsluitingen, of denkkronkels . Verschijnselen die bekend staan als geestesziektes – van algemeen erkende als depressie, tot wat minder als zodanig erkende als cynisme of negativiteit . En ook hier van het "streven" naar evenwicht van de natuur waar te nemen middels de reactie van velen: het innemen van stoffen die de denkprocessen weer enigszins in het gareel brengen, desnoods door die processen te verminderen en/of vertragen: drugs . Meer over de neurologische achtergronden van geestelijke verdoving hier .

Al deze zaken komen op deze website uitgebreider aan de orde, waarbij vooral ook de samenhang zoals die hier min of meer aangenomen is, voortdurend naar voren zal komen. Dat de bekende religies op geen enkele wijze met de werkelijkheid gerijmd kunnen worden, is helaas nog steeds maar in beperkte kring echt duidelijk, zodat het hier ook nog een keer wordt samengevat vanaf hier - de falens van de reguliere hedendaagse filosofie op dit punt komen ook even langs . Het bovengestelde is ook het uitgangspunt voor een meer systematische weergave van het veld der psychologie - waarbij zal blijken dat een groot deel van de geestelijke kwalen het best behandeld kan worden met therapieën die letten op het betere gebruik van woorden en rationeel denken, zoals cognitieve therapie, een levende bevestiging van het uitgangspunt . Ook hogere zaken als goed en kwaad, en creativiteit, laten zo’n verband zien .

De aanpak die op deze website in de plaats wordt gesteld van zaken als religie en andere vormen van ideologische zekerheid is die van de algemene semantiek . Hoewel als vakgebied onbekend, is het door zijn definitie: het systematische onderzoek van de relatie tussen taal en werkelijkheid, de natuurlijke keuze om relatie tussen mens en zijn wezensvragen te bestuderen .

Bij de behandeling van die algemene semantiek zal naar voren komen dat de structuur van deze website ook al is opgezet volgens haar regels, zie de sitemap – iets dat los van die algemene semantiek in het begin van de ontwikkeling van deze website al gestart was, omdat toen gewerkt werd met regels die al bekend zijn uit de natuurwetenschappen - de algemene semantiek gebruikt precies dezelfde regels . Regels die ook een sterke evolutionaire component hebben.

In feite is dit inleidende artikel een eindproduct van eerdere wetenschappelijke of algemeen semantische analyse, waarna het nu weer hier staat als een basis van de constructie van die analyse. Dat vormt dus weer een cirkelproces, een proces zoals dat hierboven al eerder is voorgekomen. Daarmee voldoet onze beschrijving van de werkelijkheid aan twee van de belangrijkste voorwaarden die men aan een werkelijkheidsbeschrijving kan stellen: als eerste de voorwaarde van de vrijheid van contradictie, het zichzelf tegenspreken, maar hier dus ook nog aan die van consistentie – het ingebed zijn in datgene dat het beschrijft.

Naar Algemeen overzicht , of site home .