De eerste tip om de huidige journalistiek beter te maken is dus heel simpel: hou je aan je eigen vakregels wat betreft berichtgeving. Die vakregels bevatten een risicopunt: het "waarom". De anderen, "wie, wat waar, en wanneer" kunnen dicht op de directe feiten gehouden worden, maar bij "waarom" komen ook andere zaken om de hoek kijken. Het "waarom" vraagt erom de feiten van het te bespreken nieuwsitem in verband te brengen met andere feiten, en met meningen. Dat eerste is weer redelijk objectief te doen. Het gevaar schuilt hier in de selectie. Men kan door bepaalde verbanden weg te laten een sterk vertekend beeld van het waarom geven. Bijvoorbeeld: waarom plegen de Palestijnen zelfmoordaanslagen? Nog steeds is het gebruikelijk dit waarom te beperken tot de laatste Israëlische aanvallen op Palestijnen. Dat laat een belangrijk direct verbonden feit weg: de Israëlische bezetting van Palestijns grondgebied, Palestijnse dorpen en steden. Deze systematische omissie heeft tot een sterk vervormd beeld bij het algemene publiek over het Palestijns-Israëlische conflict. In de context van het waarom is het vaak ondoenlijk alle van belang zijnde feiten te vermelden. In vele gevallen zijn de verbonden feiten ook niet voldoende om een eenduidige uitspraak over het waarom te doen. Dan spreekt men dus over interpretaties van een beperkte hoeveelheid feiten, over meningen. Het tweede belangrijke aspect van journalistiek is hoe om te gaan met deze situatie, die van de verschillende meningen. Ook hier is de vuistregel vrij simpel. Op de op de middelbaar jonge luisteraars gerichte radiozender Nederland 2 draait men voornamelijk muziek, met in de programma's rond het middag- en avonduur ook wat actuele items. Een van die items is het trilemma, een voor de hand liggende uitbreiding van het dilemma. De luisteraar wordt een actuele en meestal populaire kwestie voorgelegd, zeg bijvoorbeeld drugsoverlast. Daarover formuleert de redactie drie stellingen, twee uitersten en een middenstandpunt: "Allemaal opsluiten en de sleutel weggooien", "Verplicht behandelen, maar dan weer loslaten want meer kunnen we toch niet doen, "Laten lopen die mensen, ze hebben het al zo moeilijk". Vervolgens komen de luisteraars aan het woord. De tactiek van de interviewer om een leuk gesprek te krijgen is simpel: als de luisteraar "A" beweert, geeft de interviewer hem of haar goede reden om voor "B" of "C" te zijn; en omgekeerd, natuurlijk. Dit geeft na slechts een paar gesprekjes al een heel duidelijk inzicht in de houdbaarheid van de verschillende stellingen. Het levert ook een heel aardig inzicht over de mening van het Nederlandse publiek over een aantal zaken. Het wordt dan ook meteen duidelijk dat die mening aanzienlijk verschilt van het geheel van meningen dat men kan horen uit de monden van de politieke en intellectuele smaakmakers in Nederland, zowel aan de linkse als aan de rechtse kant. De gemiddelde Nederlander is een stuk realistischer dan de linkse communis opinio, en een stuk meelevender en gematigder dan het rechtse meningenblok. Maar natuurlijk komt men ook in dit programma de uitersten vaak tegen, en dat is in zekere zin ook logisch, en goed voor het programma, want je wil ook wat sjeu in het gebeuren. De manier van omgaan met de situatie van meningen is dus in de basis heel simpel: men nodigt de betrokken partijen uit, en als ze elkaar geen uitspraken uitlokken, dan doe je het als journalist zelf: beweert Pietje "A", dan geef jij goede redenen voor "B". En omgekeerd natuurlijk. En bij dat laatste is het waar het in Nederland medialand mis gaat. Heeft Clairy Polak van Nova minister Verdonk van asielzaken en integratie voor zich, kan de minister rekenen op een constante stroom van tegenargumenten, die in deze specifieke combinatie termen als spervuur en derdegraadsverhoor beginnen te rechtvaardigen. Zit tegenover mevrouw Polak de voorzitter van Vluchtelingenwerk Nederland, dan volgen er geen "B" reacties van mevrouw Polak, geen "Maar meneer Vluchtelingenwerk, u weet toch ook dat een aanzienlijk percentage van de asielzoekers geheel of gedeeltelijk economische vluchtelingen en gelukszoekers zijn?" Er is heel veel slechte journalistiek van het boven beschreven soort, en deze slechte journalis-tiek draagt bij aan veel maatschappelijke problemen, of houdt de goede aanpak van die problemen tegen. De oorzaak van dit falen is een simpel probleem van foute mentaliteit: men denkt het als journalist beter te weten, dat de eigen mening goed genoeg is om de mening van de betrokkenen te moeten sturen. Daar is maar één remedie voor: men, de journalist, moet dit laten. Hij hoeft maar één ding te doen, te laten zien hoe de zaken liggen, en hoe verschillende betrokkenen daarover denken. Als hij dat niet doet, is er ook met de huidige media meestal geen probleem  . Goede
journalistiek is simpel.
|
