Kapitalisme en communisme
De redenen om het communisme
negatief te beoordelen zijn bekend genoeg, maar voor
het vervolg is het nodig er een aantal expliciet te noemen. Ten eerste is
het communisme geen democratie, verder is er geen vrijheid van
meningsuiting, en er is geen vrijheid in het algemeen. Men kan dat ook
samenvatten in de opmerking dat communisme een dictatuur is. Dictatuur wil
zeggen dat er iemand of een instelling de baas is, en de rest heeft te gehoorzamen. Doe je dat
laatste niet, dan wordt je gestraft, wat precies het tegenovergestelde is van vrijheid, vrijheid van meningsuiting en democratie.
Over het algemeen wordt kapitalisme gezien als het tegenovergestelde van
communisme. Staatkundig gezien lijkt dat te kloppen, want de meeste
kapitalistische staten, in ieder geval de westerse, zijn ook democratieën,
met vrijheid en vrijheid van meningsuiting. Dat wil zeggen want niets is
absoluut: veel meer democratie, vrijheid en vrijheid van meningsuiting.
Maar in een ander opzicht is kapitalisme niet helemaal zo tegenovergesteld
aan communisme. Want de gemiddelde werknemer werkt er in een bedrijf. En in een
bedrijf heerst geen democratie. In een bedrijf heeft men een baas, en die
baas is de baas. Om precies te zijn, heeft men meestal meerdere bazen: een
chef, soms meerdere lagen aan managers, en tenslotte een directeur. Ten
opzichte van geen van die personen heeft de werknemer een positie van
gelijkwaardigheid, en zeker niets dat lijkt op een democratische invloed -
je doet wat de baas zegt. De baas heeft "de" macht
. Ook je vrijheid van meningsuiting is beperkt,
blijkende uit cabareteske zegswijzen als "Als je vooruit wil komen, altijd hard
lachen om de grapjes van je baas". En met je vrijheid in het algemeen is het
ook redelijk droevig gesteld: je moet op tijd komen, kan pas na een bepaalde
tijd weg, en tussendoor wordt je doen en laten ook grotendeels voor je
ingevuld.
Het meest illustratief is de relatie tussen werknemer en chef: doe je niet wat
hij zegt, dan wordt je, afhankelijk van de ernst van het "vergrijp" gestraft met
geen-promotie, loonsverlaging, of ontslag. Dit lijkt sterk genoeg op de
definitie van een dictatuur om te zeggen dat het een vorm van dictatuur is.
Op dit punt keren we even terug naar het communisme. Toen het communisme
gevallen was in Rusland, vestigden er zich na een paar jaar ook westerse
bedrijven. Tot hun verbazing hadden ze aanzienlijke moeite om genoeg
personeel te vinden, ondanks het feit dat je bij die westerse bedrijven veel
meer kan verdienen dan bij Russische. De reden was simpel: bij de westerse
bedrijven werd je niet alleen beter betaald, maar moest je ook veel harder
werken dan in Russische bedrijven, en vele Russen gaven de voorkeur aan
minder hard werken en minder geld boven harder werken en meer geld
.
Dat minder hard werken is mogelijk in een Russisch bedrijf omdat er niemand is
die straf geeft als je minder je best doet. Het is bekend dat in een Russisch
bedrijf je min of meer kon doen en laten wat je wou, in vergelijking met een
westers bedrijf. Het Russische bedrijf was veel minder een dictatuur dan het
westerse bedrijf.
De vergelijking tussen kapitalisme en communisme is dus niet zo zwart-wit
als ze normaal wordt voorgesteld, althans voor degenen die het gewone werk
doen.
Maar er is ook een groep mensen die géén last hebben van de dictatoriale kanten
van het kapitalisme. Dat zijn natuurlijk degenen die de baas zijn - die
hebben het beste van beide werelden. Het is dan ook geen wonder dat dit de
sterkste voorstanders zijn van het kapitalisme. En ook de sterkste tegenstanders
van het communisme.
Nu kan men er ook nog over debatteren of de bazen, de rijken, de top, of hoe men
het ook wil noemen, van huis uit de grootste democraten zijn en hun rijkdom een
gevolg, of dat ze in eerste instantie rijk willen zijn, en de democratische
staatsinrichting een bijproduct is. Ook deze kwestie is natuurlijk geen
zwart-wit zaak, maar er zijn genoeg aanwijzingen om te stellen dat het laatste
(veel) meer waar is dan het eerste. Dit blijkt het duidelijkste uit de ideologie
achter het kapitalisme, zie hier
.
En op het individuele niveau hoeft men alleen maar naar het uiterlijk te kijken
- de gemiddelde industrieel, directeur, of financier heeft duidelijk meer weg
van een dictator dan een geestelijke of een wetenschapper
. Op grotere schaal is er het voorbeeld van de Verenigde Staten. Dit
voorbeeldland voor de kapitalisten heeft sinds de Tweede Wereldoorlog
stelselmatig dictators gesteund boven meer humanere regeringen, zolang die
dictators de vertegenwoordigers van het kapitalisme maar de vrije hand gaf; het
betreffende lijstje beslaat vrijwel de hele Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse
continenten, en een groot deel van Azië.
Kortom, weer wat meer zwart-wit gesteld kan men het volgende zeggen: het
communistisme is een staatsdictatuur, en het kapitalisme is een economische
dictatuur - of steeds meer: een gelddictatuur, die van de finanaciële wereld
.
Wat directer: het is steeds meer
kapitaalfascisme. Het grote verschil tussen de twee is dat de staatsdictatuur
een enkel aanwijsbaar hoofd heeft, en de economische dictatuur niet: dat is een
veelkoppig monster (hoewel latere ontwikkelingen als de kredietcrisis van
2008-2009 duidelijk hebben gemaakt dat de financiële sector wel een erg groot
hoofd heeft).
Dit grote optische verschil heeft een eenzijdig beeld van het verschil tussen
kapitalisme en communisme veroorzaakt, versterkt door een langdurige en zeer
intensieve propagandacampagne
,
gevoerd door de lakeien van het kapitaalfascisme: de "schrijvende" middenstand
(uit Das Narrenschiff, anno 1492
):
Voor de gewone niet-politieke burger die het werk doet, is het verschil tusen
kapitalisme en communisme veel kleiner dan voor de baas - de ridder. Het is voor
de niet-politieke burger zelfs de vraag of zijn effectieve vrijheid onder het
kapitalisme niet kleiner is - zie de praktijk hier
. En
van de gewone niet-politieke burger zijn er in alle landen veruit het meest.
Naar Rijnlandmodel en communisme
,
Machtsstructuur en ik-cultuur
, of
site home
.
|