Productieven en improductieven

Deel ter herinnering hoe het bedrijf werkt. Ten eerste zijn daar natuurlijk de producerenden, in oudere termen: de arbeiders. Daarboven staan voormannen of chefs; de chefs hebben zelf chefs, die men managers noemt. Afhankelijk van de grootte van het bedrijf of de instelling zijn er meerdere lagen managers. Uiteindelijk komt men bij de topmanagers, de leiding van bedrijf of instelling. Deze laag is duidelijk anders dan de overige managers, omdat zij geen laag boven zich heeft, en moet dus apart behandeld worden dan de overige managers.

Van hen zijn de enigen die echt wat produceren de arbeiders. De rest is in principe alleen maar ondersteuning. Maar de opbrengsten van producerenden moeten uiteindelijk over al deze mensen verdeeld worden, zelfs voor het bedrijf als geheel iets oplevert. Of in vaktermen: de overige lagen leven van de meeropbrengst van de arbeid.

Zolang dit proces uitgaat van de belangen van het geheel, is er niets aan de hand. De producerende zullen genoegen nemen met de herverdeling van de meerwaarde van hun arbeid, omdat die meerwaarde gebruikt wordt om hun eigen werk in stand te houden.

Er ontstaat een probleem als men uitgaat dat iedereen probeert de situatie binnen het bedrijf naar de voor hem persoonlijk gunstigste te sturen. Dat laatste kan de leiding van het bedrijf bereiken door de opbrengst van de producerenden zo hoog mogelijk te maken, en hun salaris zo laag mogelijk.

Het maximaliseren van de productie is iets dat de leiding doet tezamen met de tussenlagen, de chefs en managers. De leiding kan dat doen omdat die tussenlagen ook het persoonlijke belang hebben bij de meeropbrengst van de producerenden. De situatie heeft meer dan een oppervlakkige gelijkenis met de (roof-) ridder en zijn soldaten: de (roof-) ridder in zijn slot heeft voor zijn levensonderhoud de meeropbrengst van de boeren van het dorp nodig, en gebruikt daarvoor zijn soldaten, die hetzelfde belang hebben.

Door de combinatie van algemeen en persoonlijk belang hebben leiding plus managers het proces dusdanig vervolmaakt, dat er een dusdanig groot aantal niet-producerenden in het bedrijf kunnen zijn, en zijn, dat het de vraag is of al die mensen nodig zijn; meer daarover
hier . Dat betekent dat de kosten van de producten of diensten van het bedrijf aanzienlijk groter zijn dan nodig is.

Dat roept op zich weer de vraag op waarom de overige managers andere managers zouden aannemen die ook moeten meedelen. Daarvoor zijn door anderen al een aantal processen aangewezen. Eén daarvan is het helpen van een familielid, vriend, studiegenoot of iets dergelijks . Een ander is het vermeerderen van prestige: de manager die de meeste managers onder zich heeft, heeft het meeste prestige.

In ieder geval staat het bestaan van improductieven in zoverre vast dat de meeste mensen het er over eens zijn dat er in vrijwel ieder bedrijf een behoorlijk aantal mensen in de chef en management lagen rondlopen die niet alleen niet-produceren, maar ook anderszins niet bijdragen aan het bedrijf. Er zijn ook een behoorlijk aantal aanwijzingen dat een deel van die mensen zelfs de positieve inspanningen van anderen tegenwerken. Er is ook een min of meer bekend gezegde dat een schatting hiervan maakt: in het bedrijf wordt tachtig procent van het werk gedaan door twintig procent van de mensen. Zelfs als dit niet waar is, geeft het wel een aanwijzing van de ernst van het probleem .

Kortom: de introductie van het persoonlijke belang kan binnen het bedrijf  leiden tot een belangenstelling tussen de verschillende maatschappelijke lagen, en een bijbehorende strijd, met een gevaar van een destructieve uitkomst (zie Eerlijkheid bij mens en aap ). Dat geldt natuurlijk ook voor de maatschappij als geheel.

Eén van de instrumenten die de toplagen gebruiken om de productieven harder te laten werken is het gebruik van het principe van loon-naar-werken, dat wil zeggen dat men zegt dat mensen krijgen betaald naar de mate dat ze produceren; of in termen die ze gebruiken bij loononderhandelingen: de lonen kunnen pas omhoog als de productie omhoog gaat. Dit principe, dat parallel aan dit artikel behandeld wordt, is een dusdanig groot succes dat zelfs mensen die zelf helemaal niets produceren gebruiken het om de inspanningen van hen die dat wel doen te beoordelen .

Hier gaan we verder met de rol van degenen die de voornaamste aanjagers zijn van het proces van het najagen van het persoonlijke belang, de leiding, de bazen, of de top van de maatschappij .

Nog komende aanvulling: Over meerbetaling ten opzichte van meerproductie.

Naar Loon naar werken I   , Economie lijst , Economie overzicht , of site home .