Interactie, koppeling, terugkoppeling(In ontwikkeling)In Element, groep, interactie, detail  is
gekeken naar de invloed van het bestaan van interactie tussen elementen op de
vorming van groepen van die elementen. leidende tot een tweedeling tussen
sterk-gebonden kleine en zwak-gebonden grote groepen. Dus eigenlijk alleen
gaande over de relatieve sterkte van de interacties. Onderstaand volgt meer
detail over de verschillende soorten interacties, en hun karakteristieken. En
weer aan de hand van de natuurkunde die de meeste kennis hierover heeft, maar
die qua concepten directe toepasbaar is in andere en met name
sociologische onzedigheden. En om die toepassingen te vergemakkelijken, worden
de details van de elementen die gaan interacteren weegelaten, door ze voor te
stellen als punten of cirkels. En de de interactie zelf zo mogelijk door pijlen.Naast de aanduiding "interactie" heeft het begrip dat daar onder valt nog diverse andere namen. "Koppeling" komt voor in het dagelijkse taalgebruik maar heeft de wat nauwere betekenis dat de twee of meer betrokken zaken aan elkaar vast gaan zitten - onder de basisillustratie hiervan. En "basis" betekent in de natuurkunde: twee deeltjes of systemen:
Een vraag die zou kunnen rijzen: waarom twee pijltjes dus twee krachten: "Is één pijltje oftewel één kracht ook niet voldoende?":
Een vraag waarop in de natuurkunde aan daadkrachtig antwoord wordt gegeven: "Nee!":
Wat in werkelijkheid nog sterker ligt: de twee pijltjes dus krachten kunnen ook niet van ongelijke sterkte of lengte zijn:
Dit is in de natuurkunde bekend als "De derde wet van Newton", ook bekend als "actie = reactie", dat in zijn algemeenheid zegt dat als systeem A in staat is om systeem B te beïnvloeden, er dan ook het omgekeerde geldt: B kan ook A beïnvloeden. Iets dat tot verbazing van middelbare-schoolleerlingen toegelicht kan worden door uit te rekenen dat als iemand een steen optilt, niet alleen de steen omhoog gaat, maar de hele aarde ook een klein beetje naar beneden. Zij het wel een onmerkbaar klein beetje. Buiten de natuurkunde is dit principe ook wel bekend, in uitdrukkingen als "Het moet van twee kanten komen", en in min of meer filosofische termen onder de noemer van het principe van adaequatio => : als twee zaken elkaar beïnvloeden, moeten ze iets van elkaars structuur in zich bergen. Of vanuit het omgekeerde: er bestaat niet zoiets als het klappen van één hand. En aan de andere kant van het spectrum dat loopt van concreet en rationeel denken naar intuïtief en moreel denken: het oudst bekende morele principe als eerste specifiek toegeschreven aan Confucius: "Handel tegenover anderen zoals je zelf behandeld wilt worden". En al deze voorbeelden in aanmerking nemend, lijkt het zo dat de bewijslast omgekeerd is: de waarde van tweezijdige interactie mag je aannemen, en die van eenzijdige moet je bewijzen. Het voorgaande geldt wat betreft de natuurkunde voor alle interacties. Waarvan er in Element, groep, interactie, detail twee
genoemd zijn: de Coulomb- of elektrische kracht en de Van der Waals kracht
tussen moleculen. Daarvan gaan er nu meer behandeld worden, en hun essentiële
karakteristieken beschreven.De natuurkundige kracht die het makkelijkst na te doen is en "dus" vooral een rol speelt in de gewone zichtbare en tastbare natuur is de elastische kracht. Gewoon net als in een elastiekje of veer, schematisch voorgesteld zo:
De elastische kracht of interactie speelt een rol bij zaken als het uitrekken van bijna alles, het indrukken ervan, enzovoort. Uit praktisch ervaring weet "iedereen": de kracht wordt groter naarmate je het "elastiekje", de "veer" of wat dan ook verder uitrekt. Dat wil zeggen: de verbonden elementen zitten stevig aan elkaar. Als fundamentele kracht is dit het soort kracht of interactie dat quarks bij elkaar houdt in fundamentele deeltjes als het proton en neutron. Heel erg sterk, dus. Om deze kracht te verbreken zijn de kilometer-grote versnellerapparaten zoals van CERN in Genève nodig. Van dit soort kracht zijn weinig voorbeelden in velden als psychologie en sociologie. Voor de meeste van die krachten geldt: hoe verder de elementen uit elkaar, hoe kleiner de kracht wordt, in plaats van groter. Het natuurkundige voorbeeld daarvan is de al genoemde elektrische- of Coulomb-kracht. Die is minder sterk dan de elastische kracht tussen de quarks, maar het belangrijkste eraan is dus dat die kracht ook nog eens afneemt met afstand, zodat ze ook heel kleine waardes kan hebben. Het verband is precies bekend, en heeft in het Engels de "inverse square law": indien twee keer zo ver weg, wordt de kracht vier keer zo klein - en drie en negen, enzovoort. Een ander voorbeeld hiervan is de zwaartekracht, hoewel "iedereen" denkt dat die slechts eenzijdig is, omdat het andere "deeltje" de Aarde is, en die is zeer veel groter en zwaarder dan alles op Aarde. Voor dit soort bijkomende omstandigheden heeft de natuurkunde ook een nuttige term: dat zijn "randvoorwaarden". Van dit soort wet bestaan er wel veel meer toepassingen elders, zoals al blijkt uit de uitdrukking: "Uit het oog, uit het hart". Bij verhuizing van één van de partners naar een andere stad, kan je een redelijk gelijkend verband opstellen tussen de afstand en de kans op scheiding. Einde (voorlopig) Te doen: Het gevangenendilemma en tit-for-tat zijn zaken horende bij het meer bekende begrip vertrouwen  en
erbij horende sociologische interacties in het algemeen, en zijn daarvan
twee aspecten die ruimte bieden voor zowel meer praktische als theoretische
uitwerking. Het gevangenendilemma is het bekendste voorbeeld van wat
officieel een "geformaliseerd spel" of speltheorie heet. Dit is geen spel in
de zin van kinderspel, maar spel in de algemene zin van een situatie waarin
mensen met elkaar in interactie zijn waarbij ook goederen (of andere zaken
die ze belangrijk vinden) uitgewisseld worden, als in de titel van het
grondleggende boek erover: Theory of Games and Economic Behaviour
(Wikipedia). Maar het gevangenendilemma is ook iets dat gewoon in de
praktijk speelt. Tit-for-tat is een van de mogelijke oplossingen voor
het spelen van dit soort spellen en dus ook voor het omgaan met de
bijbehorende praktische omstandigheden.
Het gevangenendilemma gaat als volgt: twee inbrekers zijn, verdacht van een kraak, opgepakt door de politie, maar die heeft geen echt harde bewijzen, en hoopt door onderhandelingen een van de twee inbrekers tot een bekentenis te dwingen. De inbrekers worden ieder apart gehouden en verhoord, en aan beiden wordt gezegd: “OK, we weten dat jullie het gedaan hebben, en jullie krijgen allebei drie jaar cel. Maar we willen het jou makkelijk maken: als je bekent, en dat jullie het alle twee gedaan hebben, krijg jij maar een jaartje. Maar je moet wel snel wezen, want op dit moment zit je maat al te praten.” De inbrekers staan nu voor een dilemma: als ze erop vertrouwen dat de ander niets zal zeggen, weten ze dat ze een goede kans hebben om vrij te komen, want de politie sluit dat soort dealtjes alleen als ze weinig bewijs hebben. Maar je kunt ook het zekere voor het onzekere nemen, en er met een jaartje vanaf komen. Maar als ze dat alletwee doen, zitten beiden in de boot. Een echt dilemma dus. De maatschappij kent allerlei variaties op dit thema, waarbij het
uiteindelijk draait om afwegingen wat betreft de opbrengst en het vertrouwen in
de ander, en waarbij de handeling als uitkomst van de overweging gekenmerkt kan
worden als "meewerking" of "tegenwerking", of in de termen van het formele spel:
de coöperatieve of de non-coöperatieve
zet
In feite is het zo dat de maatschappij, en groepssamenwerking in het algemeen, een netto-winst spel is. Als iedereen het spel meespeelt, is de opbrengst het grootst. Dat wil niet zeggen dat er geen individuen zijn die af en toe verlies leiden, zoals het enkele dier dat afdwaalt van de kudde en opgegeten wordt door de leeuwen, maar over het geheel genomen is er winst - de winst van de bescherming door de groep. Het spel van de gevangenen kan ook gebruikt worden om de effectiviteit van
verschillende keuzes te meten en de neigingen naar die keuzes. Daartoe wordt de
inzet veranderd van jaren straf in punten, of als men het spel met mensen speelt
en ze echt wilt motiveren, om geld. De meting naar de effectiviteit is gedaan
door Robert Axelrod
Als controle van deze uitkomst heeft Axelrod de uitslag gepubliceerd, tezamen met de code van Tit-for-tat, met de uitdaging aan de deelnemers om het beter te doen dan Tit-for-tat in een volgende ronde. Dit keer waren er 62 inzendingen, en weer won Tit-for-tat. Ook de variant die start met medewerking en tegenwerking beantwoordt met twee tegenwerkende zetten bleek minder effectief. Axelrod heeft hierover een boek geschreven, The Evolution of Cooperation
Een tweede voorwaarde is dat de individuen meerdere malen met elkaar in contact komen, omdat de tit-for-tat uitkomst bepaald wordt over vele zetten. In de praktijk lijkt dit de toepasbaarheid van de tit-for-tat strategie te beperken. Iemand kan voorzien dat hij slechts eenmalig met een ander te maken heeft, en daarom besluiten dat gaan voor eigenbelang geen bezwaren heeft. Dit bezwaar wordt ondervangen als het gedrag van dit individu wel bekend wordt aan andere individuen, en die anderen dan hun gedrag volgens tit-for-tat aanpassen. Dit werkt natuurlijk minder direct, en het duurt langer voor men de uitkomsten ziet, maar het is waarschijnlijk dat dit slechts vetragend effect heeft, die de uiteindelijke uitkomst niet veranderen, zodat tit-for-tat weer de effectiefste strategie is. Axelrod wijst in zijn boek ook op mogelijke voorbeelden uit het dierenrijk.
Daar is inmiddels meer onderzoek naar gedaan, met name bij primaten, zie hier
|
