Cynisme

Een cynicus (zie noot) is iets anders dan iemand met een kritische levenshouding. Iemand met een kritische levenshouding kijkt naar de werkelijkheid, en probeert daar de fouten uit te halen, om ze te (kunnen) vervangen door goede zaken of ideeën. Een cynicus is iemand die geneigd is alles af te breken, ongeacht of het goed of fout is. Een cynicus geeft de voorkeur aan iets dat overduidelijk of eenduidig fout is boven iets dat half goed en fout is, omdat hij vindt dat het goede eraan die zaak het acceptabel maakt, terwijl het veel makkelijker is om de geheel foute zaak af te wijzen.

Cynisme is een levenshouding die een aantal voordelen lijkt te bieden, met name dat ze goed overeen lijkt te komen met de werkelijkheid. De aanleiding voor het ontwikkelen van cynisme kan gelegen zijn in de natuurlijke aanleg van de mens om de wereld met voorzichtigheid en waakzaamheid te betrachten . Een andere veelvoorkomende bron van cynisme is gefrustreerd idealisme .

Zodra de werkelijkheid niet overeenkomt met de goede wensen van de mensen, kan de cynicus zich op de borst kloppen met de mededeling dat hij het al voorspeld had. Natuurlijk is zijn situatie wat minder eerzaam dan dat, omdat de leden van de groep van cynici vaak dezelfde zijn die de goede wensen van de mensen in de war sturen. Dat het niet noodzakelijkerwijs dezelfde cynici als de cynici die de voorspellingen doen, is niet ter zake, soms doet de een het foute en wijst de ander op zijn gelijk, en dan weer is het andersom.

Het archetype van de cynicus is beschreven in de parabel Red-Eye the Atavist (Eng.). Red-Eye of Roodoog gebruikt een bestaande machtspositie, goedkope verbale trucs, en de zwakheden van zijn gehoor om verbetering van de wereld tegen te houden. Onder machthebbers, politici, en alfa-intellectuelen vindt men vele andere representanten.

De groep der cynici is gevaarlijk, met name de intellectuelen onder hen . De cynicus bestrijdt niet alleen idealen, maar alle vormen van goed (willen) handelen, en schept daarmee een moreel vacuüm waarin het slechte kan gedijen. Voor een aantal voorbeelden van cynische redenaties, zie hier . Extra interessant is de volgende column van Jan Blokker ; Blokker doet hier bijna precies hetzelfde als de fictieve Red-Eye: Red-Eye maakt de pogingen om de problemen met de man-vrouw relatie te verbeteren, Blokker maakt de pogingen om de problemen van de zorg-gezinnen te verbeteren belachelijk. In beide gevallen wordt dat gedaan door aanvallen op woorden, te wijzen op de zwakte van de menselijke geest, en de onmogelijkheid van die menselijke geest om zichzelf te verbeteren.

Cynisme is een levenshouding. In het kader van een onderzoek naar de zichtbaarheid van levenshoudingen worden door de redactie portretten verzameld, ten einde de gemeenschappelijke trekken te vinden. De verzamelde voorbeelden van cynici zijn te zien hier en hier . Dit onderzoek is een voortzetting van de in ieder mens ingebouwde capaciteit om zijn medemens op basis van een korte blik (de anderhalve seconde van Blink ) sociaal en psychologisch in te kunnen schatten. Wie cynisme in levende lijve uitgebeeld wil zien, kijke naar de film Groundhog Day . Deze rolprent is tevens de beste illustratie van de psychologische ernst en diepte van het verschijnsel - de cynicus Phil doorleeft voortdurende dezelfde dag in zijn leven, en de film laat zijn verandering naar normaal mens zien: het vergt talloze tussenstappen.

De ernstigste sociologische gevolgen van het cynisme komen de maatschappij in via de weg van de economie. Elders is uitgebreid gedemonstreerd dat het dominante economische systeem van de westerse wereld, het kapitalisme, een sterk cynische ideologische achtergrond heeft, en dat er ook een sterke relatie is met het meer algemene begrip van "het kwaad" . In de praktijk is dit direct terug te vinden in de portrettengalerijen van degenen die het dichtst bij het kapitalistische systeem staan. Ten eerste: van de portretten uit de galerij der cynici zijn de meesten economen, overeenkomende met het feit dat de meeste economen voldoen aan de definitie van de cynicus: iemand die de prijs kent van alles, en de waarde van niets. Het feit dat cynisme een ernstige vorm van kwaad is blijkt ook nog eens uit de galerij der directeuren . Van alle beschikbare galerijen staan deze mensen duidelijk het dichtst bij het kwaad (ook geïllustreerd door de inmiddels bewezen relatie tussen dit soort mensen en psychopaten ), daar waar ze duidelijk ook de meest leidende figuren uit het kapitalisme zijn. Geldzucht, kapitalisme, cynisme en kwaad zijn een continue reeks, gaande van het het specifiekere naar het algemene.

Noot: In dit artikel wordt met cynisme niet de gelijknamige oud-Griekse filosofie bedoeld, maar de bekende dagelijkse levenshouding.


Naar site home .

3 nov.2003