Bronnen bij Westerse cultuur: respect

De sociaal-culturele indicator van "respect"

heeft een nauwe verwantschap met die van gezag en macht

. Waar gezag gebaseerd is op functioneren en macht op positie, is er een respect gebaseerd op functioneren en een respect gebaseerd op positie.

Van de verhouding tussen gezag en macht is hier al aangetoond dat deze grotendeels samenvalt met het verschil tussen westerse en niet-westerse culturen

, oftewel een sterk noord-zuid en oost-west verloop

. Gezond verstand zegt dan onmiddellijk dat een dergelijk verschil ook vindbaar zal zijn bij de twee vormen van respect - hier een gebruiker van gezond verstand (de Volkskrant, 28-01-2006, door Steffie Kouters):

'Grenzen zijn leerzaam'

Ouders vergeten dat kinderen regels nodig hebben, stelt psycholoog Martine Delfos.
...
... Ik zat deze week met pedagoog Micha de Winter op een congres. Hij sprak over burgerschapszin en zei: 'Respect is goed gelukt in Nederland. Iedereen kent het woord. Jong en oud. Zelfs de kleintjes. Ik was op een basisschool en daar kreeg een jongetje van 5 een schop van iemand. Het jongetje steekt zijn middelvinger op en roept 'Respect ja!"

Erg.
'Het is verschrikkelijk. Het gaat helemaal niet over respect. Ik zeg altijd: in Nederland kun je respect verdienen door je gedrag. In de meeste culturen kun je respect verliezen door je gedrag. ...

In niet-westerse culturen heb je respect door wie je bent. En zelfs binnen Europa is dat veel meer zo in de zuidelijke landen dan de noordelijke.
    Wat hetgeen is dat hier aangetoond gaat worden middels reeksen voorbeelden.
    Maar waar bij gezag-en-macht de situatie aan de westerse kant ingewikkeld is, met vele tussenniveaus en aan de niet-westerse kant simpel, met slechts één niveau voor de hele niet-westerse wereld (de baas is de baas), is die situatie wat betreft respect bijna omgekeerd: aan de westerse kant is het simpel, en aan de niet-westerse kant is het gevarieerder: de islamitische, creoolse en Aziatische vormen van respect zijn aanzienlijk verschillend.
    De islamitische vorm van respect is gebaseerd op de simpele tweedeling van gelovigen en niet-gelovigen, met binnen de groep een soort gelijk verloop: hoe geloviger, hoe meer respect.

De creoolse vorm van respect is een uitvloeisel van de creools gezag-macht verhouding. De gezag-machtverhouding is die van de meester-slaaf soort: in het oude Afrika was er de koning, en de rest had een status ergens rond horige of slaaf: de koning kon over alles aangaande de onderdanen beschikken. In meer algemene termen is dat de meester-slaaf verhouding, die in de creoolse diaspora een wat ingewikkelder uitvoering kreeg omdat daar geen creoolse koning is, maar ook daar nog steeds geldt (de Volkskrant, 30-04-2010, door Stieven Ramdharie):

'Ik heb alle moed verloren'

...    Literair grootmeester Michaël Slory, dit jaar precies 40 jaar terug in Suriname na in Nederland jarenlang in kringen te hebben verkeerd van Harry Mulisch en Karel Appel ...
    ... Een paar jaar terug, toen de presidentsvraag weer speelde, stelde hij drie vooraanstaande hindoestanen voor die Suriname goed zouden kunnen leiden. Een econoom, verkondigt hij, moet het land opstuwen in de vaart der volkeren. Genoeg scheve gezichten natuurlijk, vooral bij creolen.
    Slory: ‘... Als een creool minister wordt, kennen ze je niet meer. Dan denken ze dat ze God zijn.    ...

En waar alle culturen in de onderlinge omgang ook de onderlinge status bepaald wordt, gaat dat in de creoolse cultuur dus om iets dat heel erg zwart-wit ligt: er moet bepaald worden wie de meester is en wie de slaaf. Dat is een cruciale zaak, natuurlijk, en gaat gepaard met belangrijke rituelen. De eerste is dat je je maatschappelijke positie liefst van tevoren heel duidelijk maakt om een potentieel schadelijke strijd te voorkomen. Dat gaat middels uiterlijke versiering - de woorden van de creoolse columniste van de Volkskrant, schrijvende naar aanleiding van de slavernij-herdenking (de Volkskrant, 15-07-2013, column door Harriet Duurvoort):

Mentale slavernij

... Zwarte consumenten houden van respect en erkenning. En van fast food, mooie auto's en een beetje bling. ...

Zodra er onduidelijkheid is omtrent de onderlinge status, gaat het dus om het bepalen daarvan. Dat is de creoolse vorm van respect, als zijn extreem zichtbaar in de interacties binnen de jeugd-gangs, met gebruik van termen als "I want respect, man!", waarna, als het "OK" is, de twee rappende negers elkaar high fives

(Wikipedia) geven. En als het niet goed is, vallen er op een gegeven moment pistoolschoten. Dit proces komt op alle niveaus in diverse mate en variaties voor.
Hieronder berichten over respect ter illustratie van het verband tussen respect en cultuur, aan de hand van de algemene geografische locatie die in de overige beschrijvingen van sociaal-culturele indicatoren

aangeduid worden als "noord-zuid"

, en deels ook "west-oost" verloopt. Voor een deel gaan die berichten over de houding van niet-westerse immigranten, omdat dat de manier is waarop wij in het westen er het meest en het meest direct mee in aanraking komen. De hieronder verzamelde berichten is slechts een selectie uit de vele voorbeelden, gericht op een noord-zuid overzicht - meer gevallen uit de islamitische cultuur staan hier

, en uit de creoolse cultuur hier

.

De start van deze verzameling wordt, in tegenstelling tot gebruikelijk, niet bepaald door een landsgrens, maar ligt iets subtieler. Benoorden die grens is er namelijk zo weinig variatie, dat het de moeite niet loont een onderscheid te maken - daar is er geen noemenswaardige "respect-cultuur. Daaronder begint het. En die culturele grens ligt in België, want dat is de germaans-latijnse cultuurgrens. Die mede bekend is vanwege de afkeer van de Vlamingen voor de Walen vanwege de aan de Walen toegeschreven en ook reëel bestaande "hooghartigheid", de wens tot het ontvangen van respect, van de Walen, de Franstaligen. Iets met relaties met Huizen van Bourbon, of zoiets dergelijks - aan het hof wordt Frans gesproken. Een bericht uit die contreien (de Volkskrant, 02-07-2012, ingezonden brief van J.G. Lambooy, Voorthuizen):

Franse eer

De discussie over de Europese financiën is een terugkerend thema. Ik herinner mij uit 1980 een vergadering van een subcommissie transport van de OESO, waarvan ik voorzitter was. Mijn voorganger was een Duitse collega. Voor de aanvang van de vergadering waarschuwde hij mij: 'Zodra de Fransen over l'honneur beginnen moeten wij betalen.' De tijden zijn wat dat betreft nog steeds niet veranderd.

Franse presidenten hebben ook de neiging om zich te gaan gedragen als "zonnekoningen" - een sterke vorm van respect-cultuur.

Het volgende voorbeeld speelt zich af lager op de maatschappelijke ladder, maar maakt er een even sterk dele van uit. Tevens gaan we ook weer wat zuidelijker. Aanleiding voor het bericht is de Griekse en daaropvolgend ook de Italiaanse schuldencrisis in 2011, en daardoor voor de armoede in het zuiden van Italië. Auteur Michael Persson heeft een achtergrond bij de economische redactie, en legt de betreffende verbanden (de Volkskrant, 26-11-2011, door Michael Persson):

Waar de enige firma die groeit 'ndrangheta heet

In Calabrië is de crisis veel beter voelbaar dan in het noorden van Italië. Veertig procent van de jongeren is werkloos - of zou het tachtig zijn?

Tussentitel: Vroeg of laat infiltreert de maffia overal in - Antonio Marcianò - Directeur SOS Impresa

...    Wie wil zien hoe Italië ervoor staat, moet niet in Rome zijn, niet in het noorden. Wat nou crisis, zei Silvio Berlusconi in zijn laatste week als premier, en wees naar de volle restaurants, de volle winkels. En het klopte nog ook - in Rome, Milaan, Turijn en Florence. Als het daar niet de Italianen zelf zijn die nog lekker eten en dure kleren kopen, zijn het wel de toeristen die met hun geld de steden op de been houden.
    Zo niet in Reggio. Hier, in de teen van de laars, zijn geen rijke industriëlen zoals in Milaan, of declarerende politici zoals in Rome, en er zijn nauwelijks toeristen die afkomen op deze stad ...
    e werkloosheid is het resultaat van een giftige cocktail aan structurele Italiaanse problemen, die hier in het zuiden nog veel giftiger is. Te veel bureaucratie, te weinig grote bedrijven, te weinig innovatie, slecht onderwijs, grote verschillen tussen arm en rijk. En dan, daar dwars doorheen geweven, de georganiseerde misdaad.
    'Ik weet maar één uitweg', zegt Angelo. 'Roven. Stelen.' En de jongens kijken verlekkerd naar een vriend die op een scooter arriveert ('Dat is onze Robin Hood. Die weet waar je geld kunt halen', zegt Nicolà).    ...
    Zo komen we bij het achterliggende probleem van Zuid-Italië. De maffia. De georganiseerde misdaad is zo alomtegenwoordig, dat het de ontwikkeling van de economie in de weg staat, zegt Marcianò. Volgens cijfers van zijn organisatie wordt 70 procent van de bedrijven afgeperst - niet bepaald een stimulans om door te groeien.
    De maffia pakt een percentage van de aanneemsom, 3 procent, of dringt zich op in de klus, met hun bulldozers en hijskranen. De afpersingspraktijken genereren een constante geldstroom, waarmee ze hun andere activiteiten financieren, zoals wapen- en drugssmokkel. 'Als ze dat afgeperste geld in productieve activiteiten zouden steken, zou het economisch gezien niet zo erg zijn', zegt Marcianò. 'Maar het wordt allemaal geïnvesteerd in landen als Colombia, of in consumptiegoederen, of in een zoveelste onafgebouwde villa.'
    In Nederland wordt de maffia meestal geassocieerd met de Siciliaanse cosa nostra en de Napolitaanse camorra - maar de grootste bende is de 'ndrangheta (klemtoon op de eerste lettergreep), een verzameling familieclans uit Calabrië. Geschatte jaaromzet: tegen de 44 miljard euro.
    Volgens Marciano is de 'ndrangheta een van de weinige firma's die nog groeien, tijdens de crisis. Het is een van de weinige organisaties met geld. Ondernemers kloppen er vrijwillig aan, omdat ze de enige financier zijn, nu de banken de teugels aantrekken. Werklozen zoeken er naar werk. 'De bloei van de 'ndrangetha is zowel oorzaak als gevolg van de economische achterstand hier', zegt Marciano. 'Het is een cirkel die heel lastig te doorbreken is.'    ...

De relatie tussen economische factoren en culturele wordt, onbedoeld, heel beeldend gelegd:

Langs de weg naar San Luca vallen allereerst de uitgebrande bushokjes op; het gesmolten plastic hangt levenloos aan de spijlen. Daarna komen de met kogels doorzeefde verkeersborden, en vuilniscontainers waar met een veel groter kaliber gaten in zijn geknald. De lekgeschoten zakken stulpen er als ingewanden uit.   ...
    Het stortregent, en uit gaten in het asfalt kolkt het bruine water uit de grond omhoog. De weg wordt steeds slechter naarmate het dorp dichterbij komt. De inwoners willen niets te maken hebben met de autoriteiten, en de autoriteiten vinden het best. Dan komt er maar geen weg.
    In de vallei beneden kolkt een caramelkleurige rivier in een wirwar van krakelingen, in een kom van felgroene hellingen. Het doet aan Afghanistan denken, gek genoeg - de natuur, de clans, de papaverteelt op de hellingen. Op de mooiste heuveltoppen staan enorme onvoltooide huizen, grote bakstenen skeletten met ramen als holle ogen en een overvloed aan zuilen. Voor het gebruik als statussymbool hoef je er niet te wonen.

Het uiterlijk van Afghanistan. Door een economie als van Afghanistan. Door een cultuur als van Afghanistan:

Tussenstuk:
De Vete van San Luca

Ineens lagen er op 15 augustus 2007 zes geëxecuteerde Italianen in hun auto's voor een pizzeria in het Duitse Duisburg. Daarmee maakte ook het buitenland kennis met de Vete van San Luca - een typisch geval van geschonden eer en de keten van geweld die daaruit kan volgen, in lichtgeraakte gezelschappen - in dit geval leden van verschillende 'ndrangheta-clans uit het Italiaanse dorpje San Luca.
De Vete begon tijdens een carnavalsoptocht in San Luca in 1991, toen een lid van de familie Vottari een ei tegen zijn hoofd kreeg. Diezelfde dag werden de daders, twee jongens van 19 en 20 jaar van de families Nirta en Strangio, door de familie Vottari doodgeschoten. Het was het begin van een jarenlange reeks moorden, die vooral plaatvonden in de nauwe steegjes van San Luca. ...

De cultuur van familie en de cultuur van respect. Tezamen een giftige en vaak dodelijke mix.
Voor Spanje gelden deels soortgelijke verschijnselen, en de Italiaanse en Spaanse emigranten hebben dit verspreid naar Zuid-Amerika, waar de bijbehorende Latijnse cultuur tot volle bloei is gekomen, resulterende in wat nu aangeduid wordt als failed states als Guatemala en, met name, Mexico, waar effectief de drugsbendes de baas zijn. Heel respect ook, daar, waar een verkeerde blik al dodelijk kan zijn ... Een respect-cultuur die via Latijnse immigranten in Amerika ook naar de Amerikaanse grote steden is gekomen, waar door respect gedomineerde jeugdbendes de baas zijn in de straten, en gewapende bende-oorlogen met elkaar voeren, letterlijk op leven en dood.
Deze Latijnse cultuur is zowel geografisch als cultureel het meest zuidelijk puntje van de culturen die nog onder de rubriek "Europees" kunnen vallen. Daarbuiten, in principe nog zuidelijker, is dit allemaal nog erger. Een flink deel van de sociologische gegevens daarvan zijn al eerdere op deze site verzameld (vandaar de door elkaar lopende chronologie van de bronnen), en hier gereproduceerd voor hun respect-factor.

De volgende geografische, vanuit Zuid-Europa, regio en tevens de volgende culturele regio is die van de Arabische wereld en de islam. Hun respect-cultuur stamt van meerdere bronnen: de trots van de bedoeïenen en andere woestijnbewoners met hun kamelen (veehoudende volken hebben hier veel meer last van dan landbouwende, zie ook de Masai), en die van de volgers van een almachtige die het hele heelal met al zijn doen en laten beheerst. Ben je eenmaal volger van Allah, dan verdien je alle respect, met name van degene die geen volger van Allah zijn - van hen mag je het respect zelfs afdwingen met alle mogelijke middelen. Zegt Allah, en zoals bekend, die is de hoogste autoriteit in alles, dus dat af te dwingen respect is absoluut, universeel en alomvattend. Je bent superieur. Een paar voorbeelden uit de eerdere verzameling

(Dagblad De Pers, 18-05-2009, door Kustaw Bessems):

Be in it to win it!

Zo'n duizend toehoorders waren zondag aanwezig bij het eerste Nationaal Islam Congres in de Amsterdamse Apollo Hal. Buitenlandse prekers voorzien een machtige islam, vooral hier in het westen.

‘De islam zal de overhand krijgen’, voorspelt sjeik Khalid Yasin. ‘Ook al haten de ongelovigen, afgodendienaars en hypocriete moslims dat.’ ‘Het is’, weet Yasin, ‘eigenlijk de bedoeling dat de islam de wereld bestuurt, maar omdat moslims zwak zijn geweest, heeft Allah de uitvoerende macht aan een ander volk gegeven.’ Dat kan elk moment worden teruggedraaid. Als de moslims maar ‘concurreren om de macht’.
... Khalid Yasin, geboren New Yorker opererend uit Manchester, was een van de publiekstrekkers. ...
‘De islam’, denkt Yasin, ‘is geplant in het westen als een zaadje. Hier is de beste aarde om in te groeien. Als het westen dat toestaat, zal het zich de komende honderd jaar beschermd weten, maar als het dit geschenk weigert, heeft het zichzelf daarmee. De opgang van de islam zal uit het westen komen. Niet met haat en terrorisme. Als wij bewijzen dat de islam superieur is, zal de meerderheid, zo die niet moslim wordt, de islam omarmen, accepteren of tolereren.’ ...

En (Leids universiteitsblad Mare, 18-09-2008, door Liz Brower):

Slaven van Allah moeten trots zijn

‘Islam is submission.’ Dit is niet een quote van Ayaan Hirsi Ali, maar van Mahmoud Atiyya, de spreker tijdens het iftar van de islamitische studentenvereniging Sabr en het islamitische theologie dispuut El-Hilal. ...
Khadija en Wahiba zitten samen aan een tafeltje. Ze zijn hier voor de eerste keer, meegenomen door twee vriendinnen die in de keuken staan. Beiden zijn actief bezig met hun geloof. Wahiba: ‘Ik bid vijf keer per dag.’ Tijdens de Ramadan doen ze nog eens extra moeite. ‘Vrouwen hoeven niet naar de moskee, maar tijdens de Ramadan ga ik wel’, zegt Khadija. Ze zijn trots op hun geloof. ‘Ik ben blij om erin te zijn geboren. We hebben een soort voorsprong’, vind Wahiba. ...

En (de Volkskrant, 11-01-2005, door Kim van Keken):

'Zonder islam heeft iemand geen inhoud'

Godsdienst heeft de geschiedenis van Nederland in sterke mate bepaald. Elke religie heeft haar geestelijk leiders. Wie zijn zij en door wie of wat laten zij zich inspireren?
Deel 9 van een serie.

Ieder persoon zoekt rust in het hart. Door Allah te gedenken heb ik dat gevonden. Als havo-scholier zag ik televisiebeelden van een islamgeleerde, omringd door mensen die hem wilden aanraken. ...
Voor de studie islamologie was ik een oudere puber met een grote vriendenkring. Ik sportte fanatiek. Tijdens de islamstudie heb ik mezelf afgesloten van de buitenwereld. Het zoeken naar antwoorden gaf mij voldoende lol in het leven. Er bestaat een wereld die wij zien, een spirituele wereld waarin je ontzettend veel kunt meemaken. Die ging voor me open. Na studie in Pakistan was ik een andere Mohammed Tahier. ...
... Elke dag smeek ik de Heer mijn kinderen een sterk geloof in de islam te schenken. Want zonder islam heeft iemand naar mijn gevoel geen inhoud. ...

Kortom: wij ongelovigen zijn allemaal mensen zonder inhoud. Minderwaardige mensen, als je dit maar een klein beetje doortrekt. Waaraan de aanhanger van de islam van nature superieur is - en als een topplaats wegvalt, is de moslim de natuurlijke opvolger (DePers.nl, 16-03-2011, door MSM):

Kader Abdolah claimt Mulisch-plek

Wie mag zich de nieuwe Harry Mulisch noemen en op het boekenbal audiëntie houden op zijn plekje op de trap? "Mensen die dit claimen zijn wannabe's."

Succesauteur Kader Abdolah heeft tegen de zin van collega's dinsdag de plaats opgeëist van Harry Mulisch tijdens het boekenbal in de Schouwburg. ‘Ik neem het over’, zei de boekenweekgeschenkschrijver van dit jaar tegen DePers.nl in deze video.
De vorig jaar overleden Mulisch zat elk jaar op een trap in de Amsterdamse Schouwburg en hield daar audiëntie. De poging van Abdolah viel niet bij iedereen goed. Youp van ‘t Hek, Joost Prinsen, NRC-columnist Bas Heijne zien nog niet meteen een opvolger in hem. Heijne: ‘Als er de eerste tien jaar iemand gaat zitten, is dat een wannabee.’ ...

Zelfs voor de multiculturalisten die kunstzinnigen vrijwel allemaal zijn, is dit kennelijk een stap te ver.
De observatie wordt, vanuit een wat andere zichtspunt, ook door anderen gedaan (de Volkskrant, 19-03-2011, door Daniëlle Sardijn):

Nazaat van de Perzische grootvizier

Fictie | Kader Abdolah eert Perzië's grote dichter en vernieuwer in zijn roman De koning. Die dichter was zijn betovergrootvader.

'Ik heb alleen de staart van de koe in mijn handen, de rest van de macht ligt bij anderen.' Dit is een van de fraaiste regels uit De koning van Kader Abdolah (1954), die behalve het Boekenweekgeschenk ook een nieuwe roman schreef. Opnieuw liet Abdolah zich inspireren door zijn land van herkomst, Iran, waaruit hij in de tweede helft van de jaren tachtig moest vluchten. Deze keer richt de schrijver zich op de geschiedenis van zijn Perzische betovergrootvader, die een voorname rol vervulde als grootvizier, raadsman in de tijd van sjah Nasser-al-Din (1831-1896).
    De periode waarover Abdolah vertelt, is een boeiende. Perzië bevindt zich op een keerpunt in de tijd ...
    ... . Wat Abdolah toevoegt, is dat de omwenteling in Perzië veroorzaakt werd door intellectuelen - een 'Europese' manier om de macht in handen te krijgen.
    De voornaamste van deze groep was, het laat zich raden, Abdolahs betovergrootvader. De schrijver laat geen misverstand bestaan over diens rol. Die was groots. Onmetelijk. ... Zoals hij was er geen een. Hoewel, Abdollah zelf misschien, die stamt er immers in rechte lijn vanaf.
    Die zweem van opschepperij is niet prettig, maar vooral overbodig. De koning bevat mooie fragmenten en bijzondere details. ... Daarover is het goed lezen. Maar het voetstuk voor betovergrootvader, dat deze roman ook wil zijn, is verreweg het leukst voor Abdolahs familie.

De moslim is van nature superieur, en wil dat graag laten zien ... En die superioriteit vereist respect (de Volkskrant, 12-03-2011, door Geke van der Wal):

'De kraai is slim, oud en wijs'

Het afscheid van de Volkskrant doet hem pijn: 'nu blijven de meningen ronddolen in mijn hoofd'. Kader Abdolah deed uitgebreid onderzoek in de Koninklijke Bibliotheek voor zijn nieuwe roman.

Sinds kort schrijft Kader Abdolah niet meer voor de Volkskrant. Zijn wekelijkse column Mirza moest terug naar een veertiendaags ritme en dat weigerde hij. 'Dan zou mijn stem zijn onderdrukt. Dat mocht niet, dat compromis wilde ik niet.'

Een jaartje later overkwam Marcel van Dam precies hetzelfde. Die bleef gewoon doorschrijven. Niet last van een respect-cultuur, hè ...

Stel je bent adviseur voor een gemeente en je laat jezelf inhuren door wat algemeen beschouwd wordt als een vijandige natie, waartegen een boycot is ingesteld. Je wordt ontslagen, natuurlijk, en dat accepteer je dan natuurlijk. Behalve als je moslim bent (nu.nl, 12-08-2010,

Ramadan in beroep tegen vonnis rechter

Tariq Ramadan vecht de uitspraak van de rechtbank aan dat hij vorig jaar terecht is ontslagen door de gemeente Rotterdam.
Dat schrijft de islamoloog dinsdag op zijn website. Hij noemt het vonnis van maandag verrassend en onacceptabel. ''Ik ben niet van plan deze beslissing zo gemakkelijk accepteren'', schrijft hij.
Rotterdam besloot vorig jaar augustus het contract van de integratie-adviseur te ontbinden. De gemeente noemde het onacceptabel dat hij een wekelijks tv-programma maakte voor de door de Iraanse regering gefinancierde zender Press TV. ...

Dan gebiedt je gevoel voor respect dat niet te accepteren.
Of je fraudeert, je wordt betrapt, je wordt ontslagen, natuurlijk, en je accepteert dat, natuurlijk. Behalve als je moslim bent (de Volkskrant, 10-07-2012, van verslaggever Martijn van Calmthout):

Hof spreekt Nature vrij in smaadzaak

Het gerechtshof in Bristol heeft vrijdag het Britse tijdschrift Nature vrijgesproken van smaad in de zaak tegen Mohammed El Naschie.
In een artikel uit 2008 kondigde het tijdschrift het terugtreden aan van de Duits-Egyptische hoofdredacteur El Naschie van het blad Chaos, Solitons and Fractals, dat wordt uitgegeven door het Elsevier-concern.
El Naschie publiceerde vijf zelfgeschreven artikelen, waarvan het vermoeden rees dat die niet of nauwelijks op kwaliteit waren beoordeeld. In 2008 publiceerde hij zestig eigen artikelen in het blad ... Nature onthulde ook dat El Naschie zich voordeed als lid van instituten, die zeiden hem niet te kennen. ...

Een paar maanden eerder overkwam Diederik Stapel iets dergelijks. Hij accepteerde zijn lot.

Waarmee we de sectie "moslims en respect" voorlopig afsluiten. Om weer wat zuidelijker te trekken, en te komen in de eredivisie van de respect-competitie: het creoolse Afrika. We beginnen maar meteen met de meest kenmerkend uiting ervan: het Afrikaanse leiderschap. Ook zonder deze verzameling een bekend verschijnsel. Waaraan hier nog een werkhypothese wordt toegevoegd: het Afrikaanse leiderschap of de Afrikaanse gezagscultuur is gebaseerd op een bijna perfecte tweedeling: óf je bent absoluut meester, óf je bent absoluut onderschikte. Er zijn Afrikaanse stammen waarbij het volk in feite iets is liggende tussen horige en slaaf van de koning. Neem dit aan, en het verschijnsel dat Afrikaanse stammen honderdduizenden slaven kwamen afleveren aan westerse handelaren aan de kust is geen verwonderlijk verschijnsel meer.
Wat betreft de moderne tijd werd het verschijnsel zichtbaar zodra de Afrikaanse landen onafhankelijk werden. Met voorbeelden waarvan de plaatjes eigenlijk al genoeg zeggen. Maar vooral ook op het voorkomen van het woordje "trots", het tweelingbroertje van "respect", iets dat overduidelijk ook uit alle plaatjes spreekt: dit zijn trotse mensen, die respect van anderen eisen (de Volkskrant, 24-06-2008, van verslaggever Rolf Bos):

De generaals hebben veel te verliezen

Zimbabwaanse legerleiders zijn schatrijk in straatarm land | Bij vertrek Mugabe vrezen generaals aanklachten Strafhof

Fotobijschrift: President Robert Mugabe vergezeld door zijn generaals tijdens een militaire parade in Harare. Achter hem staan Constantine Chiwenga (links) en Augustine Chihuri

Ze zitten immer op de eerste rij wanneer hun leider weer een lange tirade afsteekt tegen de kolonisatoren uit het Westen. Behangen met goud en zilverwerk, gekleed in operetteuniformen met veel sterren, de handen in witte handschoenen gestoken. De voormalige strijdmakkers van Robert Mugabe bekleden allemaal hoge posten in het leger of bij de politie.
    Hun titels en namen: generaal Constantine Chiwenga, generaal Augustine Chihuri, generaal-majoor Paradzayi Zimondi en luchtmaarschalk Perence Shiri. Meestal zit in hun midden ook nog een wat oudere, vrolijk lachende man in een net pak. Dat is dan Emmerson Mnangagwa, minister van Huisvesting en voormalig chef van de binnenlandse veiligheidsdienst. Diens bijnaam: ‘Zoon van God’.
    Het zal duidelijk zijn wie ‘God’ is, dat is Robert Mugabe zelf, ...
    Zo worden Mnangagwa en Shiri verantwoordelijk gehouden voor slachtingen in Matabeleland in de jaren tachtig, waar Mugabes rivaal Joshua Nkomo vandaan kwam. Vooral luchtmaarschalk Shiri zou in het zuidwesten van het land huis hebben gehouden. De terreur was afschuwelijk. De buiken van zwangere vrouwen werden opengesneden, om ‘ongeboren verraders’ uit de weg te ruimen.
    De juntaleden van nu hebben een gezamenlijk verleden. Ze hebben stuk voor stuk gestreden tegen de blanke overheersers van het voormalige Rhodesië. ...
    Die harde jaren in de bush en de kerkers liggen ver achter Mnangagwa, Chiwenga, Shiri en trawanten. Ze zijn inmiddels schatrijk, in een verder straatarm land. De generaals hebben flink toegetast toen het regime de blanke grootgrondbezitters het land uitjoeg. Zo bezit generaal Chiwenga sinds 2002 een grote boerderij in de buurt van Harare, die meer dan 20 miljoen dollar waard is.
    Rijk werden de generaals vooral van de ‘Eerste Afrikaanse Wereldoorlog’ in Congo, waarin ook Zimbabwe aan het eind van de jaren negentig en het begin van deze eeuw streed. Op verzoek van de toenmalige Congolese president Laurent Kabila trok het leger de grens over om in het oosten van het land te strijden tegen opstandelingen. Als betaling bood Kabila het recht aan om diamantmijnen in het Congolese Mbuji-Mayi te exploiteren. Deze diamonds-for-soldiers-deal zou goed zijn geweest voor een miljard dollar. ...

En (de Volkskrant, 20-03-2009):

Vrouwen in witte T-shirts verslaan wrede bandieten

Over: Hoe kunnen vrouwen het geweld door Afrikaanse mannen doorbreken? Door: Vrouwenactivisten Waar: moviesthatmatter.nl, pryaingthedevilbacktohell.com

Het is inmiddels een cliché aan het worden onder westerse ontwikkelingswerkers en armoededeskundigen: Afrika heeft alleen toekomst als die hardwerkende vrouwen het heft in handen krijgen, de mannen daar maken er een potje van of erger, een orgie van geweld en plundering. Afrikaanse mannen ergeren zich nogal eens aan deze al te grove generalisering. Maar te vaak is dit cliché onmiskenbaar waar. In Liberia bijvoorbeeld. Wie daaraan twijfelt moet maar gaan kijken naar de documentaire Pray the devil back to hell.
In die film komen alleen angstaanjagende mannen en jongetjes voor. ...
Maar vreeswekkender nog zijn de oudere leiders. De chefs van de rebellengroep Lurd, dreigend en agressief tegen journalisten die ze te woord staan. President Charles Taylor, meedogenloos en arrogant. De bloedige en wrede opstand die hij tien jaar eerder leidde (1989-1995) was nodig en goed, zegt hij zonder blikken of blozen. Jongetjes mishandelen en dan mens en laten vermoorden en vrouwen verkrachten hoort nu eenmaal bij een guerrillastrijd, zegt hij. Na een vredesakkoord werd hij in 1997 gekozen tot president. Zijn moordbrigaden heetten nu de 'antiterrorisme eenheid'. Die brigaden vochten tegen de nieuwe rebellen van Lurd, en terroriseerden de burgers. ...

En (de Volkskrant, 15-07-2008):

Trotse generaal zal buigen voor niemand, behalve voor de almachtige Allahh

Profiel Omar Hassan al-Bashir | De Soedanese president wordt beschuldigd van genocide ‘met honger en verkrachting’ als wapen.


Foto bij artikel	Foto van internet

Mocht er ooit een lijst worden samengesteld van de grootste wandaden van na de Tweede Wereldoorlog, dan is de kans groot dat de Soedanese alleenheerser Omar Hassan Ahmad al-Bashir (64) in diverse categorieën een plek in de topvijf verovert:
■ meeste doden als gevolg van militaire campagnes (2,5 miljoen, vooral in Darfur en zuidelijk Soedan):
■ meeste daklozen als gevolg van de tactiek van verschroeide aarde (ruim 7 miljoen);
■ meeste platgebrande dorpen (zeker 1.600 dorpen, alleen al in Darfur).
    Als het aan hoofdaanklager Luis Moreno Ocampo van het Internationaal Strafhof ligt, is het afgelopen met de gruwelijkheden door Bashir, die in 1944 werd geboren in een boerenfamilie uit de Nijlvallei. Van Moreno Ocampo moet de Soedanese president zich verantwoorden voor zijn genocide ‘zonder gaskamers en zonder kapmessen’, maar ‘met honger en verkrachting’ als wapen.
    Het zijn weinig lovenswaardige woorden voor Bashir, ...
    ... Zo vocht hij in 1973 in het Egyptische leger tijdens de oorlog tegen Israël. En pleegde hij met steun van zijn toenmalige ideologische mentor, de fundamentalist Hassan al-Turabi, op 30 juni 1989 een staatsgreep in Soedan. Het waarom verwoordde Bashir, voor wie waardigheid en trots erg belangrijk zijn, destijds in een legercommuniqué: om het land te redden.   ...
    Veel woorden maakt Bashir, van wie gezegd wordt dat hij heethoofdig en opvliegend is, aan zijn optreden niet vuil. Misschien wel omdat Bashir volgens Soedan-kenners weet dat hij geen begenadigd redenaar is en zich bewust is van zijn lage opleiding. Maar ook omdat Bashir als trotse generaal en Soedanees naar eigen zeggen ‘nooit voor niemand zal buigen, behalve voor de almachtige Allah’.

Duidelijk allemaal vol met respect, hè Deze mannen ...

Maar dit verschijnsel is niet beperkt tot mannen - de lokale heersende vrouwen hebben er ook last van (de Volkskrant, 07-10-2005, van correspondent Kees Broere):

Op audiëntie na raadpleging van de voorouders

Het is niet zo bedoeld, maar zo klinkt het wel. 'Bibabeloubah', zegt een dignitaris aan het Hof tegen een andere dignitaris. Waarop laatstgenoemde instemmend reageert met 'baboubelibouh'. Tevredenheid alom. Ondertussen kijken de bezoekers nerveus om zich heen: wanneer zal de koningin verschijnen?
Sakassou is een plaatsje in het noorden van Ivoorkust. ...
... In een van de wat grotere huizen blijkt zich een heuse koningin op te houden. Zij heet Abla Pokou, en is de majesteit van de Akan en vertegenwoordiger voor de Baloué, een volk in West-Afrika. Heel erg jong is zij niet meer. Heel erg aan de drank is zij wel. ...

Ook boordevol respect, deze mevrouw.

Al met al heeft het verschijnsel van de door respect gedreven Afrikaanse leider een dusdanige reputatie, dat er een prijs uitgeloofd is voor degene die wel deugt (de Volkskrant, 27-09-2007, van correspondent Kees Broere

Wie zijn land netjes leidt krijgt van Mo vijf miljoenn

De Afrikaanse zakenman Mo Ibrahim looft een beloning uit aan de leider die zich het keurigst heeft gedragen.De Afrikaanse zakenman Mo Ibrahim looft een beloning uit aan de leider die zich het keurigst heeft gedragen.

... Mo is Mo Ibrahim. Hij is Soedanees, woont in het Verenigd Koninkrijk, en werd ook in Nederland bekend als de eigenaar van Celtel, een mobiele-telefoonmaatschappij. Celtel doet met name in Afrika goede zaken. Mo Ibrahim is inmiddels multimiljonair. En wil graag iets terugdoen.
Hij kwam daarom met een plan: een beloning voor een voormalige Afrikaanse leider die zich tijdens zijn ambtstermijn keurig heeft gedragen. De prijs bedraagt vijf miljoen dollar, over een periode van tien jaar uit te keren. Daarna krijgt de winnaar jaarlijks 200 duizend dollar. Eind volgende maand is de eerste uitreiking. ...

Meer over de prijs hier

.

Ook zeer kenmerkend is de manier van het afdwingen van respect (Volkskrant.nl, 28-11-2011, door Michiel van der Geest):

Gastheer Zuma laat honderden delegatieleden wachten bij start klimaattopp

De microfoons waren getest, de conferentieboekjes uitgedeeld, en de honderden delegatieleden uit meer dan 200 landen zaten klaar. Toch kon de klimaatconferentie in het Zuid-Afrikaanse Durban nog niet van start gaan.De microfoons waren getest, de conferentieboekjes uitgedeeld, en de honderden delegatieleden uit meer dan 200 landen zaten klaar. Toch kon de klimaatconferentie in het Zuid-Afrikaanse Durban nog niet van start gaan.

Het wachten was namelijk op de president van Zuid-Afrika, Jacob Zuma. 40 minuten lang liet hij de deelnemers aan één van de grootste diplomatieke bijeenkomsten ooit in Zuid-Afrika wachten.
De delegatieleden besloten daarop maar wat rond te lopen in de gangpaden, nog een e-mail op te stellen, te bellen met hun mobiele telefoons, en konden niets anders doen dan wachten.
De vice-president van Zuid-Afrika en andere ministers zaten allen al lang klaar op het podium voor de openingsceremonie. Een woordvoerder kon geen verklaring geven waarom de 69-jarige Zuma niet op tijd was.
Toen hij eenmaal was gearriveerd, sprak Zuma de afgevaardigden toe. Hij riep de delegaties op verder te kijken dan nationale belangen. 'Voor de meeste mensen in ontwikkelingslanden en Afrika is klimaatverandering een zaak van leven en dood', zei Zuma. ...

Dit soort gedrag is bekend genoeg. In recente tijden van leiders van Arabische landen als Saoedi-Arabië - echte sjeiks. En daarvoor, in de geschiedenis, een langere rij potentaten die zich verder onderscheiden door beschaafdheden als onthoofdingen en ander vormen van standrechtelijke executie, volkomen willekeur, enzovoort.

Nog een voorbeeld om aan te tonen dat het respect-fenomeen ook heerst bij de vrouwen. De vrouwelijke versie was door deze redactie, naar aanleiding van veel eerdere gebeurtenissen, al het "Winnie Mandela"-syndroom

gedoopt - hier wat modernere voorbeelden (CNN.com, opgeslagen 22-06-2012, door Teo Kermeliotis and Stephanie Busari.

Power women: Africa's ruling ladies

Africa's women are increasingly taking center stage in Africa's politics (...) Here, CNN's African Voices profiles eight women that have been shaping African politics in recent years.


Ellen Johnson Sirleaf	Joyce Banda

Joice Mujuru	Ngozi Okonjo-Iweala

Luisa Dias Diogo	Rose Mukantabana

Helen Zille	Isatou Njie-Saidy

Kijk vooral naar de ogen. Het minst behept met de vrouwelijke versie van het mannelijke "respect"-syndroom, arrogantie, zijn Surleaf en Zille. En Zille is blank ...
Tussengevoegd: deze redactie werd later ingelicht dat Surleaf half-blank is ...

Dit voor zover de leiders, maar het bijpassende gedrag plant zich natuurlijk in alle lagen van de maatschappij voort cnn.com, 30-10-2006, AP,

Crash pilot ignored storm advice, official says

The pilot of a Nigerian airliner that crashed Sunday did not heed air traffic controllers' advice to wait for stormy weather to clear before taking off, the minister of aviation said Monday.
    The pilot was among 96 people killed in the crash; nine people survived.
    While Aviation Minister Babalola Borishade did not directly blame pilot error in the third mass-casualty jet crash to hit this West African nation in less than a year, he said officials would move to try to curb pilots' power to ignore advice from the control tower. ...
    Sunday, the aircraft was carrying 100 passengers and five crew when it went down just moments after taking off from Nigeria's capital. The airline said 96 people died, including the pilot, and nine were hospitalized in Abuja.
    "The pilot of the unfortunate accident refused to take advantage of the weather advice and the opinion of the (control) tower to exercise patience and allow the weather to clear for a safe take off," Borishade said at a news conference.
    "The discretionary power of the air crew to override advice from the tower has been largely responsible for unfortunate consequences in the history of air mishaps in this country," Borishade said. "The federal government has directed the National Civil Aviation Authority to look into this and prepare appropriate guidelines to stop this reckless abuse of crew discretionary power ... to ensure safety."
    The minister said conditions at the time included rain, gusty winds, thunder and lightning, and that controllers thought the weather would worsen.
    "The air traffic controller re-emphasized the deteriorating weather condition and gave wind checks, which they (crew) acknowledged," he said.
    Rowland Iyayi, head of the National Air Space Management Agency, said a Virgin Airlines flight that had been on the runway at about the same time as the ADC flight did not take off because of strong winds. ...
    Nigeria's air industry is notoriously unsafe. ...
    After last year's air crashes, President Olusegun Obasanjo vowed to overhaul Nigeria's airline industry, blaming some of the industry's problems on corruption. ...

De situatie is volkomen helder: de piloot, of beter, piloten in het algemeen, vinden dat ze aandacht aan het advies van grondpersoneel hoeven geen aandacht aan te geven, omdat een piloot nu eenmaal natuurlijk een veel prestigieuzere, hogere positie heeft dan "gewoon grondpersoneel"- en daar laat je je toch niet overrulen, de wet voorschrijven?
    De respect-houding valt samen met de verhouding tussen macht en gezag. Wie het respect heeft, heeft de macht. Gezag bestaat niet.
    Dit is één van de belangrijkste verschillen tussen westerse en niet-westerse maatschappijen: de gezagsverhouding tussen hoger en lager is radicaal verschillend: in westerse maatschappijen is dat veel meer een gezagspositie, waarbij ook inspraak van de lagere mogelijk is - in niet-westerse maatschappijen is de positie van de hogere die van almacht. De natuurlijke hiërarchie is de leider = de koning = de absolute heerser - de daarop volgende rang is die van horige of slaaf.
    En dat strekt zich uit tot de hele maatschappij - voorbeeld 1 (de Volkskrant, 12-04-2006, van de buitenlandredactie):

Leraren Togo houden handen niet thuiss

Op scholen in Togo is seksueel misbruik door leraren meer regel dan uitzondering. Evenals 'dwangarbeid' en mishandeling. 'Met de stok houd ik mijn leerlingen bij de les.'

Ze zeggen bijna allemaal dat ze geslagen worden door hun leraar en veel leerlingen moeten onder schooltijd werken op zijn land. Een groot aantal meisjes wordt seksueel misbruikt door hun onderwijzer.
    De internationale ontwikkelingsorganisatie Plan presenteerde gisteren het rapport Suffering to succeed over de praktijken in het onderwijs in het West-Afrikaanse Togo, een van de armste landen ter wereld. Ongeveer 70 procent van de bevolking moet er rondkomen van minder dan 1 dollar per dag. Bijna driekwart van de kinderen gaat naar de basisschool, maar erg aangenaam is het daar niet.   ...
    Ruim 85 procent van de ondervraagde leerlingen in Togo zegt op school geslagen te worden. 'Met de stok houd ik de leerlingen bij de les', vertolkt een leraar de gangbare opvatting in het Togolese onderwijs. Veel leerlingen zeggen echter dat ze zich vaak nauwelijks kunnen concentreren, uit angst voor slaag. Mishandeling is, met geldgebrek, de meest genoemde reden om te stoppen met school.
    De onderzoekers vonden het opvallend dat van de meisjes die naar het voortgezet onderwijs gaan, slechts één op de zes de school af maakt. De oorzaak bleek niet alleen armoede te zijn of de alom heersende mening dat een vrouw jong moet trouwen, maar ook seksueel misbruik door leraren.
    Zo kan een onderwijzer een meisje met een onvoldoende dreigen als ze geen seks met hem wil hebben. Deze praktijk is zo gangbaar dat de leerlingen er zelfs een term voor hebben: 'seksueel overgedragen cijfers'. ...
    Een andere veel gebruikte uitdrukking is 'weggaan om je mondelinge examen te doen'. Dit betekent dat je op het land van de leerkracht moet werken. Wie weigert, riskeert een onvoldoende. Sommige leerlingen moeten zoveel werken op het land of in het huis van de leraar dat ze zich meer zijn bediende voelen dan zijn leerling. ...

Voorbeeld 2 (de Volkskrant, 02-08-2010, door Kees Broere):

Internet en mobiele telefoon maken Kenianen mondiger

‘Denkend aan Holland zie ik...’, dichtte Marsman. Wat zien bijzondere buitenlandse waarnemers als ze denken aan hun eigen land? In een serie gesprekken vandaag deel 4: de Keniaanse schrijver en acteur John Sibi Okumu.

Tussentitel: Een politicus geldt niet langer als plaatsvervanger van God op aarde
... ‘Vergis je niet in het effect dat nieuwe informatietechnieken, internet en noem maar op, ook hier op mensen heeft. Die zorgen ook voor een ‘kritische massa’ van mensen, van kiezers, die zich niet meer door de Chief, door de Big Man laten zeggen wat zij moeten doen. Die Masai-herder op de savanne, die pakt nu zelf zijn mobiele telefoon en belt om erachter te komen wat de marktwaarde van zijn koeien is. Een politicus geldt niet langer als de plaatsvervanger van God op aarde. Mensen leren zelf te denken, zelf te handelen.’ ...

Voornamelijk optimisme, gezien de overige berichten.

Soms hoor je wel eens het idee dat de Afrikaanse leiders dit van het westen zouden hebben. Onzin, natuurlijk (academischeboekengids.nl, opgeslagen 19-08-2010

, door Ben Vollaard, universitair docent aan de Universiteit van Tilburg):

Waarom Egyptenaren vaker foutparkeren dan Denen

Foutparkerende buitenlandse diplomaten in New York vertellen veel over de hardnekkigheid van corruptie.

In New York kunnen diplomaten parkeren waar ze willen. Parkeerboetes hoeven ze niet te betalen. Tot voor kort waren er ook geen andere sancties. Verkeerd geparkeerde auto’s van diplomaten verstopten de straten rond de gebouwen van de Verenigde Naties en voor restaurants door heel Manhattan.
Het parkeergedrag van diplomaten in New York is ... een bron van ergernis voor andere bewoners en het stadsbestuur. ... blijkt ... dat niet alle diplomaten zich aan foutparkeren bezondigen. Nederlandse vertegenwoordigers bijvoorbeeld niet, Deense ook niet. Italiaanse diplomaten wel, Egyptische nog veel vaker. De foutparkeerders komen stuk voor stuk uit corrupte landen; de diplomaten die zich netjes aan de regels houden, komen juist uit landen met weinig corruptie. ...

Dit dus op volkomen onafhankelijke manier bewezen, op grond van cijfers die om andere redenen waren verzameld - een voorbeeld van data mining

. Iets waar cultureel-antropologen ongetwijfeld sterk tegen zijn, want die weten al wat de uitkomst van het onderzoek is: alle culturen zijn gelijk, dus onafhankelijk verzamelde cijfers zijn niet nodig

- het enige wat je als cultureel antropoloog of socioloog hoeft te doen is aan die mensen vragen of ze gelijk zijn

.

Dit laatste geval is tevens een eerste voorbeeld van wat er gebeurt als de twee soorten culturen meer intiem met elkaar in aanraking komen: bij de allochtone immigratie. Daarover elders meer

.

Is deze verzameling nog maar net af, en komt er een hoogst amusante bevestiging binnen (de Volkskrant, 26-07-2012, door Kees Broere):

Jij daar, weet jij wel wie ik ben?

Sommige zinnetjes zijn gewoon lekker handig. Neem deze: 'Wewe, unajua mimi ni nani?!' Het is eenvoudig, maar doeltreffend Swahili voor: Jij daar, weet je wel wie ik ben?! De aangesprokene heeft, waarom zou hij ook, doorgaans geen idee wie jij bent. Maar hoort wel onder de indruk te zijn. ...
    Een onderminister van Toerisme uit de vorige Keniaanse regering, een man wiens politieke en bestuurlijk kwaliteiten waarschijnlijk hemzelf niet eens duidelijk waren, drong ooit hinderlijk voor bij de ingang van de luchthaven in Mombasa. Het was rond het middaguur, een mooi tijdstip blijkbaar voor de bewindsman om reeds in beschonken staat te zijn.
    Toen ik het waagde hem aan te spreken op zijn irritante optreden, kwam hij onmiddellijk met de vraag die mij de mond zou moeten snoeren. Of ik wel wist wie hij was. Toen ik, geheel tegen de regels in, antwoordde met 'Jazeker, maar dat betekent nog niet dat u hoeft voor te dringen', wist hij binnen een minuut een agent te voorschijn te trommelen die mij dreigde te arresteren.
    Want wie gezag en aanzien heeft ...

Een leugen. Dit gaat niet over gezag ('een man wiens politieke en bestuurlijk kwaliteiten waarschijnlijk hemzelf niet eens duidelijk waren'), maar over macht.

... wil het hier ook doen gelden. En komt dan vaak weg met wanstaltig of ronduit onbeschoft gedrag.

En ook dit is beslist niet beperkt tot mannen:

Nancy Baraza, de plaatsvervangend opperrechter in Kenia. Zij wilde snel nog een paar boodschappen doen en stond op het punt de supermarkt in te rennen, toen een vrouwelijke bewaker haar stilhield om met een metaaldetector de inhoud van Baraza's tas te controleren. ...
De 'eenvoudige' bewaakster waagde het om gewoon haar werk te doen en het daarmee op te nemen tegen de 'machtige' plaatsvervangend opperrechter. Volgens de verslagen kwam ook Nancy Baraza met het gouden zinnetje, maar zelfs dat maakte geen indruk. Dat maakte de juriste zo razend, dat zij zou hebben gedreigd de bewaakster om het leven te brengen.

Natuurlijk lardeert de zeer politiek-correcte correspondent dit met allerlei mitsen en maren en verzekeringen dat het beter wordt, maar dat is vermoedelijk met sint-juttemis.

Naar Westerse cultuur

, of site home

·.

Bronnen bij Westerse cultuur: respect

14 jul.2012; 21 jul.2013