Portretten: Amos W. Steinhacker

De volgende beschrijving is van Wikipedia uitleg of detail :

In de Gouden Bergen wonen de bovenbazen, ook wel bekend als De Bovenste Tien. Dit is een geïsoleerd levende groep grootondernemers, de rijkste personen van Rommeldam. Hun voornamen (Amos, Nahum enz.) doen vermoeden dat het Joden zijn [noot 1, red.]. Hun voorzitter - Baas Bovenbaas - heet Amos W. Steinhacker (AWS), die zijn dagen slijt met het uitruilen van aandelen met andere bovenbazen zoals Nahum Grind en Siluur Krok. ...

Als de bovenbazen zich met de maatschappij, Rommeldam dus, bemoeien, onder het mom van goed-doen, is het volstrekt vanuit de hoogte, en zonder enige consideratie voor de materiële en menselijke gevolgen van hun plannen.

Waar Toonder de bovenbazen heeft geportretteerd als directeuren van grote bedrijven, is dat enigszins achterhaald door de tijd - de huidige bovenbazen zijn de bestuurders van financiële instellingen - wat Toonder bijna voorvoelt door hun voornaamste activiteit te beschrijven als het onderling handelen in aandelen.

Wat Toonder ook, zeer gedurfd, gedaan heeft, is de personele invulling wat nader te specificeren. Het voor de hand liggende voorbeeld destijds, genoemd in het Wikipedia artikel, is John. D. Rockefeller, en nazaten uitleg of detail . De kredietcrisis van 2008-2009 heeft een aantal van de hedendaagse equivalenten meer bekend gemaakt - onder geportretteerd zijn de nauwst betrokkenen bij de door de kredietcrisis naar buiten gekomen grote fraudezaak van Bernard Madoff, die 50 miljard verspeelde met 'het uitruilen van aandelen met andere bovenbazen', en wat andere hoofdrolspelers in die crisis - meerdere waarnemers hebben opgemerkt dat in de eigenlijke kredietcrisis precies hetzelfde is gebeurd als in dit fraudegeval: verrijking en oplichting door middel van geldtransacties uitleg of detail :



Bernard Madoff, ex-baas van technologie-beurs Nasdaq, en megafraudeur.


Richard Fuld, baas van Lehmann Brothers, zakenbank en mega-mega-uitgever van frauduleuze financiën. Is inmiddels gebleken een megalomaan en psychopaat te zijn uitleg of detail .


Lloyd Blankfein, baas van Goldman Sachs, zakenbank en mega-mega-uitgever van frauduleuze financiën. Heeft zichzelf inmiddels de rol van God toebedeeld uitleg of detail .


Alan Greenspan, voorzitter van de Amerikaanse financiële toezichthouder Fed van 1987 tot 2006.


Bernard Bernanke, voorzitter van de Amerikaanse financiële toezichthouder Fed van 2006 tot heden.


David Kotz, inspecteur-generaal van de Amerikaanse financiële toezichthouder SEC.

Milton Friedman, econoom en de ideoloog van het primaat van de financiële markten en de vrije markt.
   

Enzovoort.

Voor wie de morele boodschap van Toonder uitgeschreven wil zien, onderstaand een toepassing zoals gebruikt door de Haagse Ecclesia uitleg of detail :
  18 maart 2007 / Individu en Gemeenschap - 4e viering
...
Lezing uit: ‘De Bovenbazen’

Waar vind je een goede inleiding over de economie, vroegen we ons bij de voorbereiding af. En na enig zoekwerk hebben we er een gevonden uit een verrassende hoek: de strip 'De Bovenbazen' van Marten Toonder. Graag had ik hier de hele strip voorgelezen, want hij is ongelofelijk leuk en zeer passend bij het thema van vandaag, maar ik zal me beperken tot twee korte fragmenten.
...    Het is in de wereld ongelijk verdeeld; sommige lieden hebben niets en anderen hebben alles. Wanneer men niets heeft, is het mogelijk om meer te krijgen – voor dat soort is het leven eigenlijk een pretje. Maar iemand die alles heeft, is nooit meer blij wanneer hij wat ontvangt. In plaats daarvan moet hij altijd bang zijn dat hij iets verliest, want dat is de enige mogelijkheid die voor hem overblijft. Zulke stakkerds leiden een kommervol bestaan, gevuld met zorgen en kwalen – en het wordt tijd, dat hun stille strijd eindelijk eens onverbloemd in het daglicht wordt gebracht.
    Dit is de geschiedenis van de Bovenbazen, ook wel de bovenste tien genoemd. Om sterker te staan tegenover de hebzuchtige wereld wonen ze in groepsverband in de Gouden bergen, omringd door voetangels, klemmen en schrikdraad. Daar leiden ze een grauw en vreugdeloos leven, dat ze spannend proberen te maken door hun bezittingen steeds opnieuw onder elkaar te ruilen. Zo kan men hier twee van het groepje in gemaakte joligheid aantreffen; Amos W. Steinhacker, die de olie en vijfnegende van de ritssluitingen bezit en Nahum Grind van de motoren.  ...
    Door een toeval, dat er hier verder niet toe doet, kreeg heer Bommel zóveel geld dat hij tot de bovenbazen ging behoren. Dat betekende dat hij daar veel voor moest leren. Amos Steinhacker begon dan ook met een kleine cursus economie voor bovenbazen.
    Wanneer geld een kritische massa overschrijdt, dan gaat het geld aantrekken. Deze fusie nu moet geleid worden, anders krijgt men ongelukken. Onze groep moet geïsoleerd werken om onze greep te kunnen bundelen. Dat is heel moeilijk en daarom moet je je aan de voorschriften houden! “Voorschriften?”, vroeg heer Ollie opschrikkend. Juist, bevestigde Steinhacker. Geef nooit geld weg. Zeg altijd dat je zóveel verplichtingen hebt, dat er niets af kan. Werk slijtage in de hand, want dat bevordert de produktie. Bevorder verveling; dat schept behoefte aan nieuwe dingen. Roei de natuur uit, want de natuur is onze grootste vijand. Die vernieuwt zichzelf, voel je wel? En dat soort dingen meer….

Die laatste dingen is de Steinhackers van de wereld, verenigd in een club genaamd "kapitalisme" of "neoliberalisme", al uitstekend gelukt.

Ter controle van hoe nauwkeurig Toonder de zaken getroffen heeft, wat scènes uit diverse verhalen, de eerste uit De slijtmijt (de meeste Bommel plaatjes komen van een forum uitleg of detail )
De Bovenbazen hebben zich teruggetrokken in de Gouden Bergen

De Gouden Bergen kennen we inmiddels van lustoorden op de Caribische eilanden en oligarchen-paradijzen in de Arabische Golf, de veraf gelegen pleisterplaatsen van de superrijken uitleg of detail , zie bijvoorbeeld Dubai:

Die vergelijking is ook voor de afzonderlijke gebouwen te maken (uit: De zonnige kijk):
  Tom Poes liep op dat moment over het marmeren viaduct dat naar het voorkantoor van de Olie-Unie leidde. Het gebouw was met agaten en koralieten ingelegd, zodat het vreemd glansde in het late licht.  

En in de werkelijkheid:

Misschien niet door agaten en koraliet, maar de glans is goed waar te nemen.

Een andere scene uit het eerste verhaal:
De heer Steenbreek inspecteerde de bouw van de nieuwe wijk Rommelveld

Dit behoeft nauwelijks een illustratie uit het hedendaagse - iedereen kent de bouwwoede en bijbehorende kaalslag van menselijkheid van de laatste decennia, met precies dezelfde eindproducten als hier uitgebeeld: walgelijke torens. Maar het volgende exemplaar was te mooi om te laten liggen:

De bijbehorende mentale houding zit op het ogenblik diep doordrenkt in de hele bredere maatschappelijke top .

Een paar andere citaatjes van Steinhacker:
Zeg altijd dat je zóveel verplichtingen hebt, dat er niets af kan. We hebben het laatste jaren talloze malen gehoord.
Werk slijtage in de hand, want dat bevordert de produktie. Precies de weggooimaatschappij die ontstaan onder leiding van de geldwolven.
Bevorder verveling; dat schept behoefte aan nieuwe dingen. Een citaat uit een ander artikel op deze website :
  Wij vroegen een keer Roemeense kennissen - in het verleden nog wet eens te betrappen op een theaterbezoek - waarom ze tegenwoordig hele weekeinden in de mall doorbrengen. We kregen als antwoord de retorische vraag: 'Wat moet je anders?' Ik moest aan hen denken toen ik in Het leed dat winkelen heet (Balans;€ 16,95) van Tony van der Meulen een identieke anekdote terugvond. Op Meubelboulevard Rivierenplein loopt op Tweede Pinksterdag een vermoeid stel met drie vermoeide kinderen. Ze hebben helemaal niets gekocht. Gevraagd naar het waarom van hun bezoek, spreidt de moeder haar armen - 'het internationale gebaar van wanhoop en uitzichtloosheid' - en zegt dan: 'Wat moet je anders, zo'n tweede dag'?'

-  Roei de natuur uit, want de natuur is onze grootste vijand. Behoeft geen verdere toelichting - de aarde gaat langzaam kapot - excuses: maak dat 'langzaam' dat maar "snel" . En ook dát lijkt Toonder te zeggen. Want kijk maar naar de volgende twee plaatjes, en zeg eens dat de beelden die erop staan niet als twee druppels op elkaar lijken:

Die beelden rechts zijn bekend genoeg: dat zijn de moai van Paaseiland. Van Paaseiland waarvan we weten dat de beschaving ten onder gegaan is door uitbuiting van de natuur.

Over de moraliteit van de houding en positie van de bovenbazen heeft Toonder ook expliciete uitspraken gedaan, zij het niet in woorden maar in beelden - de volgende plaatjes zijn uit diverse verhalen - let op de figuren op de wanden:
   
 

De griezelmaskers annex doodshoofden hebben we in volle omvang kunnen aanschouwen met de kredietcrisis van 2008-2009, en de reacties van de reëel bestaande bovenbazen daarop.

Ook de rol van hun personeel gaat over de hekel:



Het personeel bestaat uit jonge, knappe, en gedienstige vrouwen, en domme, lelijke en gewelddadige mannen. Een redelijk accurate weergave van de werkelijkheid:

Als achterste: president van Georgië en kampioen van het kapitalisme: Michail Saakasjvili (opgegroeid in de VS) - ook hier zien de lijfwachten eruit als aangeklede apen.

De morele les van Toonder: het kapitalisme is des duivels , en stort iedereen die zich ermee afgeeft in het verderf. De megalomanie en het afgelegen karakter van de Gouden Bergen zijn uitingsvormen ervan - perfecte afspiegelingen van wat we nu kennen als het kosmopolitisme en haar verre lustoorden als Dubai en de Caribische eilanden .

Bedenk hierbij dat het eerste "bovenbazen" verhaal van Toonder stamt uit 1970 - het is allemaal hogelijk profetisch. Tot in het detail van 'een kommervol bestaan, gevuld met zorgen en kwalen', een perfecte satire van de reactie van de huidige bovenbazen op het dreigende verliezen van hun exorbitante bonussen en aanverwante emolumenten.


Noot 1: Gesuggereerde banden met de joodse etnie, zie ook hier , heeft Toonder altijd van de hand gewezen. Die banden zijn er duidelijk wel met het Oude Testament van de Bijbel, waarin deze namen bijna exclusief voorkomen. Vermoedelijk heeft Toonder een band qua sfeer in zijn onderbewustzijn gehad tussen dat Oude Testament en de toestand die hij wilde beschrijven. Een associatie die volkomen overeenkomt met de analyse gegeven op deze website .


Zie ook de Echte Steenbreeks , Echte Canteclaers , Echte Dickerdacks , Echte Supers (nieuw venster), Echte Bullebassen , Echte Tijns , Echte Grootgruts , en de Echte Sickbocks .


Naar Toonder, karakters , of site home .

3 mei 2009