Retorische trucsHier ruim honderd van de retorische trucs die door de media en de rest van politieke-correctheid worden gebruikt om op zich neutrale termen te vervalsen en van hun woordenboektechnische of daadwerkelijke betekenis om te vormen naar iets dat de politiek-correcte ideologie propageert. De resultaten zijn kort beschreven in Termen, kort
met alleen de vervalsing en wat uitgebreider met beide betekenissen in Termen
. De vervalste termen worden dan weer gebruikt bij het poneren van politiek-correcte absurditeiten, zie hier
, om weer nieuwe mensen te besmetten. Voor een lijst van vervalsers, zie
hier
 . Dit alles in het kader van een
geestelijk proces beschreven hier
. Voor een geneesmiddel, zie hier
.
Aanwrijven Het "aanwrijven" is een term na lang zoeken door de redactie bedacht voor de zeer veel voorkomende truc waarvan het aanleiding-zijnde voorbeeld was "Ik wil je niet beschuldigen van racisme, ...", gevolgd door meestal wat andere woorden, maar waar heel duidelijk "maar" hoort te staan: "Ik wil je niet beschuldigen van racisme, maar ...", oftewel: dit is een keiharde beschuldiging van racisme. Om heel precies te zijn, is in de meeste gevallen de formulering uit het voorbeeld te vervangen door: "Ik weet zeker dat jij een keiharde racist bent, en morgen kom je ik je ophalen met een stel vrienden om je eens goed mores te leren". Dat laatste wordt dan wel nooit uitgevoerd maar wel gedacht. Gebruikers van retorische trucs, en in ieder geval deze, zijn bijzonder onaangename mensen. Met als ultiem voorbeeld van beide kwalificaties, successchrijver en top-columnist van de Volkskrant Arnon Gurnberg (de Volkskrant, 30-08-2013):
Natuurlijk bedoelt Arnon Grunberg dat Marcel van Dam een keiharde fascist is. Meer voorbeelden hier .
Abstractisme "Abstractisme", het tot voorbij zijn geldigheid doordrijven van abstract denken of redeneren, is een van die begrippen die zowel een denkfout
als een retorische truc kunnen zijn - in het eerste geval gaat het onbewust, in
het tweede geval bewust. In de politiek is het zeer frequent gebruikt, namelijk
slaande op alle gevallen waar politici door het gebruik van abstracte termen de
negatieve consequenties van het door hen aangehangen of voorgestelde beleid
proberen te verhullen. In bijvoorbeeld "Ons beleid helpt het land vooruit', een
zeer bekende, zitten er twee: ten eerste zegt het abstracte 'vooruit" niets over
de richting van voortgang, en ten tweede zegt "het land" niets over voor wie in
het land vooruit gaat - het beter wordt. Want dat een maatregel voor iedereen
even goed is, is een dusdanige zeldzaamheid dat dit geval geschrapt kan worden.
Andere in de jaren 2010 veelgebruikte termen zijn "hervormingen"
en "bezuinigingen"
. Tussen de frequentie en de aard ven het gebruik van abstractisme en de betrouwbaarheid van zowel de specifieke boodschappen als de persoon die ze uit kunnen redelijk directe verbanden worden gelegd: hoe frequenter het gebruik van abstractisme en hoe abstracter de gehanteerde begrippen, dus te groter de kans dat het gestelde onwaar is en des te groter de kans dat de betreffende persoon een habituele leugenaar is. Dit geldt voor alle retorische trucs, maar voor abstractisme in dusdanig versterkte mate dat het aparte vermelding verdient. In de jaren 2010 is de kampioen van dit en aanverwante woordgebruik de D66-leider Alexander Pechtold, voormalig veilingmeester ("verkoper"). Hier een uitspraak gedaan een partijgenoot die hem napraat (de Volkskrant, 10-02-2014, van verslaggeefster Natalie Righton):
De richting waarin D66 het land verder 'helpt' is die van het neoliberalisme
, het "Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikke", "Het recht van de sterkste" en "Winner
takes all", waarvan de D66 profiteren omdat ze tot de hogeropgeleide
winnaars behoren. Overigens zit in deze uitspraak ziet nog meer abstractismen,
namelijk "verantwoordelijkheid nemen" en "tegen zijn".
Afleidingsmanoeuvre (Red herring) In een lopende discussie een nauwelijks of niet verwante of relevante zaak aanhalen. "Jij hebt het nu voortdurend over de nadelen van immigratie, maar wat de Amerikanen in Irak uithalen is veel erger". Red herring slaat op het verhaal dat in Amerika ontsnapte gevangenen hun achtervolgers, die gebruik maakten van hun honden, die honden op een dwaalspoor probeerden te brengen door haringen op of naast het spoor te leggen. De afleidingsmanoeuvre is ook een gemene valkuil in inter-persoonlijke en vooral partnerruzies. Live voorbeeld: "Vergeet ook vooral niet het geweld tegen vrouwen in landen als Guatemala en Mexico en vele andere landen! Ach, vreemd, nee, daar zijn ze geen moslim dus hoezo zou daar nou geweld tegen vrouwen kunnen optreden?" Oftewel: omdat in Mexico ook vrouwen mishandeld worden, mogen we er niets over zeggen als moslims het doen. Alles Eén rubriek voor twee trucs: "alles" en "iedereen" (een zaak met een eigen wil). En nog algemener komen er meteen nog twee bij,hun omgekeerden: "niets" en "niemand". Dat laatste ook geldig in de wiskunde want gaat hier over aantallen, en wel "oneindig" en "nul", die ook in de wiskunde ook elkaars omgekeerde zijn. En dan zijn er ook nog synoniemen als "allemaal", zoals bijvoorbeeld in "We zijn toch allemaal mensen ...". Waarvan hier al een rubriek is , vanwege haar populariteit. En nog algemener zijn al deze dus ook specifieke gevallen van "absoluut maken" of "zwart-wit maken" . En allemaal als redenatie hartstikke ongeldig. Wat eigenlijk iedereen wel weet (Joseph Mengele was ook een mens), en daarom is het ook een retorische truc. Eén keer gebruikt: onbetrouwbaar persoon - twee keer: leugenaar - drie keer: psychopaat. Dat laatste lijkt streng, maar bedoeld hier wordt een cognitieve psychopaat: iemand die op het vlak van taal en redenaties totaal gewetenloos is - iets als een Volkskrant-columnist, of een journalist van de politiek-correcte media in het algemeen. Met als absolute topper Arnon Grunberg  .
Anekdotisch bewijs Anekdotisch bewijs, het aanroepen van een enkel geval als bewijs voor een regel, is eigenlijk een drogreden, maar hij wordt ook heel vaak gebruikt als retorische truc: "De hele familie van Jan heeft voor hem gebeden toen hij kanker kreeg, en hij is wonderbaarlijk genezen. Dat bewijst dat God bestaat." Of het omgekeerde wat betreft regels: "Riku Kobayashi is langer dan Piet de Visser, dus de regel dat Nederlanders langer zijn dan Japanners is onjuist."
. Deze laatste vorm wordt zeer veel gebruikt door alle tegenstanders van
groepsaanduidingen en regels, waaronder alle multiculturalisten en merkwaardig
veel sociologen
.Een speciale en veel gebruikte vorm van anekdotisch bewijs is het "Maar er zijn ook autochtone ...", met op het stippellijntje één of andere negatieve eigenschap die veel voorkomt bij allochtonen, immigranten, moslims, en dergelijke (De Volkskrant, 19-08-2010, van verslaggever Iñaki Oñorbe Genovesi ):
Natuurlijk is de gedane uitspraak op zich wel waar, want op 13,5 miljoen mensen zal alles wel voorkomen. Maar het argument is irrelevant, want het gaat alleen om de percentages. Een weerlegging met voorbeelden hier .
Angstopwekking Een glaszuivere emotionele truc, omdat angst misschien wel de meest basale emotie is: "We moeten de Russen aanvallen, want anders vallen ze ons aan" (gedurende vijftig jaar in de internationale politiek de meest gebruikte retorische truc). Aplomb Aplomb is één van de gevallen die pas heel laat ontdekt is (2024) vanwege de gewoonheid ervan. Zoals blijkt uit de synoniemen: "stelligheid", "zekerheid", enzovoort. Sinds de ontdekking is het een pandemie gebleken, die qua voorbeelden eigenlijk niet is bij te houden (de Volkskrant, 21-09-2024, column door Sheila Sitalsing):
Eigenlijk is iedere bewering waarvoor geen aanwijzing wordt aangedragen en die niet omkleed is met voorbehoud, een vorm van aplomb. Waaruit blijkt hoe nefast er gelogen wordt in "de media". Argumentenmoord In een discussie zijn er meestal twee (of meer) partijen, en dus zijn er ook twee principiële vormen van aanpak mogelijk: verdediging van de eigen standpunten, of het aanvallen van de ideeën of argumenten van de andere partij. Argumentenmoord is het aanvallen van de argumenten van de andere partij met retorische trucs. Hier specifiek zijnde die van de emotionalisering: je verklaart de argumenten van de andere partij tot emoties. Meestal onder gebruik van terminologie als "populisme", "onderbuikgevoelens", "xenofobie", enzovoort. Zo bestaat een hoog percentage van de argumenten van multiculturalisten ter bestrijding van degenen die waarschuwen voor de islam niet uit eigen argument, maar uit argumentenmoord, samen te vatten in "islamofobie". Meer voorbeelden hier .
Associatie Associatie (Engels: guilt by association) is meestal een vorm van Persoonlijke aanval
, en loopt in principe als volgt:- Jij zegt iets dat Pietje ook heeft gezegd - Pietje deugt niet. - Ergo: jij deugt ook niet. Meestal komt dit ook in combinatie met de Tweede Wereldoorlog, zoals in het volgende echte voorbeeld samengesteld uit diverse gebezigde varianten
:- Paul Cliteur zegt iets dat Carl Schmitt ook zegt. - Carl Schmitt is een nazi. - Paul Cliteur heeft nazi-sympathieën. Waarbij die laatste stap meestal wordt weggelaten maar geïmpliceerd. En die laatste stap is natuurlijk een eufemisme voor het eigenlijke betoog, in dit geval: Paul Cliteur is een nazi. Autoriteitsargument (Ad verecundiam) Een zeer veel voorkomende denkfout, van de normaliter afgekorte vorm: "Professor Weetal heeft gezegd ...", wat een afkorting is van (met een specifiek voorbeeld ter verduidelijking): "Professor Weetal heeft gezegd zegt dat de maan van groene kaas is." "Professor Weetal heeft altijd gelijk." "Ergo: De maan is van groene kaas." Theoretisch gezien hoeft dit geen denkfout te zijn, omdat het zo zou kunnen zijn dat Professor Weetal de toestand van de maan inderdaad onderzocht heeft, en hij dus een goede reden heeft om zijn uitspraak te doen. In de praktijk zal deze situatie zich zo zelden voordoen, dat men hem op voorhand kan afwijzen - ten eerste zou als dat onderzoek gedaan is, ieder verstandig persoon verwijzen naar dat onderzoek en niet naar professor Weetal, en ten tweede wordt de "Professor Weetal"-redenatie vrijwel uitsluitend toegepast op die terreinen waar er nauwelijks tot niet sprake is van onderzoek van de werkelijkheid, zoals filosofie, sociologie, en politiek. Een voorbeeld uit het geheugen van de redactie is een test die ooit eens gedaan is (door een Amsterdamse universiteit?) waarbij toenmalig VVD-voorman Hans Wiegel en PvdA-voorman Ed van Thijn een speech hielden voor studenten met PvdA en VVD sympathieën, waarbij Wiegel linkse standpunten verkondigde en Van Thijn rechtse, waarna de studenten ondervraagd werden over hun waardering van de speeches. Uit het resultaat bleek dat de studenten in overweldigende mate de persoon volgde, de autoriteit, in plaats van de inhoud. Balletje, balletje Het origineel is de bekende goocheltruc met drie
bekertjes onder één waarvan een balletje wordt verstopt, de artiest de
bekertjes snel een aantal keren verwisselt, en het slachtoffer mag raden
onder welke beker het balletje zit. Zodra het om geld gaat, speelt de artiest
vals door razendsnel en voor het oog onzichtbaar het balletje zelf onder de
verkeerde beker te stoppen.De bekendste verbale versie is een bekende logische fout: "Een koe is vee en geeft melk - een kip is ook vee - dus, ergo, q.e.d.: een kip geeft ook melk. De werking: een concreet ding wordt onder een algemeen begrip verstopt, er wordt gewisseld met het algemene begrip, en hop: uit het concrete begrip komt een heel ander concreet begrip te voorschijn. Koe wordt kip. Bekende weg Dit is een afkorting van "het vragen naar bekende weg". In principe mag je natuurlijk altijd vragen stellen, maar als je over alles vragen zou stellen, schiet het natuurlijk niet op - dan komt de discussie volledig tot stilstand. Vragen stellen naar zaken die redelijk tot vrijwel volledig bekend zijn, is dus een mogelijkheid om een discussie te stoppen als deze een richting uit dreigt te gaan die je niet bevalt - een retorische truc. Bewijs het "Bewijs het" is een variant van "vragen naar de bekende weg"
. Zoals aldaar gesteld mag je in principe altijd vragen naar bewijs van het
gestelde, maar als je van alles bewijs gaat vragen, schiet het natuurlijk niet
op. Ook hier ligt op dezelfde manier misbruik op de loer. Je kan van ieder
detail bewijs vragen. En van niets is een volkomen sluitend bewijs te krijgen -
volkomen sluitende bewijzen zijn voorbehouden aan de wiskunde. Ook bij het
vragen naar bewijs dient dus de redelijkheid in het oog te worden gehouden.
Voorbeeld: je mag om bewijs vragen als iemand stelt dat de maan van groene kaas
is - maar niet als hij stelt dat de maan van steen is.Te veel vragen naar bewijs op het verkeerde moment is dus een retorisch truc, meestal om de discussie in het honderd te laten lopen, en dat dan ook meestal omdat de partij die "bewijs het" gebruikt, inhoudelijk ongelijk heeft. Ad catastrofum Ad catastrofum is een extreem geval van angstopwekking , en vermoedelijk wel de meest populaire variant.
Misschien is dat ook de reden dat ze later komt dan de meer algemene, want
ze is zo gewoon dat ze bijna een cliché is geworden: "Als niet gebeurt wat
ik wil, vergaat de wereld" - en ook de reden om er een Latijnse naam aan te
geven.Bekende specifieke vormen zijn "... vallen de Russen binnen", "... grijpen de nazis de macht", "... komt er de holocaust", "... valt de Europese Unie", enzovoort. Voorbeelden hier .
Cirkelredenatie (Petitio principii) Cirkelredenatie is één van die gevallen die zowel een denkfout
als een retorische truc kan zijn - dat is afhankelijk van de intentie van de
auteur ervan. Gebeurt het onbewust, is het een denkfout - gebeurt het min of
meer bewust, is het een retorische truc. Hier een voorbeeld gehanteerd door een
moslima die gaat betogen dat een hoofddoek kan behoren tot de westerse cultuur:
De conclusie zit al in het simpele woordje "ons" in 'ons Westers systeem' - dit veronderstelt dat haar normensysteem, inclusief hijab, al deel uitmaakt van het westerse systeem. Wat natuurlijk niet zo is, anders was het geen "westers systeem" maar een "universeel systeem". Claque De Engelse Wikipedia uitleg is erg illustratief:
Komt voornamelijk voor in internetdiscussies, en betreft dan mensen die de mening van anderen ondersteunen, vaak door tegenstanders met andere retorische trucs als Ad hominem onderuit proberen te halen. Een bijzonder naargeestig verschijnsel. Een meer letterlijke vorm van claque is het organiseren van een eenzijdig publiek bij een openbare discussie, zeker als het een één-op-één discussie is. Het krijgen van ondersteuning heeft een zeer vervormende werking op de het oordeel van buitenstaanders over de juistheid van argumenten, het gevolg van het menselijk groepsdenken
. De retorische truc bestaat dan uit het inspelen op de opinies van die claque.
Conclusie eerst Voor krantenlezers is "Conclusies eerst" een normaal verschijnsel: journalisten leren om stukjes te beginnen met conclusies, nog wat smeuïge dingen te vertellen, om pas aan het einde met de nuchtere achtergronden te komen. Het is een retorische truc, omdat psychologisch onderzoek heeft uitgewezen dat mensen geneigd zijn een gegeven conclusie te volgen
.
Contradictie Het gebruiken in een woord term of combinatie van woorden van zaken die elkaar tegenspreken. In principe natuurlijk een denkfout
, maar ze kan ook bewust
gemaakt worden. Dan zijn er ook weer twee gevallen: de stijlfiguur en de
retorisch truc. Indien gebruikt als retorische truc, is de ideologie meestal
niet ver, omdat een contradictie meestal redelijk duidelijk is, en je enigszins
tot in sterke mate last moet hebben van een blinde vlek om hem te missen.
Bekende toepassingsvelden zijn de religie, het multiculturalisme en de Koude
Oorlog
(of de
buitenlandse politiek in het algemeen
). Een paar
voorbeelden staan hier
, en nog een verdere behandeling in het kader van de algemene semantiek hier .
Demoniseren (duivelsargument) Het duivelsargument probeert een mening te bestrijden door de verkondiger van de mening kwade bedoelingen toe te dichten. Het is dus een combinatie van stroman (het toedichten) en angstopwekking. In zijn werkwoordvorm is het bekend als "demoniseren". Waarna iedereen zelf de voorbeelden kan verzinnen, als Wouter Buikhuisen
, Hans Janmaat
en Pim Fortuyn
.
Denigreren "Denigreren" is een truc zo gewoon dat hij wel dagelijks woordgebruik lijkt - het duurde dan ook tot mei 2020 voordat deze een keertje genoeg opviel . Het voorbeeld dat de aanleiding was kan ook
geformuleerd worden als een "onregelmatig werkwoord volgens Bertrand Russell
: "Ik doe een reeks stellige uitspraken - Jij bent te lang aan het woord
- Hij ratelt". Eigenlijk zijn alle voorbeeld van "Russell" dus ook gevallen
van "denigreren".Termen als "populisme" en alles daar omheen zijn ook vormen van "denigeren". Dialoog Hoe merkwaardig het ook klinkt, de oproep tot dialoog kan ook een retorische truc zijn. Bijvoorbeeld in al die gevallen waarin de uitkomst al vast staat, of al eerder bepaald is. Als het duidelijk is dat Jantje 100 euro van Pietje heeft gestolen, is de oproep tot dialoog van Jantje tot Pietje een retorische truc. Want het is volkomen duidelijk dat Pietje het recht aan zijn kant heeft, en de oproep van Jantje tot dialoog slechts een poging is zijn roof op één of andere manier geheel of gedeeltelijk gesanctioneerd te krijgen. Waarop onmiddellijk bijna alle oproepen tot dialoog in de Palestijnse oorlog tot retorische truc kunnen worden bestempeld. De oproep tot dialoog is natuurlijk nauw verwant aan een andere truc, die van "De waarheid ligt (altijd) in het midden" .
Dreigement (Argumentum ad baculum) Het argument "met de stok" is een zuiver en puur machtsargument, zeg maar een openlijk dreigement, en daarmee een heel kwalijke. Een aloud voorbeeld: "Als je Jezus niet aanneemt als Redder zult je eeuwig branden in de hel!". Het moderne voorbeeld, schrijvende de jaren 2010: "Als we niet instantaan een Europees Imperium oprichten, breekt vandaag nog de Derde Wereldoorlog uit". Domme August: Net doen of je een argument of de weerlegging van een argument niet gelezen of begrepen hebt. Eenzijdigheid (Meten met twee maten) Eenzijdigheid is een wijd verspreid verschijnsel, en als retorische truc één van de meest venijnige, omdat de gedane uitspraak op zich heel redelijk kan klinken. Een decennium of zo terug in zijn meest flagrante vormen te beluisteren in het kader van de Koude Oorlog . Zoals in (de
Volkskrant, 23-02-2010, van correspondent Hans Moleman):
Natuurlijk ontkent ieder land habitueel iedere vorm van spionage, in weerwil van een enorm dossier van betrapte agenten. De meest frequente toepassing in de huidige (2009 en alle jaren ervoor) politiek is in het conflict tussen Joden en Palestijnen. Zo doet men oproepen als "Hamas moet Israël erkennen" (H. Clinton, 2009). Dit is eenzijdig, bij het uitblijven van de gelijktijdige oproep "Israël moet de bezetting van Palestina erkennen". Het doorgeven van dit bericht is het propageren van eenzijdigheid, af te korten tot "propaganda". Een ander vruchtbaar terrein is de multiculturele discussie - als in "Jantje mag niet zeggen dat de islam niet deugt" tezamen met
"Pietje mag wel zeggen dat het katholicisme niet deugt"
. De genoemde voorbeelden laten al zien dat de meest wijdverspreide en meest pregnante gevallen zich afspelen in de media - daaraan is op deze website aparte sectie gewijd .
Nog wat specifieke voorbeelden uit een reeks van onderwerpen zijn verzameld hier
.
Gelukkig kent de retorische truc van de eenzijdigheid ook een uiterst effectief en specifiek tegenwapen: de spiegeling. Meer daarover hier
.
Exactheid Het eisen van de andere partij dat hij honderd procent exact is in het aantonen van zijn beweringen. Dit is een retorische truc omdat degene die het doet over het algemeen uitstekend weet dat dit niet kan. Want er bestaan geen exacte waarheden in de werkelijke wereld, alleen in die van de wiskunde en de logica. Fatsoen Dit is nummer 65 tijdens het aangroeien van de lijst, en de redactie is verbijsterd dat het zo lang heeft kunnen duren. De enige verklaring is dat "fatsoen" zo vaak en zo intens wordt gebruikt, dat het totaal niet meer opvalt. Waarbij slechts één naam genoemd hoeft te worden: "Geert Wilders". Hoe veel is er wel niet over Wilders geschreven? Het is niet meer te schatten. En 99,9999... repetent procent van die schrijverij kwam neer op één en slechts één ding: "Geert Wilders is onfatsoenlijk". Zoals bijvoorbeeld van: Joop.nl, 24-11-2010, door Maarten van Rossem, historicus, en zeer fatsoenlijk mens:
Het geval van Wilders is ook archetypisch voor de achtergrond van het toepassen van het argumenten van "fatsoen": het niet hebben van argumenten of het niet-willen-praten over de inhoud. In het geval Wilders dus beide. Om te beginnen met het laatste: als je het gaat hebben over de inhoud van Wilders uitspraken, "beledigingen", volgens zijn tegenstanders, dan moet je het dus hebben over "beledigingen". Nu kan je schrijven over veel, maar niet over het feit dat het onderwerp van Wilders' beledigingen, de islam, zelf oneindig veel beledigender is. "Anders-gelovigen zijn honden, Joden zijn apen, en ongelovigen zijn varkens" is slechts een beknopte weergave van een synopsis van een samenvatting van wat er allemaal aan beledigingen in de koran staat
. En de moskeeën door gebruld wordt. Het "kopvoddentaks" van Wilders, eenmalig
gehanteerd, is er zodanig kinderspel bij, dat om de juiste proportie te vinden,
je terug moet gaan naar de eicel vlak na de conceptie.Conclusie: de bestrijders van Wilders kunnen niet over de inhoud praten. Dan heb je automatisch geen argument. En dan blijft als categorieën alleen de emotionele zaken en de retorische trucs over. En in her geval Wilders is dat vrijwel uitsluitend "fatsoen". Of onfatsoen, maar dat is natuurlijk hetzelfde. "Fatsoen" is hier voor een belangrijk deel ook een generieke term - in veel van de andere retorische trucs zit ook een component aan "fatsoen" verborgen, bijvoorbeeld in "redelijkheid"
(dat gaat nooit over de ratio, maar wat de auteur fatsoenlijk vindt), of
"positief".En als vuistregel geldt dus: de hanteerders van "fatsoen" willen niet over de inhoud praten, of hebben geen argumenten. De reeks van onderwerpen die het meest frequent aanleiding zijn, valt voor een flink deel samen met de lijst van kenmerken van de politieke-correctheid, het multiculturalisme en het internationalisme. Een overgroot deel van de argumenten gebruikt in discussies over deze onderwerpen van de kant van de aanhangers is gebaseerd op "fatsoen"- bijvoorbeeld als in één of ander (internationaal) conflict gezegd wordt "We móeten die mensen helpen", waarbij 'die mensen' de partij waar die voorgesteld wordt als "de fatsoenlijke mensen" door "de fatsoenlijke mensen" - bijvoorbeeld de ene partij "vrijheidsstrijders" noemen en de andere "onderdrukkers". Het geval Wilders ook een voorbeeld van wat tegenwoordig gebruikt wordt als de ultieme aanduiding van onfatsoen: "fascist" - voor zolang het duurt, want door het vele gebruik dreigt het dode metafoor te worden .Een essentieel aspect van "fatsoen" is dat het alleen werkt als er een flink deel van de burgers is dat in enigerlei mate meegaat met dat idee van "fatsoen", waarbij dat gedeelte op mijn minst de overgrote deel van de media moet inhouden. Zodra er in de media en maatschappij een daadwerkelijke inhoudelijke discussie ontstaat over het geval waarin "fatsoen" gehanteerd word, is het wapen krachteloos geworden. De club die "fatsoen" hanteert houdt dus vrijwel altijd de media in. Tezamen met degenen uit de politiek die er stelselmatig gebruik van maken, wordt dit door tegenstanders van de "fatsoenlijke" opvattingen ook wel aangeduid als "de linkse kerk". Hetgeen in hoge mate accuraat is, daar het zowel in de kerk als de deze beweging draait om totaal ongefundeerde ideeën omtrent fatsoen, een halsstarrige weigering om naar de werkelijkheid te kijken, en een groepsvorming die omschreven kan worden als "geestelijke incest". De intensiteit van het hanteren van het wapen van het "fatsoen", kan dus, zoals al gemeld afgemeten worden aan het feit dat het zolang aan het bewustzijn van deze redactie, die zeer welbewust deze verzameling bijhoudt, ontsnapt is. Feitenverkrachting De term "feitenverkrachting" is van toepassing op een groot deel van de hier verzamelde trucs, maar als één van de later genoteerden ontstaat er een tekort aan goede namen. Een voorbeeld ter toelichting (uit de Volkskrant, 20-08-2010, hoofdredactioneel commentaar):
Met de term 'velen' wordt gesuggereerd dat het wat betreft de weligheid van straatcriminaliteit en de oververtegenwoordiging van allochtone jongen daarin gaat om meningen. In werkelijkheid gaat het om feiten . De suggestie
dat het om meningen gaat, is een verkrachting van de feiten - het is equivalent
aan "Velen menen dat de maan van steen is".
Framing Framing is een combinatie van diverse andere trucs - van Wikipedia:
Een (geleend) voorbeeld dat een flink deel van de discussie over de multiculturele samenleving samenvat:
Een praktisch voorbeeld hier
."Geen echte ..." Dit is de helaas wat minder pakkende vertaling van wat in het Engels heet "No true Scotsman ..." . De reden voor de
introductie ervan
was het gebruik door filosoof Mihai Martoiu Ticu van het argument "Geen
echte religie pleegt misdaden"
- leidende tot de reactie:
Het meeste gebruik van de term op het moment van schrijven, 2015, is echter impliciet in vele vormen van de soort "Die barbaren van IS ('terroristen van Charlie Hebdo', enzovoort) zijn geen (echte) moslims". Gelegenheidsargument Het gebruiken van een argument in een bepaalde situatie, daar waar in andere situaties of in zijn algemeenheid dat argument niet geldig zou zijn. Een effectieve en dus gevaarlijke retorische truc, omdat op zichzelf het argument plausibel kan klinken (De Volkskrant, 29-07-2010, hoofdredactioneel commentaar)
Natuurlijk zijn alle sportprestaties volstrekt overbodig. Hetgeen het gebruik van het woord in dit geval een ijzersterk voorbeeld van een gelegenheidsargument oplevert. Meer voorbeelden hier
.
Gifmengen Het gifmengen is misschien niet zozeer een retorische truc in de zin dat het met enkele termen kan worden samenvat - het lijkt misschien meer op een verbale levenshouding - meestal bevat het ook meerdere trucs ineen. Een regulier onderdeel ervan is het refereren aan andermans capaciteiten, vooral de intellectuele, zoals direct in "Ik weet wel dat dit wat moeilijker te begrijpen voor je is ...", en indirect in "Ik moet nu even naar de keuken" oftewel "Dit neersabelen van jou doe ik zo maar even tussendoor" of "Ik heb deze discussie niet gevolgd, maar ..." oftewel "Mijn intellectuele capaciteiten zijn dusdanig dat ik me niet hoef in te lezen". Dit zijn ook allemaal specifieke vormen van het Terzijde
. En natuurlijk worden alle eigen problemen en fouten op de ander
geprojecteerd. Verder spreken voor gifmengers allerlei zaken volkomen voor zich.
En, zoals al vermeld aan de top van deze lijst: het gifmengen is, net als de
fysieke variant, een vorm van geweld waarin dit keer eens de vrouwen het peloton
aanvoeren (van Joop.nl, 29-07-2013
).
De hier aanwezige elementen: het iets interessanter te doen hebben ("Ik sta hier boven"), de hondsbrutale omkering (Niet Joep was iets "vergeten" maar de gifmengster, namelijk te vermelden dat ze de uitzending wél had gezien), en tenslotte het pedante en arrogante 'tsk'. Overigens is "hansje n." een pseudoniem voor een ander mogelijk pseudoniem, Elsje Dijkstra, die het voormalige Volkskrant-weblog (interessant vanwege de afwezigheid van censuur in een politiek-correcte omgeving) onveilig maakte met identieke praktijken (Elsje had altijd drukke werkzaamheden in de keuken als de grond te heet onder de voeten werd). Een andere gifmengster bij Joop.nl is ene Sylvia Stuurman. Welke expliciete en persoonlijke waarschuwingen hier gedaan worden omdat gifmengen dodelijk is voor je het als slachtoffer beseft. Daarom ook nog een stukje van beide:
Voor wie het tegengif heeft ingenomen, is het ook allemaal best wel vermakelijk:
Hetgeen overigens voor de gifmeng(st)ers geen enkele reden is om de volgende dag niet weer een verse start te maken, want zoals bij zovele van de reguliere gebruikers van retorische trucs zit hier ideologie achter, in dit geval voor beide dames die van het multiculturalisme (de relevante 'luidruchtig verkondigde' mening van Hans Teeuwen was islamkritisch). Andere gifmengsters zijn Sheila Sitalsing
en Margriet Oostveen
, beide van "d' olde oprechte Volkskrant".Hagelschot Veel argumenten achter elkaar rijgen, vanuit het idee dat er wel eentje raak moet zijn - een zeer oude: "De brug was open, mijn band was lek ...". Wordt vaak ook gebruikt vanuit het idee het vrijwel ondoenlijk wordt ze allemaal te behandelen, dan ook bekend als Waterval
. Volgens de regels van de dialoog ben je dan meteen "af"
.
Hebben over "Hebben over" bestaat er in twee varianten: het "We moeten het eens hebben over ...", wat dan vrijwel onveranderlijk slaat op iets waar met grote regelmaat op gehamerd wordt, zoals "De Slavernij!", "Indië!!", "Thierry Baudet!!!", enzovoort, of de schijnontkenning als "Ik wil het niet hebben over ..., maar ...", wat al eeuwenlang bekend staat als "praeteritio"
.Hellend vlak Een veelvoorkomende truc: "Als je vandaag instemt met cameratoezicht, krijg je morgen een Big Brother staat." Of tezamen met een zeer veel gebruikt eindpunt: "Als je vandaag kiest voor meer vrijheid van meningsuiting, krijg je morgen meer antisemitisme."
. Dit laatste is vanwege haar frequentie hier apart genoemd als Ad judaïcum
. Voor een reeks voorbeelden uit het integratiedebat, zie hier
- andere voorbeelden hier
.
Herdefiniëren "Herdefiniëren" is de passende term bij de bekende trucs zoals beschreven door George Orwell in 1984 : "Oorlog is
vrede": de gebruikelijke definitie of betekenis van een woord of term wordt
veranderd - in het 1984 het extreem van zijn tegengestelde. Meer
voorkomend is het geval het scharen van iets negatiefs onder een positieve
noemer: lastenverzwaren voor de armeren worden "hervormingen"
, geld uitdelen aan de rijken wordt "lastenverlichting"
, enzovoort. Of, de aanleiding voor het invoeren voor dit item (schrijvende
maart 2014): "We moeten de PVV niet isoleren, maar we moeten wel iedere vorm van
samenwerking met de PVV stoppen en vermijden". Dit is een herdefinitie van
"isoleren", omdat de normale definitie van isoleren is "Het mijden van iedere
vorm van samenwerking".
Herhaling (Ad nauseam) Veelvuldige herhaling van eigen standpunten. Er zijn meerdere versies - in versie één slaan de argumenten nauwelijks of niet op de voorhanden onderwerpen. Dit heeft meestal de bedoeling om af te leiden van de bestaande discussie - een vorm van Red herring
dus.In de andere versie slaan de argumenten wel op het onderwerp, maar herhaalt men het eigen argument zonder acht te slaan op tegenargumenten, om de indruk te wekken dat het eigen argument superieur is. En er is de versie die probeert met behulp van herhaling andere retorische trucs of vormen van propaganda een geur van waarheid te geven
.Bij de eerste "herhaling zonder bewijs" is de spreker niet meer geloofwaardig in alle eerdere beweringen ("af"), en bij eventuele verdere herhalingen is het tegenovergestelde van het gestelde veel waarschijnlijker. Herkennen, niet "Niet herkennen' is een relatief nieuw verschijnsel in de reeks retorisch trucs. Dat is omdat ze voornamelijk gebruikt wordt door mensen die zichzelf ruimschoots bedienen van retorische trucs ten einde daden of woorden uit eigen mond te voorzien van verhulling. Als je bijvoorbeeld voorstander bent van lage lonen zodat je iedereen met een wat hoger loog wilt kunnen ontslaan en zelf meer in je zak kan steken, dan noem je dat "De flexibilisering van de arbeidsmarkt", of nog beter, "De voor de groei van de economie noodzakelijke flexibilisering van de arbeidsmarkt". Als er daarna mensen komen die erop wijzen dat het ontslaan van mensen bezwaren heeft zoals een afgenomen bestaanszekerheid, dan is de nieuwe mode om dan te antwoorden met: "Ik herken me niet in het geschetste beeld". een enkel voorbeeld: bij het regeerakkoord van 2012 tussen PvdA en VVD werd gezegd dat "de nieuwe regering nauw overleg zou plegen met de sociale partners", zijnde werkgevers en vakbeweging. Dat gebeurde natuurlijk nauwelijks tot niet. FNV-voorzitter Heerts constateert dat in het openbaar. Hier is de reactie (Volkskrant.nl, 28-01-2013, ANP, redactie ):
Hier gebruikt Asscher nog een truc, namelijk in 'volop ruimte om te praten'. Wat hij er namelijk niet bij zegt, dat er bij hem geen ruimte is om het beleid te veranderen in de richting die de FNV wil. Meer voorbeelden hier .
Hinderlaag Bij het ontdekken van deze truc was het de vraag of "hinderlaag" of "sluipmoord" de juiste term is - gekozen is dus voor het eerste. Het gaat om verschijnsel waarbij de auteur eerst een langdurige inleiding houdt waarbij men de schijn wekt het te hebben over een bepaald onderwerp, om helemaal aan het einde een plotselinge wending te maken naar het eigenlijke onderwerp. Gebruik makende van de eerdere argumenten, die voor het eigenlijke onderwerp ongeldig zijn. Maar waarvan de geldigheid dus niet onderzocht kon worden, omdat de lezer niet wist wat het eigenlijke onderwerp was. Voorbeelden hier .
Historisch beroep (Argumentum ad antiquitatem) Dit is de drogreden dat iets juist of goed is, simpelweg omdat het oud is. Een voorbeeld: "Al duizenden jaren geloven christenen in Jezus. Het christendom moet wel waar zijn omdat het al zo lang bestaat, zelfs ondanks vervolgingen." Ook het tegenovergestelde bestaat: een beroep op juistheid of geldigheid omdat het iets nieuws is, hier Moderne tijd gedoopt
.
Ad Hitlerianum Een variant van Hellend vlak
, maar dusdanig frequent gebruikt, dat een aparte vermelding gewenst en
noodzakelijk is. Hele discussies en zelfs hele onderwerpen worden geterroriseerd
door het Ad Hitlerianum, met name alles wat te maken heeft met immigranten,
allochtonen, moslims, enzovoort. Vrijwel het gehele politiek-correcte
smaldeel der intellectuelen
bezondigt zich er
in mindere of meerdere mate aan
, met als ongekroonde koningin mevrouw Elsbeth Etty
, die als
beloning voor deze arbeid een universitaire aanstelling heeft gekregen.
Ad holocaustum Een normale politieke zaak herleiden tot de holocaust. Een extreme vorm van Ad judaïcum, en ook meestal gebruikt in de context van de oorlog in Palestina. Bijvoorbeeld naar aanleiding van columns van Thomas von der Dunk over de misdaden door Israël: "De hoeveelheid energie die Thomas von der Dunk de laatste weken wijdde aan de vermeende wandaden van Israël ... Uit alles blijkt dat je niet meer in staat bent om objectief het Midden-Oosten conflict te observeren. ... Hebben we dat niet eerder waargenomen in de geschiedenis, dat toepassen van die andere norm als het om Joden gaat? Hoe liep dat ook al weer af?" De laatste tijd (schrijvend april 2009) wordt dit argument ook gebruikt om positie van moslims in Nederland te ondersteunen. En weer wat later, bij het intensiveren van de Europese financiële crisis, wordt het ingezet in de brandschatting van de Noord-Europese lagere-inkomensgroepen te rechtvaardigen, zie hier .
Een voorbeeld (de Volkskrant, 26-11-2012, van verslaggever Peter de Graaf):
Omdat dit voorbeeld dit keer niet uit de gebruikelijke, joodse, hoek komt, was het zelfs voor de politiek-correcte media mogelijk het naar zijn waarde te omschrijven (De Volkskrant, 27-11-2012, rubriek Stekel, door Sander van Walsum):
Welke laatste conclusie natuurlijk ook geldt voor alle Joodse gebruik van het argument
. Van de retorische truc.
Hondsbrutaliteit Een wat zeldzamere vorm, want je moet hem wel volhouden, anders wordt je natuurlijk afgeschoten - dat het een apart geval is, blijkt ook uit het veel minder voorkomen van de matigere versie: brutaliteit. Een voorbeeld: "Extreem rechts hoort niet in Nederland thuis. Klaar. Volgende onderwerp." Let op het gelijktijdig optreden van Herhaling
. Rechtse politici zijn goed in de hondsbrutaliteit (uit de Volkskrant,
15-09-2010, van verslaggeefster Yvonne Doorduyn)
:
In de buitenlandse politiek is het de specialiteit van alle Israëlische politici en aanhangers van Israël, zijnde van de vorm: "Alle Palestijnse aanslagen zijn uitgevoerd door Yasser Arafat persoonlijk, inclusief alle zelfmoordaanslagen" - daadwerkelijk voorbeeld (uit de Volkskrant, 23-08-2010, van de buitenlandredactie):
Dit zijn hondsbrutaliteiten omdat ten eerste Israël niets te zeggen heeft over andere landen, ten tweede omdat Israël zelf atoombommen bezit, ten derde omdat het ontstaan is door andermans land te bezetten, en ten vierde omdat het al meer dan vier keer zijn buren heeft aangevallen. Meer voorbeelden hier
.
Iedereen Zie alles .
Ja, maar ... De spreker of schrijver begint met het toegeven van een punt, om dat vervolgens onderuit te halen, meestal door middel van andere retorische trucs, zoals Ad hoc, Ad hominem, enzovoort. De meest gebruikelijke vorm zit al in de naam van de truc. Het voorbeeld is eentje dat het laatste jaar (we schijven april 2009) talloze malen is gehoord, gaande over Geert Wilders: "Uiteraard kunnen en mogen we hem in onze fraaie democratie niet doodzwijgen maar het kan toch wel ietsje minder?" Wat je natuurlijk als volgt moet uitleggen: Wilders mag niet doodgezwegen worden, maar het moet wel minder over Wilders gaan. Aangezien de tegenstanders van Wilders dat altijd al gevonden hebben en vinden, op elk niveau van aandacht voor hem, is dat dus hetzelfde als een oproep tot doodzwijgen - geheel analoog aan het geval dat tegenstanders van belasting altijd beweren dat ze er niet tegen zijn, maar alleen minder willen (ook al is het 1 procent). Een voorbeeld uit één van de klassieke toepassingsvelden (de Volkskrant, 15-01-2005, artikel van economie redacteur Frank Kalshoven):
Natuurlijk is het altijd teveel en wordt het geld nooit goed besteedt, à la de café-wijsheid: "Morgen is alles gratis". "Ja maar, ..." kent ook een op de persoon gerichte variant: "Ik ben een vriend van ... , maar, ...", zie hier
.Meer voorbeelden van "Ja, maar..." hier
.
"Jantje ..." "Jantje ..." is een afkorting van "Jantje doet 't ook". Een vorm van argumenteren uit de kindertijd, door moeders talloze malen weerlegd, maar in nood wil hij ook in volwassen discussies wel eens opduiken. Jij-bak (Tu quoque) Volgens de klassieke uitleg: een argument terugspelen naar de persoon van de uitspreker, vaak beginnende met "Maar jij ...". Het argument dat daarop volgt kan al dan niet waar zijn, maar dat maakt niet uit voor de juistheid of onjuistheid van het oorspronkelijke argument. "Maar jij heb vroeger ook gerookt" is geen tegenargument als iemand pleit voor de ongezondheid van roken. Deze uitleg is niet algemeen geldig. Neem eerst een fysiek geval: de dief steelt iets, en de bestolene steelt het terug. Dat laatste is moreel verantwoord, het eerste niet. Stap twee, maak dit verbaal: iemand liegt tegen jou, en jij liegt terug. Het tweede is dan, naar analogie, moreel verantwoord, het eerst niet. Stap drie: na het voorgaande zegt de eerste leugenaar tegen de tweede: "Je mag niet liegen"'. Waarop de tweede regeert met "Jij ook niet". Waarop de eerste antwoordt: "Dat is een jij-bak". En volgens de klassieke uitleg van Tu quoque is daarmee de reactie van de tweede leugenaar weerlegd, terwijl dat een volkomen onjuiste interpretatie is, want wat de tweede leugenaar deed, is slechts de leugenaar bestrijden met zijn eigen middelen. Een situatie die zeer vaak gewenst, en niet zelden de enig zinnige reactie is op lieden die stelen, liegen of anderszins. Wat de tweede deed, is namelijk tit-for-tat - vaak de beste
manier om schadelijk gedrag te bestrijden. Een argument op de persoon terugspelen is dus in aanzienlijk tot groot aantal gevallen een juiste gang van zaken. Waarop de vraag rijst welk geval meer voortkomt: juist of onjuist gebruik. Het vermoeden van deze redactie is dat het onjuiste gebruik van "terugspelen" dusdanig beperkt is, dat de kwalificatie als "retorische truc" op zijn minst dubieus is
. Meer over de eventuele denkfouten achter jij-bak hier
.Maar jij-bak kan ook nog op een andere manier gebruikt worden, namelijk als aanduiding: "jij-bak" - dat wil zeggen:: de ene partij beschuldigt de andere van het uiten van een "jij-bak". Als deze beschuldiging onjuist is, door een juiste uitleg over wat een jij-bak is, kan er ook weer sprake zijn van de bekende twee mogelijkheden: weet de gebruiker het niet, is het een denkfout, en weet de gebruiker het wel, is het weer een retorische truc. Zo wordt "spiegeling" vaak ten onrecht gezien voor een "jij-bak", zoals dit volgende voorbeeld (de Volkskrant, 23-02-2013, ingezonden brief van Ruud Nijhof, Amsterdam):
Waarvoor dus hetzelfde argument geldt als voor de jij-bak maar met de omgekeerde conclusie: het feit dat het een spiegeling betreft, maakt niets uit voor de onjuistheid of juistheid van de van het oorspronkelijk argument, welk argument is dat je als analysator van een toestand alle relevante kanten van die toestand moet belichten, dat wil zeggen, niet alleen degene die jou goed uitkomt. Ad judaïcum Een extreme variant van hellend vlak
: het terugvoeren van een argument naar een versie die gezien kan worden als
beledigend voor of schade toebrengend aan Joden of de Joodse reputatie, meest
eindigend met de frase " ... en dat is antisemitisme." Zo wordt het bijvoorbeeld
normaliter als fout gezien om mensen in een dispuut uit te maken voor een
massamoordenaar, behalve ter verdediging van Israël of andere Joodse belangen,
dan mag je iedereen beschuldigen van antisemitisme, en eisen dat de ander
bewijst dat hij geen antisemiet is - een zwarte zwanen denkfout
. Als concreet voorbeeld kan bijna de hele discussie rond integratie en multiculturalisme aangehaald worden, want die wordt gedomineerd door het Ad judaïcum, met in de oervorm: "We moeten vluchtelingen toelaten omdat de joden ooit vluchtelingen waren". Voor "We moeten vluchtelingen toelaten ..." kan ook staan "We moeten immigratie toestaan ...", "We mogen immigranten niet bekritiseren...", "We mogen de islam niet bekritiseren, want de islam is van immigranten, en ...", enzovoort - zie bijvoorbeeld enkele gevallen hier
en samen met nog wat analyse hier
. Live voorbeeld: "Xenofobie is hetzelfde als antisemitisme ... het heeft
dezelfde voedingsbodem, dezelfde irrationele basis ligt eraan ten grondslag."Ad judaïcum overrulet, voor de gebruikers ervan, alle andere vormen van argumentatie. Een nog extremere vorm is Ad holocaustum
.
Logische fout (Non sequitur) Zoals het alternatief aangeeft ook al een heel oude - in uitgebreider vorm: "Het gestelde volgt niet uit het gegeven bewijs". Dit kan natuurlijk op eindeloos veel manieren. Een geval direct relaterende aan de logica is: "Hektor is een paard, dus Hektor is bruin" (kan ook via de verzamelingenleer). Uit de praktijk: "President Trudeau pleit tegen een boerkiniverbod op grond van 'respect voor individuele rechten en plichten' ". De werkelijkheid: het gestelde: "geen boerkiniverbod", volgt niet uit "respect voor individuele rechten en plichten", aangezien het boerkini-dragen een verplichting is, dus een geval van "geen respect voor individuele rechten en plichten". Wat nog verder ontleedt kan worden: "individuele plicht" op deze manier bedoeld is een oxymoron : iets dat je
alleen individueel mag besluiten kan nooit een plicht zijn.Loopgraaf De "loopgraaf" is de hier verzonnen term voor de combinatie van alle trucs waarin schijnbaar iets ontkend wordt om het tegenovergestelde met extra kracht te kunnen bereiken, zoals het "praeteritio"
van "Ik wil het hier niet hebben over ..." en het "Ik ben een vriend van
..., maar ...". Een echt loopgraven-geval dat niet onder de eerste twee valt
is dit (de Volkskrant, 29-10-2013, door Hero Brinkman, was
Tweede Kamerlid voor de PVV):
Er volgen twee tussenzinnen. En daarna:
Oftewel: het was wel degelijk een oproep tot een vorm van boycot, of iets dergelijks. Of (de Volkskrant, 22-11-2006, column door Anet Bleich):
Oftewel: het is de juiste de bedoeling van het hele verhaal om het platteland te diskwalificeren en alles waar 'het platteland' voor staat .Massa argument (Argumentum ad populum) Dit is de drogreden dat iets wel waar moet zijn omdat vele mensen geloven dat het waar is. Vaak zijn ze ook emotioneel beladen. Enkele voorbeelden: "Al duizenden jaren geloven mensen in de bijbel en Jezus, wil je beweren dat al die mensen gek zijn?" of: "Zo'n twee miljard mensen zijn christen, dat zegt toch wel iets?" Dit is zowel een denkfout
als een retorische truc. De
denkfout is dat niet gerefereerd wordt naar de werkelijkheid, maar wat mensen
denken over de werkelijkheid - een jurist zou zeggen: "Dit is 'van horen
zeggen', dus geen toelaatbaar bewijs." Ook het aantal maakt hierin niet uit,
want honderd maal niest is nog steeds niets. Of met een Rotterdamse zegswijze:
"Als honderd man in de Maas springen, dan spring je er toch ook niet
achteraan..." De retorische truc zit erin dat mensen, als afstammelingen van groepsdieren, erg gevoelig zijn voor groepsdwang en aanverwante vormen van conformisme. Die gevoeligheid van de mens voor dit soort groepsdenken is ook wetenschappelijk onderzocht. De test hiervan gaat als volgt: aan een kamer met ca. veertig mensen wordt op de linkerkant van een scherm een beeld van drie staafjes getoond, een kleinere, een middelste, en een grotere. Aan de rechterkant staat een enkel staafje, en de vraag aan het publiek is: welk van de staafjes aan de linkerkant is even groot als het rechter staafje, zie hieronder:
Het is duidelijk, maar niet overduidelijk, dat dit de middelste is; duidelijk betekent hier dat vrijwel iedereen voor het middelste staafje stemt. Nu wordt het publiek opdracht gegeven voor het linker, foute, staafje te stemmen. In de kamer wordt de proefpersoon binnengelaten. Weer wordt de vraag gesteld: "Welk staafje is even groot als het rechter?", en iedereen in de kamer stemt openlijk voor het foute. Wat doet onze proefpersoon? Het resultaat is dat in circa tachtig procent van de gevallen de proefpersoon met de fout van de menigte meestemt. Dat is groepsdenken. Medelijden Vele jaren na het begin van deze verzameling in 2009 weer eens een nieuwe vondst in 2021: Ad misericordiam, oftewel: het opwekken van medelijden. Net als bij bijna alle retorische trucs zit het ook hier in de overdaad en bedoeling: daar waar het de bedoeling is om door het gebruik van een overdaad van meelijwekkende omstandigheden de redelijke argumenten in een zaak of argument uit te schakelen. Waarna voorbeelden eigenlijk overbodig zijn, want in de zaak van de (im)migratie wordt zelden iets anders gedaan. Te beginnen bij de term "vluchteling" voor gelukszoekers, en eindigende bij foto's van verdronken kinderen en "de erbarmelijke omstandigheden in kamp Moria". En dat laatste herhaald Ad nauseam .
Mensen, allemaal mensen  Een afkorting van de vele vormen
van "Maar het zijn toch
(allemaal) mensen ...", als argument daar waar er maar gekleurde mensen
"geholpen" moeten worden. Met als ultieme vorm: "We moeten iedereen
binnenlaten want die asielzoekers zijn toch allemaal mensen" - en denk hier
een foto van Mauro-met-een-traan bij.Voorbeelden hier .
P.S. Alle "älle"-argumenten zijn onzin, zie hier
.Midden-waarheid Zie Waarheid-in-het-midden
.
Moderne tijd "Moderne tijd" is natuurlijk de tegenhanger van het meer als retorische truc bekende historische beroep
. Desalniettemin wordt het veel vaker gebruikt, en het is op zijn minst even
ongeldig
. Dat het vaak gebruikt wordt ligt aan de huidige maatschappelijke omstandigheden, waarin de bestuurlijke en intellectuele elite druk bezig is de bescherming aan de zwakkeren in de maatschappij, iets dat traditioneel tot de westerse maatschappij behoorde, af te breken. Met argumenten als liberalisering, individualisering, globalisering, en dus aanvullend: "Want dat is nu eenmaal de moderne tijd". Een moderne tijd die ze zelf aan het scheppen zijn, natuurlijk. In aanverwant maar ietsje minder politiek voorbeeld "Klassikaal lesgeven is niet meer van deze tijd". Dit natuurlijk om de vraag te ontduiken waarom het niet-klassikale lesgeven beter zou zijn. Een voorbeeld (de Volkskrant, 04-05-2012, redactie wetenschap):
De onzin van de redenatie is simpel aan te tonen, door voor 'hoorcolleges' iets menselijks in te vullen, zoals "schijten", of "ademen". Hier relevant: "de menselijk geest" - want die bepaalt de effectiviteit van een onderwijsmethode. Natuurlijk wet men dat ook wel, maar het gaat er bij "moderne tijd" altijd om geen inhoudelijke argumenten te hoeven geven. Een verlengde van "moderne tijd" is, letterlijk en figuurlijk, "de toekomst": "Uw ideeën zijn niet geschikt voor de toekomst" - en dergelijke. Moeten Zie onvermijdelijk
.Niet noemen Een overtreffende trap van Ad hominem : een persoonlijke
aanval plegen, maar dan zonder de betreffende persoon bij naam te noemen. Dit insinueert
dat de betreffende persoon zo weerzinwekkend is dat hij niet genoemd mag
worden. En inderdaad is er hier sprake van deze weerzinwekkendheid, maar dan wel
bij de persoon die deze truc gebruikt.
Omissie De term spreekt al redelijk voor zich: het aankaarten van een kwestie onder weglating van een cruciaal aspect ervan. Noot: natuurlijk kan geen enkele kwestie in zijn volle 100 procent van alle aspecten behandeld worden, maar in de praktische toepassing gaat het altijd om een duidelijk welbewust weglaten van een aspect dat nadelig is voor de stellingname van de sprekers/schrijver. Voorbeelden hier .
Omkering De andere partij iets toeschrijven wat men zelf doet. Dat lijkt een lastige retorische truc, want men zou zeggen dat dat voor iedereen zichtbaar zou zijn. Het wordt dan ook meestal gebruikt op terreinen waarop eerder succesvol propaganda is bedreven, met als archetypische voorbeeld de internationale politiek. Voorbeeld is het volgende bericht:
Het is natuurlijk de Amerikaanse marine die de Chinezen lastig valt. Een grootschalig voorbeeld van dit soort omkeringen vond plaats tijdens de Koude Oorlog
. In beide gevallen is door langdurige en effectieve propaganda ervoor
gezorgd dat de overgrote meerderheid de omkering ziet als de waarheid.Een voorbeeld uit het multiculturalisme: een boos artikel over de behandeling en bejegening van migranten onder de kop "De migrant als handelswaar"
- het is natuurlijk precies andersom: door om economische redenen te
migreren, toont de migrant dat hij zichzelf en zijn nieuwe land ziet als
handelswaar.Nog een aardige bij een artikel geschreven door burgemeester van Amsterdam Job Cohen, die vindt dat de islam onterecht een slechte reputatie heeft :
Hierin beschuldigt FrankLenssen critici van Cohen van gebruik van Ad hominem, onder het gebruik van een Ad hominem ('kwakers'). Nog meer voorbeelden hier
.
Onjuistheid Het gebruik van een aanname, bewering, of iets dergelijks die niet juist is - die niet overeenkomt met de werkelijkheid. Is hier ook gerubriceerd als denkfout
, maar hier gaat het om het welbewuste gebruik ervan, als als retorische truc
voor het geval een discussie dreigt verloren te worden, met als standaard gevolg
een "wellus-nietus"-situatie, een situatie die voordelig is voor de discussiant
die in de discussie ongelijk dreigt te krijgen (en als die discussiant ongelijk
krijgen als een probleem ziet, wat het eigenlijk niet is).
Ontkenning, spontaan De "spontane ontkenning" is een retorische truc met gebruiksaanwijzing. De truc kent vele verbuigingen: "Ik ben niet ...", "Wij zijn "niet ...", "Wij zijn geen ..." enzovoort, en het gaat hier om gevallen dat datgene wat specifiek ontkend wordt, net eerder specifiek genoemd is, in de onderhavige discussie. Met inachtneming van deze voorwaarde en nog wat vormen van voorzichtigheid, kan deze truc gelijk gesteld worden aan de aloude volkswijsheid: "Wie de schoen past, trekt hem aan". In dit geval zo werkende dat de betrokkene ook wel weet of voelt wat er werkelijk in het spel is, en dat maar alvast bij voorbaat ontkent, in de hoop dat men dat dan wel zal aannemen. Heeft de betrokken toch al een iet zo sterke positie, bijvoorbeeld door eerder geruim van retorische trucs, of een bekende ideologische achtergrond, dan kan met redelijke zekerheid, ergens rond de 70 procent en meer, worden aangenomen dat datgene wat ontkent wordt, dus juist wel het geval is. Zo was bijvoorbeeld het geval van vrouwenbesnijdenis in Somalië ter discussie gekomen. Dit was de aanhef van het artikel waarin Somaliërs aan het woord werden gelaten (de Volkskrant, 23-02-2009, door Natalie Righton):
Of (de Volkskrant, 17-06-2011, door Douwe Douwes en Jan Hoedeman):
Of:
Drie voorbeelden van het gebruik van "Wij zijn niet...", waarin keihard het tegenovergestelde het geval is: natuurlijk zijn de vrouwenbesnijders en dieren-de-hals-afsnijders barbaren, en natuurlijk is die eurocraat een inspecteur en spion. En alledrie zijn het ook zichtbaar gladde leugenaars. En bij alledrie weet je dat vrijwel zeker, omdat er een geestverscheurende ideologie of soortgelijk denken achter zit: bij de Somaliërs "achterlijke cultuur", bij de joden "achterlijke religie", en bij de eurocraat "Europees imperialisme". Onvermijdelijk Een chique retorische truc is die van de "onvermijdelijkheid". Het een favoriete truc van aristocraten, elitaristen en soortgelijke patjepeeërs: "Wat ik voorstel moet gebeuren, want het kan niet anders". Een wat chiqere want Engelstalige versie is "TINA", staande voor "There is no alternative". In de meeste gevallen zou je dit ook onder glasharde of hondsbrutale leugens kunnen indelen, maar niemand durft dat soort termen in de mond te nemen in geval van de genoemde patjepeeërs. Aanleiding voor vermelding van de truc is een bekende vertegenwoordiger: veelvuldig minister Piet Hein Donner (De Volkskrant, 11-10-2011, van verslaggeefster Kim van Keken)
Als het niet anders kon, dan moet je ook meteen doorgaan en van Nederland één enkele grote provincie maken en één enkele grote gemeente. Volgens minister Piet Hein Donner, de man die de handelingen van de Tweede Kamer liet wijzigen nadat hij iets stoms had gezegd
. Valsheid in geschrifte en daarmee een wetsovertreding. Van hanteerder van
retorische trucs naar wetsovertreder ... Het komt meer voor.
Meer voorbeelden hier .
Oxymoron De oxymoron is formeel het combineren binnen één term van twee tegengestelde begrippen zoals "oud nieuws of "levend lijk". In maatschappelijke context wordt het gebruikt om van iets dat absoluut niet deugt de indruk te wekken dat het wel deugt, door het te combineren met iets tegengestelds dat wel deugt, met als klassieke literaire voorbeeld (Orwell, 1984 )
"Oorlog is Vrede", en als meestgebruikte voorbeeld in de jaren 1990-2010 dat
van "individuele moslim".Meer voorbeelden hier .Parfum Beleefdheid is een grote waarde, maar zelfs deze waarde kan misbruikt worden. Er zijn mensen die op uiterst beleefde wijze de meest onbeschofte dingen kunnen zeggen en schrijven - dit noemen we "parfum": met de geur van beleefdheid proberen ze de stank van onbeschoftheid te verbergen. Voorbeeld uit de context van de multiculturalistische discussie:
Dit is een omslachtige en zeer beleefde en daarom nog onbeschoftere vorm van Ad hominem, en door de context een beschuldiging van het koesteren van onderbuikgevoelens. Meer voorbeelden hier .
Persoonlijke aanval (Ad hominem) Wordt meestal onder denkfouten
geschaard maar is een retorische truc, want er
wordt niet op de inhoud van de zaak ingegaan. Is vermoedelijk de meest gebruikte
retorische truc, in zijn algemene vorm: "Wat je zegt is niet waar, want jij
deugt niet." In plaats van "Jij deugt niet" ziet men heel vaak "Jij bent een
fascist", "Jij bent een racist", of "Jij bent een antisemiet". Of in wat
versies anno 2102: "Jij bent PVV'er" en "Jij bent islam-basher". Ad hominem gaat
meestal samen met goed-zijn
, en is eigenlijk vollediger: "Jij bent fout en ik ben goed dus ik heb gelijk",
of nog vollediger: "Jij bent fout en ik ben goed dus ik heb gelijk waar het ook
over gaat en wat onze respectievelijke meningen ook zijn"Het tegenovergestelde, verdediging met een beroep op de of een persoon, kan ook, en heet dan het autoriteitsargument
.Wat saillante voorbeelden hier
.
Ad ponandem Vorm van bluf. Door het botweg uiten van één of meerdere ononderbouwde beweringen wekken van de schijn van een argument. Meestal in meervoudsvorm. In spreektaal meestal ondersteund met emoties als nadrukkelijkheid, aplomb, en dergelijke. In extreme vorm wordt dit hondsbrutaliteit
. Voorbeeld (de Volkskrant, 15-09-2010, door Joost Lagendijk en Judith
Sargentini):
Nog wat voorbeelden hier .
Pot-en-ketel Pot-en-ketel heeft natuurlijk naar de oud-Hollandse zegswijze "de pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet', wat dus eigenlijk ook al een soort retorische truc is. Niet al te lang geleden, schrijvend januari 2014, werd het gedaan in het allochtonendebat, toen kritiek leveren op allochtonen (of de islam) werd voorgetelde als "de nieuwe politieke-correctheid". Hier is een voorbeeld uit de die andere magneet voor retorische trucs: het Europa-debat (de Volkskrant, 22-01-2014, column door Derk Jan Eppink):
Waarna er uit een paar EU-landen een enkele EU-tegenbeweging wordt genoemd, die opbokst tegen de hele elite in die landen die voor de EU is, en die door die elite wordt neergezet als "populistisch". Het gebruik van de term "anti EU-elite" is een klassiek voorbeeld van een gotspe. Praeteritio Zoals de naam al aangeeft is praeteritio van zeer oude oorsprong - vermoedelijk omdat het vooral gebruikt wordt in de politiek, en "politiek" is natuurlijk zelf heel oud, met als bekend voorbeeld (geleend van hier
): "U hoort mij niet zeggen dat ...", staande voor alle vormen waarin
gesteld wordt een onderwerp niet te willen aanroeren en het daardoor met extra
nadruk dus juist wel te doen zoals het ook overbekende "Ik wil het hier niet
hebben over ..."Praeteritio is dus net als het "Ik ben een vriend van ..., maar ..." een voorbeeld van het tot nu toe onbenoemde geval van de "loopgraaf": iemand stelt zich verdekt op, om vanuit die verdekte positie met handgranaten te gooien. Voorbeelden hier
.
Ad professorandum (ad verecundiam) Vorm van bluf. Door het wekken van de suggestie ergens een expert in te zijn, tevens de suggestie wekken dat een eerder of later gebruikt ander argument daardoor geldigheid heeft. Prijzen Het "prijzen" is een variatie van de "Vriend"
variant van "Ja maar, ..."
, met dit onderscheid dat bij "Prijzen" meestal niet een "... maar, ..." volgt -
anders is het namelijk ook geen "prijzen". "Prijzen" is dus meestal een
combinatie van "Vriend" en ironie of sarcasme. Heel erg populair is
het daarom niet, omdat het ook snel fout uitgelegd kan worden, zelfs als je net
er dik bovenop legt, met name omdat veel lezers nu eenmaal snel en/of slordig
lezen.Projectie Het projecteren van eigen fouten, met name eigen foute vormen van argumenteren, op de andere. Is oorspronkelijk een denkfout, maar heeft ook veelvuldig de rol van retorische truc, omdat datgene wat geprojecteerd wordt meestal natuurlijk emoties zijn - en niet de gunstigste. Redelijkheid Redelijkheid als argument is één van die zaken die zich bij uitstek lenen voor misbruik - net als alle goede zaken. Zo wordt op deze website met grote regelmaat beroep gedaan op redelijkheid, bijvoorbeeld in "De stelling dat de maan van steen is, is veel redelijker dan dat hij van groene kaas is". Dat is redelijk, omdat er een beroep gedaan kan worden op het aantonen ervan, en dat beroep gehonoreerd kan worden. Het misbruik van redelijkheid is een speciaal geval van "parfum": je hebt iets vies te verkopen, en daarom besprenkel je het met een aangenaam geurtje - in dit geval dus "redelijkheid" (De Volkskrant, 26-06-2012, column door Bert Wagendorp):
En, na nog veel meer gehamer op die redelijkheid, zijn daar dan een paar concreet standpunten waaraan dat predicaat "redelijk" wordt toegekend: "boerka" staande voor volledig vrije immigratie en volledig vrije segregatie van immigranten, en "Europa" staande voor de volledige opheffing van Nederland
. Standpunten die in de ogen van voorstanders ervan redelijk klinken, omdat ze
zelf overeenkomstige denkbeelden koesteren, bijvoorbeeld, als in het geval van
Bert Wagendorp, door een oud-testamentische immigrantenafkomst. Maar in de ogen
van diegenen die een golf onaangepaste immigranten waarnemen
en de komst van een dictatoriaal en asociaal imperium van de soort Amerika,
Rusland en China
zijn dit geen redelijke standpunten, maar rabiate. Net als het standpunt dat de
maan van groene kaas is. Meer voorbeelden hier
.Relativandum ad absurdum Het beschrijven van werkelijk gebeurde zaken en rationele projecties op grond van die zaken als willekeurige meningen. Voorbeeld: "'De maan is van steen' is net zo geldig als 'De maan is van groene kaas', want beide zijn maar uitspraken van mensen." Een populaire versie afkomstig uit absurdistische, vaak Franse, filosofische stromingen uit de jaren 70 en 80 is: "Wetenschap is ook maar een geloof". Relativandum ad absurdum is nauw verwant aan de denkfout van absolutistisch denken. Degene die teleurgesteld constateren dat hun absolute waarden niet bestaat, vervallen vaak de tegenovergestelde extremen. Relativandum ad absurdum kan daarbij gevolgd worden door of een teken zijn van nog ernstigere zaken als cynisme ("Er bestaan geen waarden"
), en in de pathologische vorm door solipsisme ("Alles bestaat alleen in mijn
gedachten").
Ruimteroof: Van toepassing tijdens internetdiscussies: het zodanig lange reacties plaatsen, dat het reageren vrijwel ondoenlijk wordt, vanwege het totale ruimtebeslag. Sandwich, giftig De giftige sandwich is een een venijnige truc. Hij bestaat uit het verpakken van de leugen in meerdere andere wel juiste uitspraken, liefst natuurlijk eentje ervoor en eentje erna - vandaar de term "sandwich". Een voorbeeld - het onderwerp ervan is de verhoging van de maximumsnelheid tot 130 km/h, wat 132 miljoen gaat kosten, en waar een zinnig mens tegen is (de Volkskrant, 30-11-2011, column door Sheila Sitalsing):
Verpakt in: "harder rijden is onzin" en "meer onveiligheid is onzin", zijnde meer plausibele beweringen, staat "er is geen massa-immigratie", een bewezen onjuistheid gezien de officiële telling van het aantal allochtone immigranten op circa anderhalf miljoen. Meer voorbeelden deze weerzinwekkende truc hier
.
Schijnheiligheid De schijn wekken om interesse te hebben in de persoon van de ander - natuurlijk gevolgd door falsificaties, insinuaties, beledigingen, of iets dergelijks. Voorbeeld: "Pietje, ik vind je een aardige kerel, maar heb je er wel eens aan gedacht om de solliciteren bij de SS?" Snotwin Taalkundig een variant van de Godwin in de betekenis van "misbruik van de oorlog", in dit geval dus "misbruik van het kind". Meestal in combinatie met beeld, om het effect te vergroten. Het klassieke voorbeeld:
Met de boodschap: "Peuter Aylan Kurdi is verdronken bij illegale immigratie, dus Europa moet alle migranten toelaten". Spookaanval (stroman, stropop) Spookaanval is een door de redactie bedacht alternatief voor het meer gebruikelijke stroman, de redenatie waarbij datgene wat men wil aanvallen eerst een niet-bestaande eigenschap wordt toedicht, en dan die eigenschap onderuit haalt. De niet-bestaande eigenschap wordt meestal afgeleid met behulp van andere trucs of denkfouten. Voorbeeld: "Jij bent tegen meer immigratie - dat betekent dat je tegen immigratie bent - dat betekent dat je alle immigranten wilt deporteren - dat betekent dat jij een fascist bent" (met dank aan Mihai Martoiu Ticu). Een andere variant is de spookverdediging, met dezelfde methode, maar dan wil de bedenker zijn eigen idee verdedigen. Voor voorbeelden, zie hier
.
Switch (wissel) Het zonder vermelding of anderszinse onderbreking overgaan op een andere onderwerp. Switch lijkt dus wel wat op Red herring
, maar red herring gebeurt meestal door een verwant maar niet relevant
onderwerp aan te roeren, bijvoorbeeld als het om de ene vorm van geweld gaat,
een totaal andere vorm van geweld aan te halen: "Het Israëlische geweld laat
zien dat de bezetting onterecht is", laten volgen door "Maar de Amerikanen
bezetten Irak". Een switch zou zijn: "Het Israëlische geweld laat zien
dat de bezetting onterecht is", laten volgen door: "Hoorde wat Pietje Puk
gisteren zei in Pauw & Witteman".
Terzijde De "terzijde" is wat het al zegt: in de vorm van een terzijde stellingen poneren die, omdat het een terzijde is, dan niet onderbouwd schijnen te hoeven worden. Het is dus in feite een Ad ponandem
, oftewel gewoon maar wat stellingen poneren, maar waarvoor een context wordt
gekweekt waarin onderbouwing niet noodzakelijk lijkt. De "terzijde" is dan ook
een bijna vast ingrediënt van het "gifmengen"
.Voor voorbeelden, zie hier
.
Tijdroof Van toepassing tijdens verbale discussies: het zodanig lang praten dat de andere partij weinig tot geen tijd voor een antwoord of een wedervraag of een herhaalde vraag krijgt. Bij politici een habitueel gebeuren geworden, vooral voor de televisie, wegens het gebrek aan tijd aldaar. Tijdsomkeer Ook wel oorzaaks-omkeer of causaliteitsomkeer. Voornamelijk toegepast in de buitenlandse politiek, in vooral berichtgeving. De belangrijkste voorbeelden zijn de Koude Oorlog en de oorlog in Palestina. Over Palestina is de standaardsituatie deze: Israël vermoord een paar Palestijnen, vergezeld van opmerkingen over terroristen, wat een klein berichtje in de krant oplevert. Daarna plegen de Palestijnen een (zelfmoord)aanslag op Joden, en dan staan er paginavullende artikelen over de wreedheid van de Palestijnen en de grote aantallen burgerslachtoffers - tezamen met interviews met familie van slachtoffers. In die artikelen staat ergens aan het einde dat er vijf dagen terug al eerder geweld was waarin ook Palestijnen waren omgekomen. Hier een gevalletje uit de Koude Oorlog
(uit de Volkskrant, 09-08-2010, door Jan Hunin). Deel 1, wat er eerst
gebeurde:
De vuile communisten zijn Polen binnengevallen. Dan deel 2:
Oftewel: in werkelijkheid is het precies andersom. Meer voorbeelden van tijdsomkeer hier .
Valse vergelijking Vergelijking van twee zaken of situaties is een veelvoorkomende methode om uit de eigenschappen van de ene die van de andere af te leiden. Maar omdat geen enkele zaak of situatie volkomen gelijk is aan de ander, kan dit ook tot onjuiste resultaten leiden - dat is dan een geval van valse vergelijking. Indien gedaan met opzet, is het ook een retorische truc - bijvoorbeeld: - Een muis is gelijk aan een olifant, want ze hebben beide vier poten. - Een olifant heeft een slurf. - Dus een muis heeft een slurf. Dit is een makkelijk geval maar sommige valse vergelijkingen zijn lastig te ontwarren. Dan kan de algemeen semantische aanpak een hulp zijn - hier zou die luiden: - Olifant en muis zitten op een gemeenschappelijk abstractieniveau - dat van de zoogdieren. - De opmerking "heeft een slurf" is van een niveau lager - het niveau van een specifieke soort. - Dus de gelijkstelling gaat niet meer op omdat de twee uitspraken uit de ketting op een verschillend abstractieniveau spelen. Valse voorwaardelijkheid Voorwaardelijkheid, uitspraken voorzien van de mogelijkheid dat ze zaak ook wel anders kan liggen dan gesteld, is in principe een goede zaak - het laat ruimte voor discussie. In een standaardvoorbeeld: "De roze brandweerauto zou ook wel eens rood kunnen zijn". Oftewel: niemand heeft gerapporteerd dat de brandweerauto "roze" is, maar degene die het bericht doorgeeft vermoed dat er ook wel sprake kan zijn geweest van een misverstand bij de rapporteur, of in het doorgeven van de boodschap. Maar dit kan dus ook weer op valse wijze worden gebruikt. Namelijk om vaststaande feiten in twijfel te kunnen trekken. Manipulatie. Een retorische truc. En in deze vorm wordt het zeer frequent gebruikt, door de media, voornamelijk de gedrukte media. Het voorbeeld dat de aandacht trok, vermoedelijk omdat het buiten de politiek ligt waarin de valse vergelijking standaard is, is dit (de Volkskrant, 12-03-2013, van verslaggever Bart Jungmann):
Dit is valse voorwaardelijkheid, daar het volkomen vaststaat dat Badr Hari het slachtoffer ongelukkig heeft geschopt. Dit voorbeeld van "zou" komt uit de wereld van het multiculturalisme, want dit is duidelijk een poging de daden van een allochtone immigrant te verzachten. Het meest populaire veld echter is de berichtgeving over de buitenlandse politiek, waarin de leugen bijna gebruikelijker is dan de waarheid .
Verdragen: Zie Wetten .
Verhevenheid Een truc vooral gehanteerd door het linkse denken, bijvoorbeeld in alle zaken aangaande de immigratie, de multiculturele samenleving, ontwikkelingshulp, enzovoort. Een veelgebruikte variant is van de vorm "Ik sta hier boven ...", bijvoorbeeld "Ik heb geen enkele behoefte om in te gaan op het geschrijf van ... . Daar is mijn tijd echt veel te kostbaar voor." Grappig genoeg meestal gevolgd door laag-bij-de-grondse scheldpartijen, zoals op de stippellijn in het citaat stond 'twee kennelijk starnakelbezopen corpsballen' om twee VVD-politici aan te duiden. Met in dit geval nog een grappigheid, namelijk de erop volgende bekentenis: 'En ja, ik voel me zeer ver verheven boven ... '. Verhulling Als één van de latere aan deze lijst toegevoegd, is dit in feite één de meest gebruikte - misschien is hij vanwege die alomaanwezigheid wel gemist. In het voorbeeld dat aanleiding was voor deze additie, is hij dan ook wat ongebruikelijk geformuleerd (de Volkskrant, 12-07-2012, door Frans Weisglas, VVD-lid en oud-voorzitter van de Tweede Kamer):
Waarbij 'ontwikkelingen in Nederland' natuurlijk de allochtone immigratie is en 'ontwikkelingen in de wereld' de Europese eenwording. Maar vooral immigratie mag hier natuurlijk niet genoemd worden, omdat de Weisglas ook wil betogen dat mensen op Wilders zijn gaan stemmen door dingen die fout gaan, en je kan natuurlijk immigratie dus ook allochtone immigratie niet in verband brengen met dingen die fout gaan. Wat je dus verhult door "allochtone immigratie "te omschrijven als "ontwikkelingen in Nederland". Waarop toen pas bedacht werd dat in alles aangaande de allochtone immigratie "verhulling" de standaardmodus van conversatie is. Er wordt over dat onderwerp slechts met uiterst grote zeldzaamheid iets gezegd dat géén verhulling is. Want natuurlijk is de islam achterlijk
en is de rest van de Arabische cultuur achterlijk, is heel Afrika cultureel
achterlijk
, zijn Suriname en de Antillen dat ook in misschien wat mindere mate, en zijn al
de mensen die daar vandaan komen het in diverse mate ook. Niet iedereen, maar
wel het gemiddelde, met uitschieters naar boven en beneden. En even natuurlijk,
uitgaande van politieke correctheid en multiculturalisme, moet dit verhuld
worden. Met terminologie die begint met "achtergebleven" tot en met
"verrijking". Waarbij dat laatste "verhulling" combineert met "hondsbrutale
leugen"
.Voor een hele lijst van woordgebruik in dit verband, zie hier
.Meer andere voorbeelden hier .
Verschroeide aarde De overige items gaan uit van min of meer geïsoleerde gevallen - uitzondering is "herhaling", waarvoor we in de praktijk een minimum eis van die stuks hanteren. Maar er zijn gevallen van een dusdanig intensief gebruik van retorische trucs, dat dat weer een aparte truc wordt. Om twee redenen: door de veelvuldigheid wekt het de indruk dat de retorische truc normaal is, en het maakt het ondoenlijk om alle trucs te ontrafelen. Ook hier. Wat we wel kunnen doen, is een aantal habituele verschroeide-aarde-plegers benoemen - dat waren in het verleden Jan "christenhondenkoppen" Blokker
, Hugo "hetze-stoker" Brandt Corstius
en Elsbeth "islamkritiek is een geval van nazisme" Etty
. In deze tijden opvallend (schrijvend 2012) zijn Bert "oma in Israël"
Wagendorp, Sheila "neoliberale koelie-immigrante" Sitalsing, Peter "geestelijke
billenknijper" Middendorp en natuurlijk Arnon Grunberg bij wie geen epitheton te
verzinnen is, omdat hijzelf een epitheton is: een "Arnon Grunberg" genoemd
worden is op dit moment wel het ernstigste hoe je een mens kunt beledigen, als
het dieptepunt van morele deprivatie zonder een echte handeling te plegen (voor
wie dit deze beschrijvingen rijkelijk retorisch aangekleed vindt: dat heeft de
auteur allemaal geleerd van deze mensen). Maar onder deze rubriek scharen ook de truc om anderen te beschuldigen van retorisch trucs, als je ze zelf meerdere malen begaat. Deels omdat het meestal ook om vele gevallen, gaat, en deels omdat het ook de discussie over de inhoud onmogelijk maakt omdat eerst over de vorm gediscussieerd moet gaat worden. Hetgeen natuurlijk ook de bedoeling is van de truc: de inhoudelijke discussie onmogelijk maken - net zoals "verschroeide aarde" de bedoeling heeft normaal leven onmogelijk te maken. En even natuurlijk, volgende uit het laatste, is "verschroeide aarde" de truc die voornamelijk gehanteerd wordt door ideologen. En wel op het moment dat ze duidelijk wordt dat ze op normale manieren hun ideologie geen stand kunnen doen houden. Met natuurlijk de bekende voorbeelden: multiculturalisme, omdat niet vol te houden is dat culturen als die van rifberbers op gelijke voet staan met de westen, en Europa, omdat niet vol te houden is dat Europa voordelig is, op het moment dat je voor honderden miljarden moet gaan overmaken aan zuidelijke landen. Net zoals de oorlogvoerende partij "verschroeide aarde" toepast op het moment dat ze zich moet terugtrekken uit het land dat ze tijdelijk veroverd. Verwarring Eén van de standaardtrucs van de profiteurs van de uitbuitmaatschappij die het kapitalisme is, is die van de verwarring. Er is niet sprake van een duidelijke belangenstrijd, maar het is allemaal ingewikkeld - heel ingewikkeld. een trein van redenaties die uiteindelijk uitkomt in stellingen als "Maak de rijken rijker, dan worden de armen vanzelf ook rijker". Een stelling die, hoewel alom verkondigd, onmiddellijk en voor iedereen zichtbaar schipbreuk leidt zodra de economisch groei onder de (circa) drie procent komt. Dat noemt men dan "een economische crisis", en is aanleiding voor nog meer trucs vol verwarring (de Volkskrant, 17-07-2012, column door Bert Wagendorp):
Oftewel: al die linkse partijen zijn één pot nat. Een grove leugen, wie het neoliberale extremisme van D66 kent (Nederland opheffen, grenzen volledig open, onbeperkte immigratie, afschaffen vaste banen, opheffen pensioenfondsen). Maar auteur Wagendorp is nog rechtser en een nog grotere leugenaar:
En een nog grotere schepper van verwarring. Meer voorbeelden hier
.
Voldongen feit "Het is nu eenmaal een voldongen feit" is weer een andere variant van "onvermijdelijk"
en "moeten"
. En waar in de andere twee gevallen wordt nog impliciet of expliciet verondersteld
dat het door de proponent aangehangene nog moet gebeuren, in het "voldongen feit"
geval komt daar dus bij dat het al gebeurd zou zijn. Dat laatste is vrijwel
altijd een leugen, in de zin dat er misschien wel een deel van het door de
proponent aangehangene verwerkelijkt is, maar niet alles. En de proponent wil
dus alles. Bekende voorbeelden zijn "De multiculturele samenleving is nu eenmaal
een voldongen feit" (een leugen omdat wat een feit is, dat er meerdere etnieën
en culturen naast elkaar leven, maar dat houdt vrijwel nooit echte menging in),
en "De Europese eenwording is nu eenmaal een voldongen feit" (een leugen omdat
dat doodgewoon verdragen zijn die weer even doodgewoon opgezegd kunnen worden).
Volgens "Volgens" is een wapen dat vooral ingezet wordt in de buitenlandse politiek, en met name de Koude Oorlog: alles uit westerse hoek komt als koele melding van feiten - alles uit de vijandelijke hoek is iets dat "volgens ..." zo is. Met op de puntjes de naam van een ieder die komt vanaf het territorium van de vijand. Tenzij hij natuurlijk bekeert is tot de westerse zaak, wanneer het weer gaat om feiten. Net als vele andere is ook deze truc zo ingeburgerd, dat hij absoluut niet opvalt. Dat het een keer wel gebeurde, was door een uiterst absurde toepassing ervan, bij monde van een verslaafde gebruiker van deze en andere trucs en één van de ergste Koude Oorlogshetzers uit de tijden rond 2015: Volkskrant-journalist Bert Lanting:
"Volgens president Assad heeft president Assad om militaire assistentie gevraagd" ... Een demonstratie van het beroepsrisico van dit soort lieden: hersenweking. "Vriend" "Vriend" is een afkorting van "Ik ben een vriend van ...", waarna op de puntjes een persoon of een zaak ingevuld kan worden, die vervolgens vrijwel onveranderlijk wordt afgekraakt, en meestal ook nog keihard afgekraakt - het is dus eigenlijk een meer persoonlijke en emotionele vorm van "Ja, maar ..."
. Personen die het gebruiken behoren tot de mensen met de meest smerige
mentaliteit en hanteren meestal ook nog talloze andere trucs. Sprekend voorbeeld
is successchrijver en voorpagina-columnist van de Volkskrant Arnon
Grunberg (de Volkskrant, 05-08-2013, column door Arnon Grunberg):
"Ik ben een vriend van ...".En even verderop:
En die laatste frase is dus tevens een voorbeeld van wat al gesteld werd: meestal volgen er veel meer andere trucs, in dit geval dus die van "aanwrijven"
- wat geïllustreerd kan worden door een variant te geven van de frase van
Grunberg "Grunberg's opvattingen zijn die van de Joodse superioriteitscultuur
die alle andere volken maar Untermenschen en kakkerlakken vinden, maar
daarmee wil ik niet zeggen dat Grunberg een
Untermensch en een kakkerlak is".Nog wat voorbeelden hier .
Vrijheid van meningsuiting Natuurlijk de "vrijheid van meningsuiting" geen retorische truc, maar het is wel een magneet voor retorische trucs
. Want de vrijheid van meningsuiting is een lastig ding. Het doet het
tegenovergestelde van wat retorische trucs doen: het probeert de door de
mensheid verspreide informatie zuiverder te krijgen. Retorische trucs zijn
ervoor bedoeld om de informatie die rondgaat te verzieken en te vergiftigen. De
vrijheid van meningsuiting is dus een gevaar voor de hanteerders van de
retorisch trucs. Zodat de hanteerders van de retorische trucs, en de viezigheid
en het gif dat daar achter zit, ook de vrijheid van meningsuiting aanvallen,
onder andere met retorische trucs. Een paar soorten: "Je misbruikt de vrijheid
van meningsuiting" (vertaald: "Je zegt dingen waar ik het niet mee eens ben"),
"Je gaat over de schreef" (een pedantere versie van het voorgaande - natuurlijk
is het mogelijk over de schreef te gaan, maar gewoonlijk willen gebruikers van
het argument die gevallen niet noemen - het gaat ze namelijk om dingen waar ze
het niet mee eens zijn), "Je hoeft niet alles te zeggen" (men bedoelt: "Je mag
alleen zeggen wat ik vind"), "Laten we erover ophouden" (een pedantere versie
van de vorige - gemeenlijk is het zo dat de spreker er zelf meestal nooit over
op kan houden), "Je kan het ook anders zeggen" ("Je mag het niet zeggen").Natuurlijk is het voor bijna al de genoemde uitdrukkingen de overtreding die genoemd wordt daadwerkelijk te begaan. Maar dat kan alleen per geval worden aangegaan. En dat betekent per definitie een discussie over de inhoud van het besproken. Zoals: Is het over de schreef om moslims aan te duiden met "geitenneukers"? Degene die dat vindt, moet definiëren wat hieraan "over de schreef" is
. Doet hij dat, dan kan de andere partij die definities toepassen op wat moslims
vinden. Moslims vinden dat Joden apen zijn, anders-gelovigen honden, en
ongelovigen varkens
. Dus dan gaan moslims ook over die schreef. Wat hen wordt toegestaan. Dus de
schreef ligt niet goed, of de klacht deugt niet. Dus is het niet over de schreef
om moslims "geitenneukers" te noemen. Onder het motto: gelijke monniken, gelijke
kappen. Natuurlijk weten de hanteerders van deze retorische trucs dit in hun hart allemaal wel. Daarom willen ze in de praktijk ook nooit op de inhoud achter hun eisen tot beperking van de vrijheid van meningsuiting ingaan. En is 99,999 procent van alle roepen om beperking van de vrijheid van meningsuiting een retorische truc. Want openlijk alleen maar roepen om beperking, dat durven maar heel weinigen. In feite gaat het alleen maar om de beperking van de vrijheid van meningsuiting met betrekking tot moslims (of anderszinse allochtone minderheden)
. Die zijn zielig.
Vuilnisdump Vuilnisdump is voornamelijk van toepassing op internetdiscussies. Dit is een lopende discussie vervuilen met volstrekt irrelevante en eventueel inhoudsloze informatie of reacties, ten einde de inhoudelijke discussie onmogelijk te maken. Meestal heeft dit als motief dat de vuilnisdumper het niet eens is met de conclusie die hij uit de discussie verwacht - of hij is een fundamentalistische tegenstander van één van de ter discussie staande standpunten. Waarheid in het midden Een afkorting van "De waarheid ligt in het midden", of meer gebruikt: "De waarheid ligt altijd in het midden". Waaraan een franje van waarheid kleeft, in dat als je waarheid leest als "absolute waarheid", zoals vele mensen doen, en alles buiten de absolute waarheid en de absolute leugen tot het midden rekent, het inderdaad zo is dat de waarheid in het midden ligt. Maar indien je waarheid op de wetenschappelijke manier definieert, als datgene dat zo goed mogelijk bij de wekelijkheid past, ligt de waarheid zeker niet "altijd in het midden". Als, zoals in het voorbeeld van de aanverwante truc van "Oproep tot dialoog"
, Jantje 100 euro van Pietje steelt, ligt de waarheid niet in het midden, want
dat zou betekenen dat Jantje 50 euro van zijn gestolen goed mocht houden.Voorbeelden hier
.
"Waarnemers" "Waarnemers" is een specialistische truc, gepleegd door de media. Wil je als journalist bij één van de reguliere media een mening kwijt zonder te laten blijken dat het jouw eigen mening is, dan schrijf je die mening gewoon op, en zegt erbij dat die mening komt van "waarnemers" - vaak in de vorm "volgens waarnemers". Een journalist of medium dat deze truc gebruikt, is volkomen onbetrouwbaar als bron van informatie, dat wil zeggen: je mag zonder meer aannemen dat alle verstrekte informatie onjuist is, tot het tegendeel bewezen is (meestal aan de hand van het simpele criterium dat de bron geen of een tegengesteld belang heeft bij de informatie). Dit geldt dus met name voor berichtgeving in het kader van buitenlandse politiek
. Een voorbeeld (de Volkskrant, 15-05-2013, van correspondent Anne Meijdam):
Vertaling: "Volgens correspondent Anne Meijdam gebruiken de autoriteiten die misser van He Bing als excuus." Waterval Het tegelijk noemen van zoveel argumenten, dat het vrijwel ondoenlijk wordt ze allemaal te behandelen. Wordt vaak ook gebruikt vanuit het idee om zo veel schoten af te vuren dat er wel eentje raak moet zijn, dan ook bekend als Hagelschot
. Een voorbeeld hier
."Wetten" Een venijnige truc van de "hogere school" is die van "wetten en verdragen". De "wetten"-versie heeft vele varianten, alle gebaseerd op "Het staat in de wet", met als boodschap: "Dus is het zo" en meestal ook "Dus is het is niet te veranderen". En het werkt meestal ook, omdat mensen niet gewend zijn de inhoud van een wet aan de orde te stellen. Een voorbeeld dat met enige regelmaat langskomt is dat van artikel 1 van de Grondwet. In werkelijkheid is het opstellen van een wet het werk van mensenhanden, en net zo feilbaar als al het andere mensenwerk. De wet is is niets meer dan vastgelegde leefregels, waarvan de geldigheid kan verlopen door het verstrijken van de tijd en het bijbehorende veranderen van de maatschappij. Dit slaat bijvoorbeeld ook op artikel 1 van de Grondwet. Deze is opgesteld in tijden van sterke politieke correctheid, en reflecteert die houding. Ook zit er nog veel in van de tijd dat religie de maatschappij domineerde, en artikel 1 bevoordeelt religie boven andere maatschappelijke ideeën en opvattingen
.Voor verdragen geldt hetzelfde plus nog iets daarbij: verdragen, zeker als het internationale verdragen betreft, zijn meestal het vervolg en gevolg van allerlei machtsprocessen, en zijn meestal een weerslag van het recht van de sterkste. Een voorbeeld daarvan op het hoogste niveau is dat van de Verenigde Staten van Amerika, die andere landen aan verdragen houden, maar zelf verdragen schenden en/of opzeggen zodra het ze beter uitkomt, zoals het ABM-verdrag (anti-raket-raketten) met de Sovjet-Unie
(Wikipedia).
Meer voorbeelden hier
.
"Wij" Na even eerder de items "verhulling"
en "verwarring"
toegevoegd te hebben, komt meteen daarna een term dat als een specifieke vorm
daarvan gezien kan worden, maar zelfstandig dusdanig veel gebruikt wordt dat een
aparte benoeming en vermelding gerechtvaardigd is. Dit is het het verhullende en
verwarrende "wij". Nu het eenmaal aangewezen is, kan iedereen wel zelf
invullen wat hiermee bedoeld wordt - bekende varianten zijn de dokter of zuster
die tegen de patiënt zeggen "Zullen wij ...," als inleiding voor een veelal
vervelende behandeling die echt alleen de patiënt gaat ondergaan, maar voor de
volledigheid toch maar een specifieke voorbeelden uit de maatschappelijke
context, en wel datgene dat aanleiding was voor het opvoeren ervan (de
Volkskrant, 23-07-2012, door Wim Couwenberg, was hoogleraar staats- en
bestuursrecht):
En het is duidelijk dat het fout is dat "wij" Nederlanders dat zo vinden. Maar even verderop:
Nu ineens hebben "wij" Nederlanders een tegenovergestelde mening ... Wat, zoals gebruikelijk, een heel simpele verklaring heeft, die, zoals bijna altijd, niet gezien of geschreven wordt omdat men het niet wil weten. Zijnde in dit geval dat de eerste "wij" staat voor de gewone Nederlandse burgers, de onderste tweederde, en de tweede "wij" voor de elite, de bovenste derde. Wat je meer in het algemeen zo kan formuleren:
Simpel, hè ... Een voorbeeld daarvan (de Volkskrant, 05-02-2014, column door Arnon Grunberg):
Met dat 'wij' doelt Grunberg niet op de Nederlanders want die zijn in ruime meerderheid tegen vrije (im)migratie, ook van Syriërs, maar van zijn eigen groep, de Joden, want die zijn daar op culturele basis fundamenteel voor - meer uitleg hier
.Meer voorbeelden hier .
"Ze zijn niet allemaal ..." Eén van de standaardtrucs van het multiculturalisme en de politiek correctheid: "Ze zijn niet allemaal even radicaal", "Ze zijn niet allemaal even fanatiek", "Ze zijn niet allemaal even salafistisch", enzovoort. Dit natuurlijk allemaal slaande op moslims, omdat er aangaande moslims nu eenmaal veel van dit soort excuses te maken zijn. Bijvoorbeeld nar de Arabische revolutie, toen de Arabieren, toen ze eenmaal vrij mochten stemmen, voor driekwart op radicalere of uiterst radicale moslim-partijnen stemden (de Volkskrant, 12-05-2012, door Leo Kwarten):
Of in zijn volledigheid: "Er zijn radicale moslims en er zijn erg radicale moslims, dus je mag moslims niet beoordelen als radicaal". Sociologisch is de uitspraak van de soort: "Er zijn Japanners van 1,50 meter en van 1,60 meter, dus Japanners zijn niet korter dan Nederlanders". "Niet alles zeggen" Dit is een afkorting van "Je mag alles zeggen maar het hoeft niet". Dit is inhoudelijk een zinledige opmerking, omdat er niets is dat "je hoeft te zeggen" - en alle uitspraken slaande op "alles" of "niets" zijn sowieso zinledig. Zoals met alle uitspraken die bij ontleding zinledig blijken te zijn, is er natuurlijk wel degelijk een inhoudelijke boodschap. Omdat die boodschap verpakt wordt in een zinledige uitspraak, mag men er veilig van uitgaan dat die boodschap het daglicht van de openheid slecht kan verdragen - net als bij alle andere retorische trucs. De boodschap van "niet alles zeggen" is dan kraakhelder: "Jij mag dat niet zeggen" - oftewel "Jij moet je mond houden" - indien geplaatst in een maatschappelijke discussie: het is een oproep tot censuur. Of op zijn minst een oproep tot beperking van de vrijheid van meningsuiting
.Dat had ook afgeleid kunnen worden uit de praktische voorbeelden van deze uitspraak, de meest gebruikt binnen de jaren 2010 en omliggende tijden liggende binnen het integratiedebat: "Je mag alles zeggen over asielzoekers/allochtonen/moslims, maar je hoeft niet". Een voortzetting van de daarvoor universeel door de politieke-correctheid
uitgedragen opvatting dat je over asielzoekers/allochtonen/moslims niets
(negatiefs) mag zeggen (omdat ze zielig/gelijkwaardig/onderdrukt zijn -
doorhalen wat niet van toepassing is). En dat laatste is een glaszuivere vorm
van censuur.
Zwart-wit maken Zwart-wit maken is het algemene proces waarbij iets dat in de werkelijkheid in termen van lichtgrijs en donkergrijs ligt, en in de werkelijkheid ligt alles zo, verabsoluteerd wordt tot zwart-wit. Nu is dat een natuurlijk denkproces, dat ook behulpzaam kan zijn om een situatie grofweg in te schatten. Maar dan moet je beide extremen bekijken, en op hun wenselijkheid analyseren. Als retorische truc verabsoluteer je, en neem vervolgens één van de twee als onderdeel van je verhaal ("analyse" is dan geen sprake meer van). Een voorbeeld van een terrein waarop het gebruik bijna endemisch is (de Volkskrant, 08-05-2009, door Anet Bleich):
De kwestie is natuurlijk: "Wat zijn de voor- en nadelen van de multiculturele samenleving?" Bleich verabsoluteert dat tot "het internationalistische ideaal" versus "het monoculturele paradijs". Met daarbij wat betreft het laatste de verbinding met nationalisme, en impliciet, en vaak ook expliciet, de verbinding met nazi's, Tweede Wereldoorlog en holocaust. Zaak gesloten. Met in dit special geval de extra weerlegging dat in andere gevallen dezelfde stroming of zelfs dezelfde mensen beweren dat Nederland altijd een multiculturele samenleving is geweest, zijnde een voorbeeld van het tegenovergestelde van "zwart-wit"-maken: "alles dezelfde kleur grijs"-maken Meer voorbeelden hier .
Naar site home  ·.
|
